2015 was een uitstekend jaar voor de hiphop. Overtuigende nieuwkomers, gevestigde namen die zich weer lieten gelden en een hele rits aan overrompelende singles: ja, de opbrengst aan hoogstaande nieuwe muziek was indrukwekkend.
Maar waar school die kwaliteit nou precies in? In een poging het succesvolle hiphopjaar te verklaren, publiceerde de Volkskrant afgelopen dinsdag een achtergrondverhaal, dat gisteren online verscheen, onder de titel ‘Van vrouwen en wapens naar moreel leiderschap en visie.’
Los van het wat vreemde, ouwelijke jargon - er wordt gesproken over een ‘raplied’ en ‘liedtekst’ - en de veelvoud aan holle termen - ‘urgentie,’ ‘de belangrijkste en meest pregnante popplaten’ - is vooral de strekking van het stuk merkwaardig. De observatie over het album Run the Jewels 2 (2014) is daarbij illustratief: het wordt geprezen omdat het verantwoordelijke duo Run The Jewels, blijkbaar anders dan de meeste rapartiesten, ‘knetterende statements in toch gelikte rapsongs wist te persen. Geen gezeur meer over geld en hoeren - nou ja, nog een beetje dan - maar vooral loeiende maatschappijkritiek.’
Misverstand 1. Hiphop gaat alleen over vrouwen, geweld en geld
Er is geen muziekgenre dat zo vaak wordt gekarikaturiseerd als hiphop. Vrouwonvriendelijk, gericht op geweld, oppervlakkig, poenerig: die termen vatten nog steeds het beeld samen dat een aanzienlijk deel van de muziekluisteraars - en dan vanzelfsprekend vooral degenen die zich nooit aan rap wagen - lijkt te hebben wanneer het om hiphop draait.
Dit terwijl het genre juist van meet af aan een overduidelijk geëngageerde component heeft. Rap kwam begin jaren tachtig op doordat mensen zich in het maatschappelijke debat stemloos voelden. De muziek was een middel waarmee ze zich, vanuit Amerikaanse achterbuurten, eindelijk konden laten horen. N.W.A. (en met name voorman Ice Cube) protesteerde eind jaren tachtig driftig tegen de racistische politie in Los Angeles omdat het collectief verder geen manier had om van zich te laten horen. Public Enemy verzette zich in diezelfde tijd fel tegen de dominante (witte) media, tegen de politie en tegen het racisme waarmee een opgroeiende Afro-Amerikaan te maken had.
Ja, dat was lang geleden, en ja, de tijden zijn veranderd - maar de grote kracht van hiphop is juist dat enkele fundamentele kenmerken zo vaak terugkomen; de beste hedendaagse MC’s bootsen hun voorgangers niet na, maar werken wel nadrukkelijk in hun traditie.
Kendrick Lamar, die in het Volkskrant-verhaal terecht als een van de smaakmakers van het afgelopen hiphopjaar wordt beschreven, is daar een duidelijk voorbeeld van: zijn album To Pimp a Butterfly (2015) zit vol verwijzingen naar vroegere rapiconen. Tegelijk slaat hij muzikaal gezien paden in die binnen de hiphopwereld niet vaak betreden zijn. Hij vermengt genres, hij experimenteert met zijn flow, hij schrijft doorwrochte verhalen over recente ontwikkelingen in de Amerikaanse onderklasse en hedendaags racisme.
Misverstand 2. De teksten zijn eindelijk interessant
Mijn punt: Lamars muziek is niet goed omdat hij tekstinhoudelijk buiten de zogenaamde hiphopgewoontes valt, dat is een vrij belachelijke bewering. Alsof het genre tot aan 2015 valt samen te vatten met de sleutelwoorden ‘vrouwen’ en ‘drugs’; alsof hedendaagse artiesten daarmee breken. En alsof Killer Mike, voorman van het al genoemde Run The Jewels, een unieke artiest is omdat hij maatschappijkritisch rapt of zich inspant voor een presidentskandidaat.
Daarmee voegt hij zich juist in de traditie van bijvoorbeeld Ice Cube, een rapper die begin jaren negentig sociale misstanden besprak met eenzelfde flair als Mike dat nu doet - en die flair, het gemak waarmee hij rapt en spreekt, is de voornaamste reden waarom zijn muziek zo krachtig is.
Misverstand 3. Hiphop moet geëngageerd zijn
Nog zoiets vreemds: de gedachte dat muziek beter of betekenisvoller is als die maatschappelijk betrokken is. Wie heeft dat verzonnen? Waarom wordt in het eerder genoemde citaat over Run The Jewels in hemelsnaam gesproken over ‘gezeur’ over vrouwen, alsof dat de enige manier is waarop rappers over dat onderwerp kunnen spreken? Is het uiteindelijk niet veel moeilijker om een overtuigend verhaal te vertellen over een ritje in een opgepompte auto dan over een racistische moord in een achterstandswijk?
