Parijs laat zien: na de bommen explodeert vooral de goedheid van de mens

Vreemd is het toch, dat de grootste tragedies je tegelijkertijd het grootste vertrouwen in de mensheid kunnen inboezemen. De foto’s van de lange rijen voor de bloedbanken. Het filmpje van het Franse parlement dat spontaan het volkslied zong. De hashtag #porteouverte voor mensen die onderdak zochten. De verhalen van de taxichauffeurs die hun meters uitzetten om mensen in veiligheid te brengen. Het bericht over de held in Beiroet die zijn leven gaf om anderen te redden.

Een jonge vrouw schreef op Facebook over de helden van Bataclan. Over de man die zijn leven voor haar waagde, over het stel dat laatste woorden van liefde fluisterde en over de vreemden die haar troostten toen ze geloofde dat haar vriend was overleden. ‘Toen ik lag te wachten op de kogel die een einde zou maken aan mijn 22-jarige leven, zag ik ieder gezicht voor me waar ik ooit van heb gehouden. En ik fluisterde "ik hou van je," steeds weer.’

Het was een weekend waarin je ook denkt aan je eigen geliefden. Dat je beseft hoe mooi en kostbaar dit korte bestaan is, ondanks al je stress, tegenslagen en slechte wifi-verbindingen in de trein. Bijna iedereen wil iets moois maken van het leven. En bijna iedereen wenst de ander het goede. Dat maakt onze samenleving niet kwetsbaar, maar ijzersterk. En dat verklaart de immense schok die terroristen teweegbrengen als ze mensen neermaaien alsof het fruitvliegjes zijn.

Maar wat nu? In de afgelopen jaren zijn er zoveel fouten gemaakt. Zou de massasurveillance van de NSA denkbaar zijn zonder de angst na nine eleven? Zou de oorlog in Irak zijn uitgebroken? Zou Islamitische Staat überhaupt zijn opgekomen? Repressie, surveillance en oorlog hebben hun kans gehad. Het heeft allemaal niet gewerkt. Sterker nog, het is precies wat IS wil: meer polarisatie, minder vrijheid, meer geweld.

Er is een andere reactie mogelijk. Meer democratie, meer openheid, meer menselijkheid, zo schreef premier Jens Stoltenberg zijn land voor na de moorden van Anders Breivik. Want zoals iedere daad van haat een overwinning is voor de terrorist, zo is iedere daad van naastenliefde een klap in zijn gezicht. Natuurlijk, we moeten het gewelddadige islamisme bestrijden. Maar laten we elkaar, moslims en niet-moslims, juist omarmen. Laten we de rechtsstaat verstevigen. En laten we gastvrij zijn voor mensen uit Syrië, juíst na Parijs. Want dit is waar zij op de vlucht voor zijn.

Geweld kun je zelden blussen met geweld, laat staan door in te boeten op je democratische waarden

Voor een ander antwoord kunnen we ook putten uit de Nederlandse geschiedenis. Als het om de aanpak van terroristen gaat, wordt in de wetenschappelijke literatuur de ‘Dutch Approach’ geroemd. Zo werden in de jaren zeventig in Nederland hele gebouwen opgeblazen en kwamen zestien mensen om het leven. Toch werden er geen nieuwe terrorismewetten aangenomen en bleven de media terughoudend. Terwijl overheden in West-Duitsland, Italië en de Verenigde Staten alles in de strijd gooiden – helikopters, wegblokkades, militairen – ging Nederland door met pappen en nathouden.

En dat werkte. ‘Contraterrorismebeleid achter de schermen, punctueel en terughoudend,’ vertelt de historica Beatrice de Graaf, bracht ‘de geweldsspiraal tot stilstand.’

Terwijl ik dit schrijf, pleit president François Hollande voor het tegenovergestelde. Hij wil de grondwet wijzigen, de noodtoestand verlengen en meer geld pompen in het leger. Hij wil meer van hetzelfde. Frankrijk is al jaren goed in repressie en laat het al jaren afweten als het om preventie gaat. ‘Het terrorisme zal de Republiek niet vernietigen,’ zegt de president die ineens doet denken aan George Bush, ‘want de Republiek zal daarvoor het terrorisme vernietigd hebben.’

Maar geweld kun je zelden blussen met geweld, laat staan door in te boeten op je democratische waarden. Een ideologie van haat kun je alleen verslaan door te doen waar het allemaal om begonnen is: samenleven, lachen, liefhebben.

NRC Handelsblad vroeg Thomas Schmidinger, een van de grootste experts als het om jihadisme gaat, wat het belangrijkste is als je wilt dat iemand deradicaliseert. Hij antwoordde: ‘Liefde. Acceptatie. Duidelijk maken: je plek is hier, bij ons. Tegen hun zeggen: “Ze vertellen je dat dit een verderfelijke maatschappij is, maar ik ben toch je vriend, of je moeder? Ik geef toch om je?"’ Of luister naar de journalist die acht maanden werd gegijzeld door IS en gisteren schreef dat de terroristen zullen feestvieren om ieder teken van xenofobie, racisme en haat. En dat ze het benauwd krijgen van cohesie, tolerantie en naastenliefde. ‘Eenheid is wat ze vrezen.’

Ik las het ook op de Facebookpagina van die jonge vrouw die Bataclan overleefde. ‘Ik wenste dat mijn geliefden zouden blijven geloven,’ zo schreef ze, ‘in het goede van de mens.’ Wie hiervoor pleit krijgt nogal eens het verwijt een ‘wegkijker’ te zijn en de makkelijke weg te kiezen. Maar meer democratie, meer openheid en meer menselijkheid is helemaal niet makkelijk. Integendeel: stoer doen, grenzen sluiten, bommen gooien, de wereld opdelen in goede en slechte mensen - dat is makkelijk.

Dát is wegkijken.

Verder lezen: