Goed voornemen: durf eens wat vaker niets te doen

Hoe gaat het met je lijstje goede voornemens? Minder roken, beter eten, meer bewegen? Heel goed. Mag ik er nog eentje aan toevoegen? Doe in 2016 eens wat vaker helemaal niets!

Verrassend? Misschien niet. Maar deze tijden vragen om een constante herinnering aan de voordelen van nietsdoen. Want vergis je niet, nietsdoen vergt discipline. Er is door Netflix áltijd wat op tv, in de rij voor de kassa neem je Facebook door en wie een lange tocht naar kantoor voor de boeg heeft, kan altijd nog een boeiende podcast opzetten.

We hebben verveling ons leven uitgeïnnoveerd

Luieren is al helemaal uit den boze. De mens dient productief te zijn. Kijk naar Jack Dorsey! Die man bestuurt én Twitter én betaalbedrijf Square. Of neem Elon Musk en Jeff Bezos, die kunnen naast hun drukke banen ook nog raketten laten landen.

Uit het recentste tijdsbestedingsonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat 45 procent van de Nederland zich gedurende de werkweek opgejaagd voelt en 10 procent ‘bijna altijd.’ Vijf jaar eerder, tijdens het één na laatste tijdsbestedingsonderzoek, lagen die percentages veel lager. Tijd om ons tegen die trend te verzetten.

Dus koop in 2016 een Victoriaanse canapé en vlij je erop neer:

Grote kans dat je nu denkt: als ik op dat bed lig, krijg ik toch helemaal niks voor elkaar?

En dat is het probleem met nietsdoen. De nadelen ervan zijn overduidelijk - je verspilt tijd, het staat lui naar anderen, je leeft maar zo kort, et cetera - terwijl de voordelen een stuk minder evident zijn.

Het grootste voordeel schijnt te zijn dat je meer ‘in het moment leeft.’

Dat is uiteraard het perfecte einddoel. Simpelweg omdat altijd maar naar je telefoon grijpen, of altijd maar denken aan wat er in de toekomst komt, tot veel onrust leidt. Voor je het weet is je leven aan je voorbijgevlogen. Maar om zo - à la mindfulness - te leven, is ook een ontzettend moeilijke opgave.

Ik begin daarom bij het begin. De eerste twee stappen die ik in 2016 zet - en in deze aflevering propageer - is dat wanneer de verveling me overkomt, ik deze niet direct bestrijd. In plaats daarvan analyseer ik dat moment. Waarom verveel ik me? Ten tweede ga ik af en toe bewust nietsdoen.

Ik ga dus eigenlijk beginnen met functioneel nietsdoen. Want dat levert drie concrete voordelen op. Doe je mee?

Voordeel één: je krijgt nieuwe inzichten

Stel dat je uren, dagen of weken aan een grote uitdaging hebt gewerkt. Bijvoorbeeld een afstudeerscriptie, een nieuw marketingplan op je werk of hét idee voor je eigen bedrijf. Misschien voel je je verplicht om alle uren van de werkdag in die materie te steken, maar onderzoek uit de sociale psychologie wijst iets heel anders uit.

Dat leert ons dat je soms beter even een dutje kunt doen. Of een bad nemen. Of pak er een instrument bij, zoals Albert Einstein. Als hij zijn werkkamer uitkwam om even viool of piano te spelen, wist zijn vrouw: Albert staat weer voor een lastig probleem. Door zich aan de muziek over te geven, en zo afstand te nemen van zijn werk, keek hij er even later weer met een frisse blik naar.

Nu is het werk van de meesten van ons waarschijnlijk niet zo ingewikkeld als dat van Einstein, maar wat voor de bedenker van de relativiteitstheorie gold, geldt ook voor ons: als we een probleem willen oplossen, kunnen we er beter even niet aan denken.

Die tijd dat je er dan even niet aan denkt, heet in de wetenschappelijke literatuur een ‘incubatieperiode.’ Als je veel bewust nagedacht hebt over een probleem of uitdaging en vervolgens ontspant, verwerkt je brein de opgedane informatie onbewust. En dat leidt vaak tot nieuwe inzichten.

Voordeel twee: je ontdekt nieuwe vormen van aandacht

Als de verveling in 2016 dreigt toe te slaan, ga die dan niet meteen te lijf met bijvoorbeeld je telefoon. Nee, geef je eraan over. Onderzoek waar het vandaan komt.

Susan Sontag schreef eind jaren zestig in haar dagboek over het ‘nut van verveling.’ Wie zich verveelt, zit volgens Sontag in een ‘vastgeroeste modus van aandacht.’ Je kijkt vanuit een bepaald frame naar een situatie en dat frame zegt dat het een saaie situatie is. Maar wat als je nu een ander aandachtsframe uitprobeert? Dus wat meer luistert, in plaats van kijkt? Of niet naar betekenis zoekt, maar de situatie tot je neemt zoals die is?

Sontag daagt je dus uit de schuld van de verveling bij jezelf te leggen. Het ligt niet aan de situatie, het ligt aan hoe jij deze interpreteert. Door je daar bewust van te zijn, ontdek je nieuwe vormen van aandacht. Dus in plaats van dat je een loos moment vult met Facebook, kun je ook proberen de schoonheid van dat zogenaamd loze moment in te zien.

En voordeel drie: je leert jezelf beter kennen

Ik gebruik verveling ook vaak voor introspectie. Het is verleidelijk om elk moment ‘productief’ te zijn. Om je inbox weer te openen en onbelangrijke mailtjes weg te werken, enkel om ‘bezig’ te blijven. Terwijl je zo’n moment ook kunt gebruiken om eens bij jezelf na te gaan of je nog steeds achter de projecten staat waar je aan werkt en hoe je je verhoudt tot de doelen die je jezelf hebt gesteld. Zo kun je verveling gebruiken om jezelf beter te leren kennen.

Zoals Friedrich Nietzsche schreef: ‘Wie zich verzet tegen verveling, verzet zich ook tegen zichzelf: diegene zal nooit de krachtigste verkwikkende teug uit zijn eigen diepste bron kunnen drinken.’

Je goede voornemen

Dus grijp als je in 2016 in de rij voor de kassa staat niet meteen naar die telefoon, maar kijk om je heen. Fantaseer over de levens van de andere mensen in de rij (een tip van schrijver David Foster Wallace). En gun jezelf een wandelingetje als je ergens niet uitkomt. Speel eens wat vaker op een instrument. Koop die canapé! Want zo

1. word je creatiever (ben je klaar voor meer eurekamomenten in 2016?);
2. ontdek je nieuwe vormen van aandacht;
3. leer je jezelf beter kennen.

Een ontspannen 2016 toegewenst!

Lees ook mijn boek