In de cel komen omdat je broek te laag hangt, deze advocaat wil daar wat aan doen

Bij het advocatenkantoor Arch City Defenders in St. Louis krijg ik koffie in mokken met een Supermancartoon. Het is een advocatenkantoor voor mensen die geen advocaat kunnen betalen.

Ik kom voor advocaat Blake Strode, een voormalig proftennisser. Hij studeerde vorig jaar af aan de prestigieuze Harvard Law School. Hij ging niet voor het geld, maar keerde terug naar de stad waar hij geboren is: St. Louis. Daar werkt hij bij deze non-profitorganisatie.

Wat hem dwarszit: in de VS worden mensen aan de lopende band in de gevangenis gezet omdat ze arm zijn.

Dat gaat bijvoorbeeld zo: je krijgt een verkeersboete voor te snel rijden, maar je kunt de boete niet meteen betalen. De aanmaningen stapelen zich op. Die kun je dan al helemaal niet betalen. En dan kom je in de cel.

Te snel in de cel

De grondwet verbiedt het mensen in de cel te gooien omdat ze arm zijn. Toch gebeurt het massaal. Er zitten bijvoorbeeld bijna een half miljoen Amerikanen vast omdat ze een borg of boete niet kunnen betalen.

Vorige maand stuurde het ministerie van Justitie een brief naar alle lokale rechters met de waarschuwing dat deze praktijk, van arme mensen vastzetten omdat ze arm zijn, ongrondwettelijk is. Kennelijk was het nodig rechters op de grondwet te wijzen.

Kennelijk was het nodig rechters op de grondwet te wijzen

In St. Louis speelt het in extreme mate. Eerder deze maand schreef ik over het oerwoud aan kleine stadjes dat samen de regio St. Louis vormt. Veel van die stadjes leven van verkeersboetes.

Niet alleen van parkeerboetes, trouwens. Ook van boetes als het gras in je tuin te hoog staat, of soms zelfs als je met afgezakte broek over straat loopt.

Deze geboden hingen er trouwens op de deur van het gemeentehuis annex gerechtsgebouwtje van het stadje waar ik zelf een tijdje woonde (en waar 50 procent van het budget uit boetes komt, zoals ik eerder eens schreef):

Precies voor de mensen die de dupe zijn van dit systeem, komt Strode op. Hij probeert het systeem te veranderen. En vertegenwoordigt de gedupeerden ook als advocaat.

Het werk

Het is geen glamoureus werk. Vergeet de beelden uit tv-series over heldhaftige advocaten die gepassioneerd pleidooien afsteken. Het is veel banaler. De mensen die voor de rechter verschijnen, moeten uren wachten in de rij en worden afgehandeld ‘als vee,’ zegt hij. ‘De een na de ander krijgt de vraag: ‘hoeveel kun je betalen?’’

Strode: ‘Kun je je voorstellen hoe stressvol dat is? Voor mensen die drie banen hebben om rond te komen? Die geen opvang voor hun kinderen kunnen betalen? Het is een enorme inbreuk op hun leven vanwege heel, heel kleine kwesties.’

Normaal gesproken hebben die mensen zelden een advocaat. Laat staan eentje van Harvard. Maar zijn de rechters daarvan onder de indruk? Strode was eerder zelf geïntimideerd. Want wat hij in Harvard leerde, daar had hij hier weinig aan. Hier golden lokale ongeschreven regeltjes.

Zo is er een aparte ruimte waar rechters en advocaten kunnen overleggen, een soort onderonsjes. Strode wijst er dan bijvoorbeeld op dat de cliënt al tien jaar geen werk heeft en dat hij geen huis heeft. En zoekt alternatieven voor een boete. Gespreid betalen, bijvoorbeeld. Of sociale dienstplicht. ‘Voor een deel is het juridische argumentatie, voor een deel is het een beroep op menselijkheid.’

‘De verhalen zijn zo hartverscheurend. Ik sprak een vrouw die geen geld had om de borg te betalen. Dus kwam haar moeder, die vervolgens haar arbeidsongeschiktheidsuitkering gebruikte als borg, zodat haar dochter niet de cel inging. En nu lijdt dus de hele familie, vanwege iets wat begon met een verkeersboete.’

Alleen maar arme, zwarte mensen

Het werk stopt niet bij de advocatuur. Zijn kantoor helpt mensen ook met werk en huisvesting. Juridische problemen komen zelden alleen.

‘Moet je je maar aan de wet houden,’ zeggen sommigen dan. Strode: ‘Maar waarom krijgen mensen een boete voor een afhangende broek? Het is overduidelijk racistisch. Zeker, mensen moeten zich aan de wet houden, maar dit zou helemaal geen wet moeten zijn.’

Strode wil het systeem veranderen. Een systeem dat volgens hem racistisch is. Hij schreef er een opiniestuk over in The Atlantic. Daarin vergelijkt hij de moderne schuldgevangenissen met het slavernijverleden. En hij legt een verband met de geruchtmakende Dred Scott-rechtszaak in St. Louis, waarbij een slaaf zich tevergeefs probeerde vrij te kopen.

Is de regio dan nog steeds zo vijandig tegenover zwarten?

‘Ik daag iedereen uit die dat een gekke vergelijking vindt: neem eens een kijkje bij een van die vele gemeentelijke rechtbanken. Je ziet letterlijk alleen maar arme, zwarte mensen. Dat beeld zegt al zoveel. Elke keer dat ik het zie, raakt het me in mijn buik, hoe onrechtvaardig dit is.’

Tijd voor een nieuw systeem

Het advocatenkantoor Arch City Defenders pleit ervoor het huidige systeem van verspreide, autonome, kleine rechtbanken af te schaffen en te vervangen door een overkoepelende, professionele rechtbank. Waar het gaat om rechtvaardigheid, niet om geld innen.

Maar Strode merkte dat het ‘systeem’ zich schrap zet als je het aanvalt. Veel mensen hebben een belang bij het behouden van de status quo. ‘We horen zelden: ‘Hé, wat een geweldig idee, gaan we meteen doen. Meestal worden we geconfronteerd met iets als: ‘Wow, beschuldig je me nu van kwade bedoelingen, van racisme?’’

Dat is het lastigste om uit te leggen: de mensen die in dit systeem werken zijn op individueel niveau niet per se racisten. ‘Maar er is iets heel erg fout als je een systeem hebt dat dit soort resultaten produceert: alleen maar arme zwarte mensen voor de rechter.’

Lees ook: