Vrouwelijkheid gaat vooral over zorgen en kinderen krijgen. Het moet ook over genot gaan

De werkelijke vorm van de clitoris werd pas in 1998 ontdekt door de Australische uroloog Helen O’Connell. Maar nog steeds is de kennis hierover niet wijdverspreid. Zo hoorde ik zelf pas het afgelopen jaar dat de clitoris een heel orgaan is, dat qua vorm en werking bijzonder veel op de penis lijkt.

De New Yorkse kunstenares Sophia Wallace (1978) probeert dit gebrek aan kennis te veranderen met haar project CLITERACY. Als het aan haar ligt, zal heel de wereld weten hoe een clitoris er werkelijk uitziet. Ze wil het orgaan een plek in de samenleving geven en taboes rondom het vrouwelijk geslachtsorgaan ontmantelen.

Haar minimalistische werk bestaat zodoende uit grote gouden sculpturen van het vrouwelijk genotsorgaan en korte, pittige teksten die ze verspreid via billboards, graffiti en haar bekendste kunstwerk ‘100 Natural Laws.’ Maar ze maakt ook lichter werk, zoals de clitrodeo – een rodeo in de vorm van een clitoris.

Ik vind haar werk bijzonder omdat het een nieuwe visie op (vrouwelijke) seksualiteit creëert: stoer, trots, serieus. Een tikkeltje overdreven misschien en, zoals ze zelf ook zegt, gemaakt vanuit een samenleving die preutser is dan de onze. Maar het is goed dat de boodschap van de clitoris op meerdere manieren verteld wordt. Ik sprak met Wallace via Skype.

Het begin

Wanneer ontdekte jij hoe de clitoris eruitziet?

‘Dat was in 2012, in een bar met een groep feministen. Ik wilde een werk maken over de representatie van seks en seksualiteit. Iemand vroeg me of ik wist dat de clitoris een heel intern orgaan was, net zo groot als de penis. Ik was compleet geshockeerd. Ik had het idee dat ik mijn eigen lichaam wel kende - niet dus.’

Besloot je er daarom iets mee te doen?

‘Ik doe het voor de mensheid, al zullen mensen dat niet zo zien. Als je met seks werkt, denken mensen vaak dat je een heel expliciet seksueel persoon bent, of dat je seks het belangrijkste in het leven vindt. Maar het gaat mij erom dat we in een pre-clitorale wereld leven. Het orgaan is nog steeds niet echt in de samenleving opgenomen. Het gaat altijd over de vagina, over baby’s die eruit komen en penissen die erin gaan. Terwijl een vrouwelijk orgasme ontstaat door stimulering van de clitoris. Er zitten 8.000 zenuwuiteinden in het topje van de clitoris, dubbel zoveel als bij een man. Kun je je voorstellen dat er van mannen wordt verwacht dat ze klaarkomen tijdens de seks als hun penis wordt genegeerd of er alleen indirect tegenaan wordt gestreken?’

De boodschap

Wat wil je de mensheid dan vertellen?

‘De boodschap van CLITERACY is dat je pas een volwaardig burger kunt zijn als je totale controle hebt over je lichaam. Niet alleen om vrij te zijn van geweld, maar ook om toegang te hebben tot genotsgevoelens. Het recht op genot is net zo belangrijk als het recht te mogen lachen, dansen, creëren of je uit te drukken. Eigenlijk is het nu alsof de ene helft van de samenleving alleen maar mag fluisteren, terwijl de andere helft mag schateren, schreeuwen en lachen.’

‘Ik denk dat dit een enge boodschap is voor velen, want vrouwelijkheid gaat vooral over kinderen krijgen, zorgen, een familie onderhouden – over anderen dus. Natuurlijk zijn er mannen die groot fan zijn van de clitoris – ik wil niet generaliseren – maar als je kijkt naar traditie, religie, westerse geneeskunde en de Amerikaanse staat, dan is de clitoris een taboe. Je spreekt er niet over.’

