Een dapper, vastberaden gezelschap gezondheidsmagiërs dat het ultieme wondermiddel wil kopen voor zijn scheikundige toverbank. Griffoendor op zoek naar Harry Potter. Zo noemden de voor een overname adviserende banken Barclays en Morgan Stanley hun klant Gilead Sciences.

Het is een van de bizarre details uit een recent verschenen rapport over de totstandkoming van de prijs van Sovaldi. Een dat bij een overname van 11 miljard dollar in het bezit kwam van Gilead. Een medicijn dat met een Amerikaanse startprijs van een duizelingwekkende wereldwijd tot ophef en protesten leidde. Door de hoge prijs hebben grote groepen patiënten tot op de dag van vandaag namelijk geen toegang tot het product.

Wat blijkt er uit dit rapport?

Wat na het bestuderen van zo’n 20.000 interne documenten van Gilead en tientallen interviews met betrokkenen hebben opgetekend, doet in Harry Potter-termen eerder denken aan de gewetenloze tovenaarsboef ‘Het is altijd Gileads plan geweest om de inkomsten te maximaliseren. Betaalbaarheid en toegankelijkheid waren nakomertjes,’ concludeert senator Ron Wyden, die samen met collega Charles Grassley het onderzoek leidde.

YouTube
Bekijk hier de persconferentie van de twee Amerikaanse senatoren.

Het heeft een zeldzaam inkijkje opgeleverd in hoe een farmaceutisch bedrijf bepaalt wat er voor een nieuw geneesmiddel gevraagd wordt. Duidelijk wordt ook waarom hier altijd zo ontzettend geheimzinnig over wordt gedaan, want dapper en vastberaden zijn wel de laatste woorden die bovenkomen als je begrijpt hoe een bedrijf berekent wat een nieuw medicijn gaat kosten.

Hoe berekent Gilead dan de prijzen?

In het verleden verdedigde de sector de prijzen van nieuwe middelen door te wijzen op de hoge investeringen die nodig zijn om medicijnen naar de markt te krijgen. blijkt uit dit rapport. De productiekosten van Sovaldi waren niet eens bekend bij de managers die over de prijsstrategie

Gilead probeerde vanaf het begin juist te voorspellen hoe hevig het protest zou worden bij welke prijs. Niet het aantal geholpen patiënten of de mate waarin artsen tevreden zijn over de behandeling, nee, de vraag was steeds op welke weerstand het bedrijf bij welke prijs zou stuiten. Weerstand van actiegroepen, de media, patiënten, het Amerikaanse congres, verzekeraars, richtlijncommissies en key opinion leaders, een mooi woord voor invloedrijke artsen. Wat Gilead óók probeerde te voorspellen, is bij welke prijs het bedrijf de concurrentie zou stimuleren om korting te geven, en bij welke prijs de concurrentie de strategie van Gilead juist zou volgen.

Voortdurend leek de vraag te zijn: hoe ver kunnen we gaan, voordat…?

Wie protesteert wanneer? Bekijk hier een vertrouwelijke tabel waarin het bedrijf per groep, per prijs voorspelt wat het protest zal zijn. Bekijk hier de tabel
Wat gebeurt er als één behandeling Sovaldi 50.000 dollar gaat kosten? Dan zullen alleen ‘activisten’ klagen, maar die doen per definitie weinig anders dan zeuren

Wat gebeurt er bijvoorbeeld als één behandeling Sovaldi 50.000 dollar gaat kosten? Dan zullen alleen activisten klagen, maar die doen per definitie weinig anders dan zeuren, verwacht Gilead in interne Het bedrijf zal sympathie oogsten bij betrokkenen, van toegangsproblematiek zal nauwelijks sprake zijn. En: er zal een mooie winst voor de aandeelhouders worden geboekt.

Wordt het 60.000 dollar, dan kun je uitgaan van pakweg hetzelfde scenario, met één probleem: het is onwaarschijnlijk dat voor de opvolger van Sovaldi, een vergelijkbaar medicijn waar geen oudere medicamenten meer naast hoeven worden gebruikt, meer dan 80.000 dollar per behandeling kan worden En dat is slecht voor de aandeelhouder.

95.000 dollar dan? Er zal enige terughoudendheid waarneembaar zijn, maar de therapeutische effecten van het middel zijn zo goed dat de firma ermee weg zou kunnen komen. Wel riskeert Gilead een prijsduikende concurrent.

Of 115.000 dollar? Riskant, de kans is bij deze prijzen aannemelijk dat verzekeraars het voorschrijven van Sovaldi, ondanks de zeer gunstige klinische resultaten, ernstig zullen beperken. Sommige key opinion leaders zullen het middel zelfs uit de voorschrijfrichtlijnen proberen te houden, verwachten de prijsstrategen van de fabrikant.

Gilead kiest uiteindelijk voor 84.000 dollar per behandeling, met een duidelijke kortingsgrens per ‘pharmacy benefit manager,’ zeer grote partijen die min of meer te vergelijken zijn met onze zorgverzekeraars. Die korting valt gemiddeld genomen tussen de 7 procent en 10 procent.

Niet iedereen zal worden geholpen

Die keuze betekent dat een aanzienlijk aantal patiënten de behandeling niet zal krijgen, met name zij die afhankelijk zijn van publiek gefinancierde zorgprogramma’s als of mensen die in de gevangenis zitten.

Het bedrijf creëert daarentegen wel een prijsspringplank voor een nog net iets beter middel tegen hepatitis C, wat een jaar later naar de markt komt en uiteindelijk voor 94.500 dollar per behandeling in de markt is gezet.

En als het publieke debat zich onverhoopt tóch tegen Gilead keert, besluit het management voet bij stuk te houden. ‘Laten we in 2014 niet zwichten voor de druk van roept een inmiddels gepensioneerde vicepresident vroegtijdig. ‘Laten we bij onze beslissing blijven, wat de concurrentie ook doet, wat de krantenkoppen ook zullen

Een apotheker die Gilead adviseert over de strategie is het daarmee eens: ‘Het beste wat jullie kunnen doen, is ons helpen uit te zoeken wie behandeld wordt, positioneer jezelf niet alsof je iedereen bij diagnose wilt Dus: alleen de prangendste gevallen krijgen toegang. De media en de overheid zijn toch te stom om daar iets aan te veranderen. ‘[…] de hysterie zal snel overwaaien, er is elk jaar wat. De overheid heeft de aandachtsspanne van een

Het opmerkelijkste van dit alles: al die modellen over de te verwachten protesten, de duurbetaalde consultants, ze zaten er allemaal faliekant naast. Want er kwam wel degelijk een storm van kritiek en verzekeraars legden veel grotere restricties op in de verstrekking van de middelen dan vooraf voorspeld. Sterker: twee senatoren startten een onderzoek en ook het Amerikaanse Congres stelde kritische vragen.

In het begin van vorig jaar moest Gilead dan ook een forse korting aanbieden om concurrerend te blijven, want een ander bedrijf bood een vergelijkbaar medicijn met veel korting aan. Enkele farmavolgers concludeerden daarop dat het patentsysteem toch werkt, zolang er maar partijen zijn die met zogenoemde de markt kunnen openbreken.

Dat neemt niet weg dat Gilead met zijn twee geneesmiddelen tegen hepatitis C in twee jaar al zo’n 30 miljard dollar incasseerde, terwijl het bedrijf er in totaal nog geen twaalf miljard dollar voor heeft hoeven neertellen. De baas van Gilead is, afhankelijk van de beurskoers, miljardair en het bedrijf is sinds de overname in marktwaarde vervijfvoudigd.

De lagere prijzen die het bedrijf nu voor de middelen komen sterk overeen met de prijs die de in zijn hoofd had, alvorens het overgenomen werd door Gilead. Je zou dus kunnen zeggen dat de overname van 11 miljard dollar door patiënten is opgehoest.

Verder lezen?

Hoe een levensreddend medicijn een onbetaalbaar luxeproduct werd Een nieuw medicijn tegen hepatitis C, waar alleen al in Nederland tienduizenden patiënten gebaat bij zijn, wordt maar aan een enkeling voorgeschreven. De astronomisch geprijsde pil trekt anders een te grote wissel op het zorgstelsel. Over de machteloosheid van beleidsmakers en de grote invloed van de farmaceutische industrie. Lees hier een eerder artikel over Sovaldi Dankzij deze patiëntenstichting verzandde het beleid dat farmaceuten tot kortingen dwingt Het was een paradepaardje van zorgminister Edith Schippers: ziekenhuizen moesten medicijnen grootschalig inkopen om zo kortingen te bedingen. Het beleid werd halverwege stopgezet door een alarmerend rapport van een patiëntenstichting. Maar hoe reëel waren de risico’s nu echt? Deel twee over een patiëntenclub met wel erg korte lijntjes naar het bedrijfsleven. Lees het verhaal hier terug Hoe een advocatenkantoor in naam van de patiënt tegen lagere medicijnprijzen lobbyt Advocatenkantoor KienLegal voerde de afgelopen jaren de belangrijkste taken uit voor een aantal patiëntenstichtingen, maar hielp daarmee ook opvallend vaak farmaceutische- of medische voedingsbedrijven. Een eerste blik in een juridische trukendoos waarin een ontelbaar aantal petten lijkt te zitten. Lees mijn stuk hier