Wie luistert naar de noodkreet van de natuur?

‘Het is een stille crisis, maar misschien wel de grootste van allemaal. Waarom organiseert de Europese Raad toch telkens toppen als er een crisis is, maar blijft het hier volkomen stil over? Ik denk dat het verlies aan biodiversiteit een veel grotere uitdaging voor Europa is dan de huidige vluchtelingencrisis.’

Aldus Gerben-Jan Gerbrandy (D66) afgelopen maandag tijdens een vergadering van de milieucommissie van het Europees Parlement.

In 2011 beloofde de Europese Unie uiterlijk in 2020 de achteruitgang in soortenrijkdom en in diensten die de natuur levert - denk aan waterzuivering en de bestuiving van gewassen - een halt toe te roepen.

Dat was hard nodig: vier jaar geleden werd 25 procent van de Europese diersoorten met uitsterven bedreigd en was 65 procent van de leefomgevingen in beroerde staat. De jaarlijkse kosten als we de neergaande trend niet weten te keren volgens een ruwe schatting van de Europese Commissie: tot 50 miljard euro.

In een tussentijdse evaluatie constateert de Europese Commissie nu dat er ‘nog steeds sprake is van verder verlies aan biodiversiteit en verdere verslechtering van ecosysteemdiensten in de EU.’

Dat heeft een deprimerende hoeveelheid oorzaken. Ongebreidelde stadsuitbreiding. Verdere intensivering van de landbouw. Vervuiling van bodem en lucht. Overbevissing. Klimaatverandering.

Noodkreet: pas het beleid niet aan

‘Enorm somber en zorgwekkend,’ noemt Mark Demesmaeker de situatie. De politicus van de Nieuw-Vlaamse Alliantie is de rapporteur van dienst. Dat betekent dat hij verantwoordelijk is voor het stuk waarin het Europees Parlement reageert op de bevindingen van de Europese Commissie.

De tekst die Demesmaeker brouwde, en waar haast al zijn collega-Europarlementariërs zich maandag achter schaarden, is aan de emotionele kant. ‘De natuur slaakt een noodkreet,’ lezen we in de slotalinea. Hoog tijd dat de politiek in actie komt, vindt hij. ‘Dit is noodzakelijk voor de natuur zelf en voor de gezondheid, het welzijn en de welvaart van onze kinderen en kleinkinderen.’

Maar naast deze gangbare retoriek bevat zijn stuk ook een politiek pikant punt: Demesmaeker spreekt zich uit tegen een herziening van het Europese natuurbeleid.

Nederland, een land met een enorme agrarische sector, lobbyt om de regels ‘werkbaarder’ te maken

In de Europese vogel- en habitatrichtlijnen zijn de regels vastgelegd voor de bescherming van diersoorten en leefomgevingen en voor Natura 2000, het Europese netwerk van natuurgebieden. De Europese Commissie doet momenteel een fitness check van deze richtlijnen. Zijn ze doeltreffend of juist hinderlijk? Kosteneffectief of geldverspillend? Moeten ze blijven of veranderen?

Boeren vinden de natuurregels hoogst hinderlijk. Nederland, een land met een enorme agrarische sector, lobbyt dan ook om de regels ‘werkbaarder’ te maken. Ook industrieën als de mijnbouw vinden dat de richtlijnen te veel barrières opwerpen om tegen acceptabele kosten grondstoffen te delven.

Natuurorganisaties oordelen juist dat het Europese natuurbeleid het laatste bolwerk is tegen de oprukkende legers die de laatse restjes natuur dreigen plat te walsen. Als er her en der tekenen zijn van voorzichtig herstel van de Europese natuur, is het hieraan te danken.

Demesmaeker voegt zich bij de laatsten. Hij ‘kant zich tegen een eventuele herziening van de natuurrichtlijnen die het verwezenlijken van de biodiversiteitsstrategie op de helling zou plaatsen, een lange periode van rechtsonzekerheid met zich zou meebrengen en mogelijk tot verzwakking van de wetgeving zou leiden.’

Samen met de schaduwrapporteurs van alle grote politieke fracties schreef de Belgische politicus een brief aan Karmenu Vella, de eurocommissaris voor milieu, en Frans Timmermans, die als commissaris ‘betere regelgeving’ verantwoordelijk is voor de fitness check. Al deze parlementsleden - ook Marco Affronte van de eurosceptische EFDD en Norbert Lins van de pro-agrarische Europese volkspartij - verzetten zich sterk tegen een herziening van het natuurbeleid.

In hun verzet staan de parlementariërs niet alleen. Een dag eerder richtten de milieuministers van negen landen zich tot Vella. Ook zij betoogden dat de natuurrichtlijnen hun huidige vorm moeten behouden. Bij het negental zat Nederland niet, maar wel grote landen als Duitsland, Frankrijk en Italië. Samen vertegenwoordigen de negen 63 procent van de Europese bevolking.

Onze levensverzekering

Zowel in het Europarlement als onder de lidstaten is er dus veel protest tegen een mogelijke wijziging van het natuurbeleid. Maar het is bepaald nog niet zeker dat de Europese Commissie daarnaar luistert. Vorig jaar schrapte ze een plan voor de circulaire economie, tégen de zin van het Europarlement en álle milieuministers van de lidstaten.

In 2011 schreef de Commissie nog: ‘De volledige uitvoering van de vogelrichtlijn en de habitatrichtlijn is cruciaal om verder verlies te voorkomen en de biodiversiteit in de EU te herstellen.’ Nu oordeelt ze in de tussenevaluatie dat het dringend nodig is om de inspanningen op te voeren om te zorgen dat de biodiversiteit niet nog verder achteruitholt. Want anders wordt het vermogen van de natuur om in de behoeften van de mens te voorzien ingrijpend aangetast.

Eind volgende week houdt de Commissie een conferentie over de resultaten van de fitness check. We zullen dan zien of ze haar eigen woorden serieus neemt.

Meer over het Europese natuurbeleid: