Mormoon worden na je dood: de gemeente regelt het voor je

In mijn eerste stuk op De Correspondent beschreef ik hoe ik al een jaar lang probeer om bij bedrijven en overheidsinstanties informatie los te peuteren over de persoonsgegevens die van mij worden verzameld. Twee weken geleden liet ik zien hoe er bij mijn gemeente op mijn verzoek werd gereageerd. ‘De Gemeente gaat erg secuur om met uw data. De Gemeente kan niks voor u doen. De Gemeente heeft een deur en die is achter u,’ aldus de gemeenteambtenaar. Vandaag verdiep ik me in de verschillende partijen die inzicht hebben in mijn persoonlijke data.

De overheid weet veel van ons. Van geboorteaangifte tot doodverklaring, van huwelijksakte tot salarisstrook en van A- tot doctoraaldiploma; de overheid houdt het bij. In een urbane, ontwikkelde samenleving waar we met 17 miljoen een klein stukje aarde bewonen lijkt dat noodzakelijk. Zonder deze gedetailleerde persoonsinformatie zou belasting heffen een stuk lastiger worden. Zonder belasting geen machtsmonopolie. Zonder belasting geen staat. Een staat zonder kennis over de onderdanen is als een virus zonder gastheer.

En, hoewel een enkele libertariër of anarchist me zal tegenspreken, het heeft zo z’n voordelen. Afgezien van een enkele verwoestende oorlog en de eenzijdige onderdrukking van het individu heeft de natiestaat vrede, ontwikkeling en stabiliteit gebracht. Beter dan Rick in The Life of Brian van Monthy Python kan ik het niet verwoorden: What did the Romans ever do for us?

De GBA-gemeentekluis

Wat in het groot geldt voor het hele land, gaat in het klein op voor mijn gemeente, Amsterdam-Noord. De veer over het IJ, de Noord-Zuidlijn, snelheidsbeperkingen tegen fijnstof en een de aangeharkte openbare ruimte waren niet mogelijk geweest zonder de gemeente. Niet mogelijk zonder geld voor de gemeente. Niet mogelijk zonder burgers die geld aan de gemeente geven. Niet mogelijk zonder gegevens over burgers zodat de gemeente weet hoeveel geld ze kan innen.

De basis voor dit alles is de Gemeente Basis Administratie (GBA). Echter, aan deze centrale opslag van gegevens zit ook een kant die minder bekend is. De gegevens worden met een reeks derden gedeeld zonder expliciete toestemming. De GBA-datakluis staat op een kier. Hierbij meer informatie over deze kluis en waarom die op een kier staat.

De kier

Eén reden voor de kier is dat overheidsinstellingen, zoals de Belastingdienst, de Sociale Verzekeringsdienst, sociale diensten en de waterschappen bij de informatie kunnen. Nederland loopt met het koppelen van dit soort bestanden voorop in de wereld en Nederlanders kijken er meestal niet van op. De vraag in hoeverre dit de staat of de burgers ten goede komt is interessant, maar zal ik een andere keer behandelen. Interessanter nu zijn de andere kieren.

Zo lekt uit een van die kieren informatie naar partijen als gerechtsdeurwaarders, sportverenigingen of de Nederlandse Spoorwegen (om zwartrijders op te sporen). Maar ook naar instanties die je ziel willen redden, zoals kerkgenootschappen, kunnen een kopietje krijgen. De Stichting Interkerkelijke Ledenadministratie (SILA) krijgt automatisch te horen van de gemeente wie er geboren, verhuisd of overleden is. Ook de inwoners die niet al bij het kerkgenootschap horen.

In het slechtste geval betekent dit dat je bij het aankloppen aan de hemelpoort de vraag krijgt of je toch niet liever mormoon wilt worden

En de mormonen in Utah in de Verenigde Staten kregen een volledige kopie van de persoonskaarten van alle burgers die tussen 1939 en 1970 zijn overleden. In ruil voor gratis digitalisatie van deze kaarten hielden ze een kopie voor in hun eigen ondergrondse kluis.

Voor armlastige gemeentes een ideale manier om deze kostbare operatie gratis gedaan te krijgen. Waarom de mormonen dat voor niks doen? Om mensen die geen mormoon zijn na hun dood alsnog mormoon te maken, zoals Anne Frank en leden van het Koninklijk Huis. In het gunstigste geval betekent al dit datalekken dus dat je lokale kerk weet dat je na een verhuizing in de wijk woont, in het slechtste geval betekent dit dat je bij het aankloppen aan de hemelpoort de vraag krijgt of je toch niet liever mormoon wilt worden.

Bel-me-niet-register

De norse gemeentediender die mij te woord stond in mijn vorige verslag, had duidelijk geen kaas gegeten van de wet. Hij beweerde dat ik mijn GBA-gegevens niet geheim kan houden voor derden en dat ik geen inzage mag hebben in welke partijen die gegevens opvragen. Ondanks dat hij het op overtuigende wijze bracht, had hij ongelijk op in ieder geval één en misschien wel twee punten.

Allereerst: er is een gemeentelijk equivalent van het bel-me-niet-register. Via een vaak simpel te vinden formulier, kan je aangeven dat je niet wil dat de gemeente je informatie met anderen deelt. Mocht je na het lezen van mijn artikel vandaag ook behoefte hebben aan wat meer controle op je GBA, dan kan je bij gemeente vragen om geheimhouding. Zoeken op ‘Geheimhouding persoonsgegevens’ op de site van je gemeente levert vrijwel altijd het gewenste resultaat op.

Ik heb ondertussen deze geheimhouding aangevraagd. Maar ik blijf met twee vragen zitten die ik voor volgende keer hoop te kunnen beantwoorden:

1) Welke instellingen, bedrijven en partijen hebben in het verleden mijn informatie al opgevraagd? Hiertoe heb ik een PIM-verzoek ingediend bij de Dienst Basis Administratie van Amsterdam.

2) Waarom moet ik me actief afmelden voor dit systeem? Waarom is het ‘Opt-Out’? Dat we voor een ordentelijk werkende overheid een deel van onze gegevens kenbaar moeten maken kan ik volgen. Dat die informatie ook zonder mijn expliciete toestemming met een wijd spectrum van derden gedeeld worden, is niet te verdedigen.

De overheid weet veel van ons, en dat is meestal oké. Maar voordat we bedrijven het vuur aan de schenen leggen, omdat ze onze privé gegevens te gelde maken, moeten onze primaire democratische instituten stoppen met ongevraagd onze data verspreiden. Dat zou ‘Opt-In’ moeten zijn, net als het bij leven kiezen wel of niet mormoon te zijn.