Vijf afleveringen die laten zien waarom This American Life zo goed is

‘Herinner je je dat programma? Toen het nog goed was? Ik miste vroeger nooit een aflevering, in de eerste paar jaar voordat het zogenaamd populair werd.’

Het is de allereerste aflevering van de radioshow This American Life en presentator Ira Glass vertelt hoe mensen vaak terugverlangen naar de ‘goede oude tijd.’ Daar heeft hij geen last van: ‘het strekt zich voor ons uit: een perfecte toekomst die nog waargemaakt moet worden.’

Het is ondertussen twintig jaar geleden dat Glass die woorden uitsprak. En die perfecte toekomst? Die lijkt ondertussen te zijn waargemaakt.

Wat is het?

Glass’ zogenaamd nostalgische klaagzang bleek deels profetisch: het programma zou inderdaad ‘populair’ worden. Het heeft 2,2 miljoen luisteraars op de Amerikaanse publieke radio. Daarbovenop wordt de podcast elke week door 1,5 miljoen mensen gedownload.

En This American Life beperkt zich allang niet meer tot een uurtje radio per week. Er kwamen twee seizoenen televisie, een film gebaseerd op een van de afleveringen en Serial bij, een spin-off die de populairste podcast tot nu toe werd.

Als je het nog niet kent, vraag je je misschien af: wat is This American Life eigenlijk? Zelfs de makers vinden het moeilijk om dat uit te leggen. Allereerst klinkt het concept ontzettend saai: elke week is er een thema en daar worden verhalen bij gezocht. Trouwens: de beste afleveringen zijn - wat mij betreft - juist uitzonderingen op dat vaste format.

Om te begrijpen wat het is, kun je er dan ook beter gewoon naar luisteren. Maar het archief is behoorlijk intimiderend, bij welke van de 576 afleveringen moet je beginnen? Om je op weg te helpen: vijf afleveringen die laten zien waaromThis American Life zo goed is.

1. De typische aflevering

Laten we beginnen bij de standaard aflevering. Zoals gezegd worden er elke week verhalen verteld rond een bepaald thema. Maar waar This American Life zich onderscheidt van veel andere programma’s: de thema’s zijn vaag en de verhalen hebben er vaak maar losjes mee te maken.

De nasale, ietwat hoge stem van Glass is het absolute handelsmerk van de show

Zo gaat de aflevering Transformers over een grootmoeder die op late leeftijd verliefd wordt, een Afghaanse vluchteling die voor het eerst de bus neemt en een jongen die zijn ouders vertelt dat hij homoseksueel is maar een heel onverwachte reactie krijgt.

Transformers heeft meer typische kenmerken van een This American Life-aflevering. Allereerst zijn het stuk voor stuk persoonlijke verhalen.

Nog een kenmerkend element: Ira Glass. De nasale, ietwat hoge stem van Glass is het absolute handelsmerkvan de show. Zijn perfecte intonatie en timing maken de afleveringen spannend en levendig. Niet voor niets dat collega Ernst-Jan Pfauth hem al eens ‘een van de beste verhalenvertellers ter wereld’ noemde.

Glass is trouwens allerminst alleen: er zijn zo’n twintig vaste medewerkers. Daarnaast worden regelmatig items gemaakt door gastredacteuren.

2. De newsy aflevering

Lang beperkte This American Life zich tot kleine en persoonlijke verhalen die aan andere media ontsnappen. Maar op een gegeven moment besloten de makers ook het nieuws aan te pakken. Ook in dat soort afleveringen voert de persoonlijke noot de boventoon.

Neem The Giant Pool of Money uit 2008. Een newsier onderwerp is er niet te vinden: de kredietcrisis. Maar in plaats van een theoretisch verhaal, volg je mensen in elke schakel van de ketting: van de hypotheekontvanger tot de belegger op Wall Street.

Er volgden nog vier afleveringen, waarvan de laatste precies een jaar na de eerste uitzending werd uitgezonden. Adam Davidson en Alex Blumberg - de makers van de serie - hebben ondertussen hun eigen podcast: Planet Money.

3. De aflevering op locatie

Nog een nieuwe ontwikkeling: afleveringen op locatie. Denk aan een zomerkamp, een cafetaria of een vliegdekschip.

Vooral die laatste is bijzonder. De makers wilden een andere kant laten zien van de oorlog in Afghanistan. Dus liepen drie journalisten een paar dagen mee op de Stennis, waar meer dan 5.000 mensen werken. Daarvan zijn slechts een paar dozijn daadwerkelijk piloot; de rest is ondersteunende staf.

De verhalen van die laatste groep zijn direct het verrassendst. Een vrouw die de snoepautomaten bijvult vertelt over het populairste snoep van het moment; een man die in het washok werkt licht de journalisten in over de intriges op het schip; en in het cafetaria legt iemand uit dat hij kon kiezen tussen een celstraf of een baan bij de marine.

4. De grimmige aflevering

Er wordt weleens gezegd dat This American Life te licht is. Zo schreef The Atlantic een paar jaar geleden: ‘This American Life is een constante twintig graden met gemiddelde luchtvochtigheid. Iedereen zegt zijn ding, je ziet dat ze een tekortkoming hebben en uiteindelijk blijken ze best oké te zijn.’ Voor sommige afleveringen klopt dit beeld absoluut, maar er zitten genoeg tussen die donker en deprimerend zijn.

Neem het tweeluik over Harper High School, waar drie journalisten vijf maanden lang meeliepen. Op deze middelbare school in Chicago vonden 29 schietpartijen in een jaar plaats, waarbij acht jongeren om het leven kwamen.

Je leert een aantal leerlingen goed kennen, zoals de jongen die per ongeluk zijn eigen broertje doodschoot. Ook de maatschappelijk werkster en de directrice komen uitgebreid aan bod. Uit elk gesprek blijkt de uitzichtloosheid van de situatie op de school. Hoe hard iedereen die ook probeert te verbeteren, het lijkt onmogelijk te ontsnappen aan de narigheid.

5. De aflevering over één hoofdpersoon

Petty Tyrant is nog een voorbeeld van de donkere kant van This American Life. En een aflevering die maar om één persoon draait. Steve Raucci was de baas van de technische dienst van een scholengemeenschap in New York. Jarenlang terroriseerde hij zijn medewerkers: hij schoof brandende kranten onder wc-deuren door, zat aan vrouwen en legde bommen voor huizen. Uiteindelijk belandde hij in de gevangenis voor - onder andere - wapenbezit en terrorisme.

Een andere reden om deze uitzending te beluisteren: Sarah Koenig. Zij was een van de grote talenten van This American Life en presenteert nu de hitpodcast Serial.

Dus?

Wat mij betreft klopte het andere deel van Glass’ klaagzang niet: de show is nog altijd goed. En wordt alleen maar beter.

Of je het met me eens bent, moet je natuurlijk vooral zelf bepalen. Met de overige 570 afleveringen. And counting.

Eerder in deze reeks:

En verder: