Heeft de Rijksvoorlichtingsdienst serieus een citaat van premier Rutte gefabriceerd?

Afgelopen vrijdag publiceerde ik een artikel met als kop ‘Premier Rutte heeft nooit eerder gezegd dat wij in oorlog zijn, ook al beweert hij nu van wel.’

Het stuk deed wat de kop beloofde: aantonen dat Mark Rutte vóór de persconferentie over de aanslagen in Parijs het woord ‘oorlog’ nog niet had gebruikt als hij sprak over de strijd tegen IS in Irak. Zelf beweerde de premier tijdens die persconferentie dat hij dit wel degelijk eerder had gezegd.

Enkele lezers vonden het een artikel met een hoog waan-van-de-daggehalte. Welles-nietes. Zegt-ie het of zegt-ie het niet. Ik ben het daar niet mee eens. Met het gebruik van het woord ‘oorlog’ door een minister-president kan niet lichtzinnig worden omgegaan. Los van de vraag of de uitspraak van Rutte grondwettelijk juist is en juridisch door de beugel kan, kunnen die woorden grote gevolgen hebben - zoals de artikelen van Marc Chavannes en Willem Schinkel en het interview met Beatrice de Graaf al lieten zien.

Juist vanwege die mogelijke consequenties dient een minister-president die het o-woord gebruikt onder een vergrootglas te liggen.

Rectificatie

Enkele minuten na publicatie van mijn stuk afgelopen vrijdag wees een lezer mij op een persconferentie van de minister-president uit september waarin hij het woord wél zou hebben gebruikt.

Oei.

De lezer linkte naar een tweet van Xander van der Wulp, parlementair verslaggever van de NOS, van 14 november. ‘Rutte sprak wél eerder over oorlog tegen IS,’ aldus Van der Wulp. ‘Op 4 september (...).’ Van der Wulp had er ook een citaat van Rutte bij gezet. En inderdaad, daar stond het. Rutte zei in september letterlijk:

‘Ja, ISIS is daar de vijand en daarmee zijn we dan ook in oorlog.’? Wat een domme fout van mij. Verhaal weg. Rectificatie.

Maar toen ik de betreffende persconferentie terugkeek en het transcript ervan herlas, bleek de premier die uitspraak helemaal niet te doen.

Sterker: het citaat van de minister-president waar Xander van der Wulp over tweette en dat zou bewijzen dat de premier al eerder over ‘oorlog’ sprak, was totaal onvindbaar.

Ik was niet de eerste die dit opmerkte. Op Twitter was Van der Wulp er ook al door enkele volgers op aangesproken. Hoe kwam hij aan dit citaat van de premier? Waar was het terug te vinden?

Van der Wulp antwoordde aan enkele kritische vragenstellers op Twitter dat hij het citaat van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) had gekregen. Dit is de woordvoerder van de premier.

De NOS-journalist voegde daaraan toe:

‘Maar ze [de RVD, MM] kunnen inmiddels niet meer exact melden waar het gezegd is.’

Wacht even.

De Rijksvoorlichtingsdienst stuurt een prominent verslaggever van de NOS een citaat van de premier om aan te tonen dat de premier de waarheid spreekt. De verslaggever plaatst dit citaat zonder het te checken op Twitter. Vervolgens blijkt, nadat de verslaggever toch navraag doet bij de RVD, dat de RVD niet meer weet waar de premier het gezegd heeft.

Een vreemd verhaal.

Ik bel Xander van der Wulp op. Hij zegt direct:

‘Wij hebben uiteindelijk ook de conclusie getrokken dat Rutte het toch niet eerder zo heeft gezegd.’

Waar komt het citaat dan vandaan?

Maar waar komt het citaat dan vandaan? Als de premier dit niet in het openbaar heeft gezegd, waarom heeft de RVD hem deze tekst dan gemaild? Voelt de NOS-verslaggever zich niet bedrogen door de RVD?

‘Dit gebeurt inderdaad niet heel vaak,’ zegt Van der Wulp. ‘Maar het lijkt mij niet dat de RVD mij bewust heeft geprobeerd om de tuin te leiden. Ik denk dat ze hun administratie niet goed op orde hebben.’

Het verhaal wordt vreemder en vreemder.

Mark Rutte heeft de uitspraak niet op 4 september gedaan. Er is sowieso geen enkele verwijzing naar deze uitspraak te vinden, behalve in de tweet van Van der Wulp.

Volgens mij zijn er twee opties. Of de RVD heeft het hele citaat gefabriceerd en naar een verslaggever gestuurd in de hoop dat die het citaat zou gebruiken om te laten zien dat de premier de waarheid sprak tijdens de persconferentie. Een andere mogelijkheid is dat Rutte de uitspraak wél heeft gedaan op een ander moment dan 4 september, maar dat die door niemand is opgepikt - behalve door zijn eigen woordvoering.

Die nu dus niet meer weet waar en wanneer hij het heeft gezegd.

Niet heel voorstelbaar, als je het mij vraagt. ‘Een mogelijke theorie,’ zegt Van der Wulp voorzichtig. ‘Die je niet bij mij moet checken maar bij de RVD.’

Inderdaad. Ik probeer al sinds vrijdagmiddag opheldering te krijgen van de voorlichters van de premier. Hoe verklaart de RVD het citaat van Van der Wulp? Maar de RVD is flink aan het duiken en aan het draaien. Na wat heen en weer gemail kwam maandagmiddag deze verklaring van Paul van Nunen, hoofd van de Rijksvoorlichtingsdienst.

Let goed op. Dit is spinnen voor gevorderden. Mijn vraag was namelijk deze: wat is de bron van het citaat van Mark Rutte dat Xander van der Wulp van de RVD heeft gekregen?

De RVD geeft geen antwoord op die vraag. Waarom niet? Wie wordt hier beschermd? De minister-president of de Rijksvoorlichtingsdienst zelf?