Misverstand 4. Hiphop wordt pas echt goed met een band erbij
Dan nog: het vastomlijnde beeld van de rapper als stonede, ongeïnspireerde live-artiest. In het Volkskrant-stuk wordt over Lamar met verbazing geschreven dat hij zich bij zijn optreden op Lowlands ‘had omringd met zowaar een echte, grote band.’ Terwijl er zat rappers te noemen zijn die optraden met liveband (schoolvoorbeeld: The Roots). Het is allerminst een stijlbreuk, het is eerder meedoen met een trend.
Het is allerminst een stijlbreuk, het is eerder meedoen met een trend
En er schuilt nog iets achter dit vastomlijnde, beperkende beeld van hiphop. Namelijk de gedachte dat muziek veelzeggender of beter wordt zodra die met live-muzikanten wordt uitgevoerd.
Terwijl, om bij Kendrick Lamar te blijven, diens optreden jaren geleden in de Melkweg eigenlijk imposanter was dan zijn recente Lowlandsoptreden. Toen stond hij helemaal alleen op een podium, met alleen een teruggetrokken dj bij zich. Toen werd zijn immense talent meteen duidelijk, zonder dat hij zich kon verschuilen achter live-muzikanten.
Dus? Op naar Future
Veel van de beste hiphop die in 2015 gemaakt werd ging over vrouwen en auto’s, drank en feesten, drugs en wapengekletter. En daar hoeft helemaal niets diepgaands achter te zitten. Het is onzinnig om de hit ‘Drank & Drugs’ te omschrijven als ‘middelvinger naar de weldenkende burgerij’ - waarom volstaat het niet om te zeggen dat het nummer een viering is van lompheid, van een ongebreideld feestverlangen, en niets meer dan dat?
Een van de absolute winnaars dit jaar, die in het Volkskrant-overzicht niet eens in een bijzin genoemd wordt: Future, die in razend tempo het ene overrompelende project na het andere heeft uitgebracht. Zijn teksten zijn, zeker als je ze uitgeschreven op papier ziet, oppervlakkig, maar zijn timing is zo doeltreffend, zijn beats zijn zo opzwepend en zijn zwierige stijl zo uitnodigend, dat hij ermee wegkomt.
Een van de meest gedraaide singles dit jaar, ook door mijzelf? ‘Trap Queen’ van Fetty Wap. Geen groots verhaal, geen poëtisch hoogstandje, maar wel een nummer dat getuigt van een zeldzame ongeremdheid, een levensvreugde waar honderden miljoenen zich aan willen laven.
Een grote prestatie die dit hiphopjaar echt aanzienlijk meer glans geeft dan de zoveelste ernstige, geëngageerde rapper.
Bovendien: net zoals het onzinnig is om te beweren dat hiphop tot aan 2015 altijd draaide om vrouwen en drank, slaat het ook nergens op te zeggen dat het genre louter is opgekomen vanuit figuren die zichzelf een stem wilden geven in het maatschappelijke debat. Want die vaste hiphopconnotaties komen, hoewel onvolledig en tekortschietend, wel ergens vandaan: rapmuziek heeft van meet af aan ook gedraaid om losheid, om drank, om feestvieren. Dat staat niet haaks op het geëngageerde gedachtegoed, het heeft juist met elkaar te maken: bij hiphop hangt plezier veelal samen met het ontvluchten van de armoede.
Waarom hebben zoveel rappers zich, zodra ze enigszins populair werden, ondergedompeld in een exuberante levensstijl vol goud, vrouwen en drank? Om de wereld te laten zien dat ze hun armoede ontvlucht waren. Dat ze eindelijk iets te besteden hadden. Het is een viering van hun sociale promotie. Wat Future het afgelopen jaar heeft gedaan, komt voort uit de onvrede die Kendrick Lamar beschrijft. Het een is niet per se betekenisvoller dan het ander. Beide kanten hebben altijd bij het genre gehoord.
Alle Correspondentverhalen over hiphop in je mailbox?
Binnenkort starten Vera Mulder, Saul van Stapele, Thomas Heerma van Voss en meer (gast)-correspondenten een eigen hiphopnieuwsbrief. Wil jij op de hoogte blijven van hun werk?
Eerdere hiphopverhalen:
New Wave heeft Drank & Drugs (en een flinke dosis slaapgebrek en geluk)
Het Nederlandse hiphopcollectief New Wave is verantwoordelijk voor de onbetwiste zomerhit van 2015: ‘Drank & Drugs.’ Gastcorrespondent Thomas Heerma van Voss volgt de makers van het prille begin tot hun grote show op Lowlands, dit weekend. Is dit nu een uitgekiende marketingformule of een pure toevalstreffer?
Hiphop is nu oud genoeg voor nostalgie (en Straight Outta Compton profiteert daar optimaal van)
De recent in Nederland uitgekomen film over Amerika’s beruchtste hiphopgroep Niggaz Wit Attitudes wordt de verrassingshit van het seizoen genoemd. Niets is minder waar. Of dacht je dat Ice Cube en Dr. Dre hun zakelijk instinct verloren waren?
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
