Hoe het leven net wat makkelijker wordt met dagelijkse rituelen

Wil je wat gedaan krijgen in het leven?

Werk dan alleen in bed. Of werk alleen in bad en eet appels terwijl je dat doet. Was je net zolang tot je onderburen klagen over lekkage. Sta geregeld op je hoofd. Ga aan de slag als de zon opkomt, of werk alleen in het donker. Maak een wandeling van vier uur. Masturbeer zonder klaar te komen. Of ga dagelijks met vier verschillende mensen naar bed. Eet niets anders dan twee croissants. Lunch met een chocoladeshake en vijf, zes of zeven koppen koffie met suiker.

Ik vond deze adviezen in Daily Rituals (2013), een bloemlezing van ‘dagelijkse rituelen’ van de groten der aarde. Het zijn de werkrituelen van respectievelijk Truman Capote, toneelschrijver Somerset Maugham, Agatha Christie, Ludwig van Beethoven, Igor Stravinsky, Sylvia Plath, pianist Glenn Gould, Gustav Mahler, Honoré de Balzac, Georges Simenon, Marcel Proust en David Lynch.

De auteur van het boek, Mason Currey, kampte met uitstelgedrag en zocht naar adviezen om dat tegen te gaan. Hij verzamelde rituelen van 150 grootheden en hoopte daar na zijn onderzoek een lijn in te vinden.

Tevergeefs, vertelt hij in een interview. De enige lijn die hij kon ontdekken is - verrassing! - dat een dagelijks ritueel heel persoonlijk is.

Mij doet de term ‘ritueel’ denken aan een religieuze handeling, iets wat een zekere symboliek moet uitdragen. Het is in die zin ook anders dan een gewoonte. Dat is een handeling waar je niet aan ontkomt. Een ritueel daarentegen impliceert dat je iets bewust anders doet, en daaraan - of aan het gevolg ervan - een hogere waarde toedicht. Truman Capote dacht écht dat hij buiten zijn bed geen woord op papier kreeg: ‘Ik ben een totaal horizontale auteur. Ik kan niet nadenken als ik niet lig.’

Volgens Currey hoef je de rituelen niet te imiteren. Om een goede filmmaker te worden hoef je niet uren onder een hete douche te staan, omdat dat toevallig het ritueel is dat Woody Allen op nieuwe ideeën brengt. Nee, wát je ritueel is, maakt niet uit - dat je er überhaupt een hebt, is waar het om draait.

De drie gunstige gevolgen van rituelen

Want rituelen…

• helpen je in de stemming te komen voor belangrijk werk;
• zorgen ervoor dat je goede voornemens daadwerkelijk gewoontes worden;
• geven een gevoel van controle.

Kijk naar koffiedrinken. Naast wandelen is dat het meest genoemde ritueel in Daily Rituals. De cafeïne in koffie maakt het zo’n effectief ritueel, zou je denken, maar als je de toelichtingen leest, valt iets anders op. Zo telde Beethoven zijn koffiebonen uit: een perfect kopje bestond volgens hem uit zestig bonen. En Søren Kierkegaard vulde eerst zijn kop met suiker, voordat hij de koffie toevoegde. Het was niet zozeer de drank, maar eerder de uitvoerige voorbereiding die ze in de stemming bracht om aan de slag te gaan.

Auteur Patricia Highsmith at - in foetushouding - donuts op bed

In het boek The Power of Habit (2012) van The New York Times-journalist Charles Duhigg kwam ik een onderbouwing voor die theorie tegen. Daarin pleit de Pulitzer Prijs-winnaar voor een ‘opstartritueel.’ Door iets te doen waar je vrolijk en rustig van wordt, ga je daarna makkelijker aan de slag.

Zo’n ritueel tilt je over de drempel van uitstelgedrag heen. Duhigg zelf surft voor het schrijven altijd precies vijf minuten over het web, daarna gaat hij goedgemutst aan de slag. Thrillerschrijfster Patricia - The Talented Mr. Ripley - Highsmith ging iets verder: zij at donuts in foetushouding op bed om daarna aan de slag te gaan.