Het recht op genot is net zo belangrijk als het recht te mogen lachen, dansen, creëren of je uit te drukken

‘Daarom begon ik met het werk ‘100 Natural Laws.’ Het zijn honderd nieuwe wetten die de clitoris een plek geven in de wetenschap, politiek, taal en populaire cultuur. Soms op een grappige manier, soms serieuzer. Bijvoorbeeld de wet: ‘Democracy without clitoracy, phallusy.’ De bedoeling is dat zoveel mogelijk mensen de argumenten kunnen gebruiken in hun dagelijkse gesprekken. Niet alleen in de politiek, maar ook in popliedjes. Want de woorden die we nu gebruiken zijn een soort gevangenis.’

Hoe bedoel je?

‘Vagina, dat in het Latijn trouwens zwaardholster betekent, verwijst alleen naar de opening. Het woord reduceert het hele gebied tot een gat, iets wat alleen functioneert als kanaal voor penissen, baby’s en bloed. Toch gebruikt iedereen dit woord als we over seks praten, ook feministen. Dat moet anders. Mijn voorstel: als je het over het geheel wilt hebben, gebruik dan het woord vulva. Heb je het over seksueel genot, zeg dan clitoris of clit.’

‘Niet alleen in taalgebruik gaat het mis. De meeste voorlichtingstekeningen die er van vulva’s zijn, hebben een ongelooflijk grote vagina, but dude, tenzij er een baby uitkomt, wordt de vagina nooit zo groot. Of van die kunst over vrouwen waarbij het gaat over getting inside. ‘Klim naar binnen in deze gigantische opening.’ Dat is voor mij het saaiste en vermoeiendste concept. Wat veel interessanter is – en wat amper onderzocht wordt – zijn vrouwelijke ervaringen. Niet wat je van ze ziet, maar hoe ze zich voelen, wat ze denken en verlangen.’

Waarom werk je vooral met tekst?

‘We weten bijna niet meer hoe we over vrouwelijkheid moeten denken zonder het beeld van een lichaam. CLITERACY gaat daarom over het ongeziene: over voelen en respect hebben. Tekst kan de complexiteit van dit onderwerp beter omvatten en verwelkomt elke kijker, want iedereen kan in zijn eigen wereldje schaamteloos voor het werk ‘100 Natural Laws’ staan.’

‘Met woorden kon ik het ook kracht geven. Mensen verwachten bij vrouwelijke seksualiteit zachte materialen, roze en paars, kleedjes, iets kleins wat je in je hand kunt houden, maar dat wilde ik niet. Explode all of that shit. Als het aan mij zou liggen, zou ik met steen en marmer werken. Zodat het nooit vergeten wordt.’

De reacties

Krijg je veel negatieve reacties?

‘Gezien wat ik doe niet. Dit project vertelt mensen dat wat ze hun hele leven hebben geleerd, onjuist is. Toch werd ik tijdens een expositie in The University of the South teruggegooid in de werkelijkheid. De universiteit plaatste ‘100 Natural Laws’ in de openbare bibliotheek. De positieve reacties waren overweldigend, maar de negatieve zo agressief. Ik kreeg verkrachtingsbedreigingen. Een groep religieuze mensen liet een brief rondgaan om de sculptuur te laten verdwijnen. Mensen trokken hun donaties aan de school terug.’

Maar de positieve reacties verbloemen dat?

‘Het is overdonderend. Ik wist dat ik met ‘100 Natural Laws’ nieuwe manieren bood om over vrouwelijke seksualiteit te praten, maar deze reacties had ik nooit verwacht. Ik ontvang zoveel persoonlijke, dankbare brieven. En veel andere landen willen het werk vertalen. Leuk, want met woordspelingen is er in elke taal zoveel mogelijk. We hoeven niet met oude woorden te werken, we kunnen gewoon interessantere verzinnen.’

Eerder in deze serie: