Hoe moeten banken dan wel omgaan met grote risico’s?

In het artikel  Waarom het venijn van de crisis in de staart zit  heb ik geconstateerd dat financiële instellingen hun risico’s niet goed hebben ingeschat. In dit stuk drie voorstellen voor hoe financiële instellingen destructieve risico’s dan wel zouden moeten benaderen.

Gedragsmodellen

Dat het voorspellen anders moet, wordt breed onderkend in de wetenschappelijke wereld. De grote vraag is natuurlijk hoe. Alan Greenspan heeft de laatste jaren gezocht naar een antwoord en publiceerde onlangs de vruchten van zijn zoektocht in het boek  The Map and the Territory: Risk, Human Nature, and the Future of Forecasting. Het is een warrig boek. Hij wijt de blindheid voor catastrofes niet aan de markt - die heeft nog steeds doorgaans gelijk, maar aan de grillige natuur van de mens, of zoals hij het noemt onze ‘animal spirits’. Het menselijk gedrag is de grote stoorzender. Maar ook hier biedt de economische wetenschap uitkomst, in het bijzonder  behavioral economics. Banken en andere financiële instellingen moeten hun modellen simpelweg uitbreiden met gedragsmodellen. Dan is er weer vrij zicht op de toekomst. 

Geen hoop

Denker Nicholas Nassim Taleb heeft een miljoenenpubliek op zijn hand - hij lijkt immers het gelijk aan zijn kant te hebben dat we grote crises niet zien aankomen. Volgens hem moeten we zo snel mogelijk af van Value at Risk (VaR) en andere voorspellende modellen. Zijn analyse laat weinig ruimte voor hoop: het is niks en het wordt niks. Het voorspellen van de markt is onbegonnen werk. Banken kunnen op de lange termijn alleen het hoofd boven water houden als ze zich op alle rampspoed voorbereiden, als de dijken maar hoog genoeg zijn. 

Buffers

Het is een standpunt dat weinig praktische handvatten biedt. Casper de Vries, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, kan zich dan ook niet in deze analyse vinden. Volgens hem is VaR wel degelijk bruikbaar, als het maar op de goede manier wordt berekend. Maar, zo stelt hij ontnuchterend, ook dat is geen prettig perspectief voor financiële instellingen. ‘Op de korte termijn heb je er als bank last van, want je moet hogere buffers aanhouden. Maar je zal ook zien dat de crises minder diep zullen zijn.’ En ook al staan alle risicoknoppen goed ingesteld, we weten nu al dat de volgende crisis een heel andere aard heeft. We zullen simpelweg ook moeten accepteren dat crises bij het kapitalisme horen.

De Vries en de quants van Ernst & Young, ING en Cardano die ik heb gesproken hebben weinig vertrouwen in de VaR-gerelateerde maatregelen van de toezichthouders sinds 2008. Op het eerste gezicht hebben die wel ingegrepen. Banken moeten tegenwoordig hun modellen voor extreme marktomstandigheden testen. Pas als onder grote druk de kapitaalbuffers toereikend zijn, krijgen ze groen licht van de toezichthouders. Het invloedrijke Bazel Comité wil helemaal af van VaR en het vervangen door een ander model, het zogenoemde expected shortfall. Maar dat is volgens De Vries en de quants vooral een cosmetische ingreep. 

Holistische benadering

Uiteindelijk moeten we af van het idee dat VaR crises kan voorspellen. Daar is het niet voor ontworpen. Het is ook een veel te nauwe blik op risico, zegt Drona Kandhai, de quant van ING. ‘We moeten kijken naar het geheel, het aggregaat, de systeemrisico’s.’ Dus naar hoe problemen bij de ene bank van invloed zijn op andere instellingen. Daar ging het volgens hem vooral mis in 2008. Nederlandse banken bleken allemaal vol te zitten met Amerikaanse hypotheekproducten, waardoor ze in de problemen kwamen. Er was niemand die dat risico zag. De toezichthouders ook niet. ‘Er zijn allerlei onbekende afhankelijkheden tussen instellingen. Het is een van de grootste uitdagingen om zicht te krijgen hoe het systeem zich als geheel gedraagt,’ zegt Kandhai. ‘Maar dit is erg ingewikkeld. We moeten nog de wiskunde ontwikkelen om dit te beschrijven.’

Uiteindelijk moeten we af van het idee dat VaR crises kan voorspellen. Daar is het niet voor ontworpen

Het zou al flink helpen als financiële instellingen holistischer naar hun risico’s kijken. Dus niet alleen naar de risico’s van je eigen markt, maar ook naar hoe andere banken functioneren, wat er op de belangrijke markten in het buitenland gebeurt. Roger Lord van Cardano: ‘Je moet je niet blindstaren op een model. Je kunt beter een aantal modellen combineren. Nog beter is om met een aantal mensen in een kamer te gaan zitten en bedenken ‘wat hebben we nog niet gezien,’ ‘welke risico’s hebben we niet meegenomen’. Dat is beter dan je blindstaren op een VaR-cijfer.’

Volgens Fokkema (EY) is het denken over risico’s in de financiële wereld, althans onder quants, sterk veranderd naar aanleiding van de crisis. ‘Je ziet dat financiële instellingen zich beginnen af te vragen: hoe verdienen we eigenlijk ons geld? Is dit een robuust bedrijf? Niet alleen wordt er gekeken naar het kortetermijnverlies, maar ook of een bedrijf op de lange termijn de concurrentie voor kan blijven en over twintig jaar nog steeds geld kan verdienen tegen aanvaardbare risico’s. Dat is een interessantere discussie dan aan een paar knopjes draaien zodat je risico’s lijken afgedekt.’