De aarde warmt gevaarlijk snel op. Maar de opmars van groen is niet te stuiten

Om te beginnen: de speelruimte van fossiele energiebedrijven. Die wordt steeds kleiner, terwijl hun legitimiteit wordt ondermijnd. Een grote symbolische stap werd vorige week gezet door president Barack Obama, die bekendmaakte dat hij zijn veto uitspreekt tegen de zwaar omstreden Keystone XL-pijpleiding die bedoeld was om teerzandolie uit Canada naar de Golf van Mexico te vervoeren. Hij sloot ook al een klimaatdeal met China en besloot geen nieuwe exploratievergunningen weg te geven voor boringen op de Noordpool, nadat Shell bekend had gemaakt de activiteiten in de Tsjoektsjenzee nabij Alaska te staken.

De klimaatbeweging heeft keihard gestreden tegen Keystone en de Noordpoolboringen en kon de afgelopen weken dus twee grote overwinningen vieren.

Ook grote investeerders beginnen in te zien dat het niet optimaal is in de fossiele energiesector te investeren als niet alle fossiele brandstoffen verbrand kunnen worden

Ook de activistische ‘fossielvrij’-beweging, die overheden en grote aandeelhouders zoals pensioenfondsen onder druk zet om hun geld uit de fossiele industrie terug te trekken en te investeren in groen, boekte de afgelopen periode belangrijke successen.

In Nederland werd een milde overwinning geboekt op pensioenfonds ABP, dat de komende vijf jaar 30 miljard euro extra gaat investeren in duurzaam (maar nog niet alle fossiele investeringen afstoot). Onder meer de gemeente Amsterdam staat onder druk om zich ‘fossielvrij’ te verklaren (Oslo heeft dat al gedaan). In Groot-Brittannië is het laatste nieuws dat tien universiteiten hun geld terugtrekken uit de fossiele industrie omdat ze dat beter vinden passen bij een ‘verantwoord’ financieel beleid.

Maar ook grote private investeerders die puur vanuit een risicobenadering naar hun financiën kijken - en dus niet bezig zijn met het maatschappelijke belang - beginnen in te zien dat het niet optimaal is om investeringen in de fossiele energiesector te behouden als, omwille van het klimaat, niet alle fossiele brandstoffen verbrand kunnen worden. Een deel zal in de grond moeten blijven als we verdere opwarming willen voorkomen. Dat zal de speelruimte van de fossiele energie-industrie de komende decennia steeds kleiner maken.

Het maatschappelijk aanzien van de olie-industrie kreeg ook al een harde klap toen bekend werd dat ExxonMobil decennia heeft gelogen over klimaatverandering. Het bedrijf wist al sinds de jaren tachtig dat de aarde zou gaan opwarmen, maar trok de klimaatwetenschap publiekelijk in twijfel en hoopte zelfs financieel gewin te halen uit het feit dat de Noordpool zou gaan smelten. Het Openbaar Ministerie in New York onderzoekt inmiddels of het bedrijf het publiek heeft misleid, met mogelijk een strafzaak tot gevolg.

Zo gaan de olie- en gasbedrijven de tabaksfabrikanten achterna.

Fossiel verliest terrein terwijl groen groeit

Duurzame energie blijft ondertussen hard groeien. Het is nu ‘s werelds tweede bron van elektriciteit. In 2030 zouden zon, wind en andere schone bronnen de grootste leveranciers van stroom kunnen zijn, stelde het Internationaal Energieagentschap IEA deze week. Maar de scenariomakers van het IEA onderschatten de opkomst van duurzame energie jaar in jaar uit, zo bleek onlangs uit een vergelijking van hun historische scenario’s met de werkelijke prestaties van groen. Dus de opkomst van schone energie kan de komende decennia weleens sneller gaan dan we nu voor mogelijk houden.

In alle landen waar groene energiebronnen zoals zon en wind met een opmars bezig zijn, staat het verdienmodel van fossiele centrales zwaar onder druk (zonnepanelen en windmolens leveren gratis elektriciteit als ze eenmaal zijn geïnstalleerd, waardoor de elektriciteitsprijs daalt en er aan stroom steeds minder te verdienen valt). Bedrijven die verdienen aan de vervuilendste energiebron - kolen - beginnen het te merken. In Nederland hebben de energiebedrijven dit jaar weliswaar nog méér kolen verstookt dan vorige jaren, maar in andere landen zoals Duitsland en de VS is de neergang van de steenkoolbedrijven al ingezet (in Amerika verloren ze 75 procent van hun beurswaarde in vijf jaar). De kosten van duurzame elektriciteitsbronnen blijven hard dalen, terwijl al in 2013 meer duurzame dan fossiele opwekcapaciteit werd geïnstalleerd.

Over keerpunten gesproken.

Maar de opwarming zet door

Ondertussen warmt de aarde nog steeds verder op als gevolg van de broeikasgassen die we al in de atmosfeer hebben gepompt. Weten jullie nog, de grens van 2 graden Celsius waarna opwarming ‘gevaarlijk’ zou worden? We zijn inmiddels halverwege: het Britse meteorologische instituut maakte gisteren bekend dat we eind dit jaar de grens van gemiddeld 1 graad opwarming wereldwijd passeren.

Zelfs als landen alle goedbedoelde toezeggingen waarmaken die ze in aanloop van de klimaatconferentie in Parijs hebben gedaan, zullen we aan het einde van de eeuw wereldwijd te maken krijgen met misschien wel 3 graden opwarming. We weten ook al vrijwel zeker dat 2015 alle warmterecords gaat breken.

Kortom: de wereld betreedt onbekend terrein. Het klimaat én de energievoorziening zijn in een periode van grote ‘disrupties’ aangeland - excusez le mot. Dat brengt veel onzekerheid met zich mee. Maar juist een periode van grote verschuivingen en onzekerheid biedt ook kansen om de duurzame samenleving die velen wensen dichterbij te brengen.

Die gedachte werk ik verder uit in mijn volgende verhaal (tevens het slot van mijn serie over doemdenken).