Dan die goede voornemens. Rituelen kunnen je helpen om dat te doen wat je van jezelf verlangt.

Zo las ik in de zelfhulpklassieker How To Win Friends and Influence People (1936) van Dale Carnegie over een ritueel van een self-made Wall Street-bankdirecteur. Deze man had nooit een opleiding genoten, maar wel de top gehaald door - naar eigen zeggen - radicale zelfreflectie. Hij evalueerde elke discussie, vergadering en elk sollicitatiegesprek dat hij voerde en destilleerde daar lessen uit.

In het begin werd hij er mismoedig van, maar na jarenlange zelfanalyse bereikte hij een punt waarop hij zichzelf wel eens een complimentje toestond op de zaterdagavond (en het directeurschap van een grote bank, dat ook). Hoe die bankier dat voor elkaar kreeg? Door van zijn zelfreflectie een wekelijks ritueel te maken. Zijn familie plande nooit wat op zaterdagavond, want dan wisten ze dat hij zijn werkkamer indook om zijn ‘engagement book’ bij te werken. Hij ging in die uren elke fout en elk succes na van die week, en schreef de lessen daarvan op.

Wil je een boek schrijven? Schrijf dan altijd drie regels voor het ontbijt. Liever fitter worden? Maak van woensdagavond hardloopavond.

Zélfs als je rituelen onzin vindt, heb je er alsnog profijt van.

Vind je het maar onzin, die rituelen? Dan nog kun je er profijt van hebben.

Dat bleek uit onderzoek van Harvardprofessoren Michael I. Norton and Francesca Gino. Zij keken naar het effect van rituelen op rouwverwerking en ontdekten dat je niet eens in het nut van rituelen hoeft te geloven om er toch profijt van te hebben. Want rituelen - zoals het schrijven over gevoelens - gaven rouwende respondenten een gevoel van controle waardoor ze zich beter en zelfredzamer voelden.

Daarom zie je voetballers vaak het gras aanraken voor ze het veld opkomen. Hun werk is ontzettend onvoorspelbaar - ze weten immers nooit hoe de wedstrijd verloopt - maar dat ene ritueel voor de wedstrijd geeft ze toch nog een prettig gevoel van controle. Schrijver en Literatuurnobelprijswinnaar Alice Munro gelooft zelfs dat haar ritueel (schrijven) het verlammende effect van ouder worden op afstand houdt. Zo behoudt zíj de controle.

Maar hoe vind je een ritueel?

Allereerst: door er schijnbaar zomaar een te bedenken en dat vol te houden. Zoals die bankier: hij bedacht het introspectieboek en hield er vervolgens elke zaterdagavond voor vrij. Dat zoeken naar een ritueel gaat - kan ik uit ervaring vertellen - met vallen en opstaan. Hoeveel schrijfrituelen heb ik wel niet uitgeprobeerd tot ik uiteindelijk op eentje kwam dat wel werkte.

Maar rituelen kunnen je volgens Currey ook gewoon overkomen. Dus let eens wat beter op dingen die je in de stemming brengen voor het gewenste gedrag. Zo ontdekte de Amerikaanse schrijver Thomas Wolfe tijdens een hotelovernachting per ongeluk dat hij in de schrijfstemming kwam als hij, jawel, even met zijn ’mannelijke gedaantevormen’ gespeeld had. ‘Hoewel mijn penis slap en ongeprikkeld bleef, bracht het wel een aangenaam mannengevoel mee waarbij de gevoelselementen van elk levensterrein dichterbij voelden, echter en mooier,’ schreef hij zijn redacteur.

Wie wil nu niet zo’n effectieve gewoonte? Gun jezelf ook zo’n baken in de dag. Wat wordt jouw ritueel?

Lees ook mijn boek