De grote, strakke bil als westers ideaal: de verklaring

Zelden was ik me zo bewust van wat er in mijn broek zat. Toen iemand in de kroeg dicht op me ging staan, was ik bang dat hij de uitstulping zou voelen. Ook zitten was ongemakkelijk. Mijn benen over elkaar slaan ging niet, want dan kwamen er dingen klem te zitten.

Thuis heb ik het spul meteen uitgetrokken. Brazilian padded pants van beige schuimrubber. Huidskleurig, voor vrouwen die de kleur van beige schuimrubber hebben. Roze letters op de verpakking: ‘Get rid of your flat, sexless bottom.’

De vrouw van de lingeriezaak vertelde dat ze de broekjes had aangeschaft omdat haar op een inkoopbeurs was verteld dat grote billen tegenwoordig hét ding zijn; er zou een stormloop op de padded pants komen. Toch moet ze na een aantal weken bekennen dat in haar winkel, waar vooral veel vrouwen van middelbare leeftijd komen, de broekjes nauwelijks verkocht werden. En eigenlijk alleen aan heel dunne vrouwen met heel platte billen. Naar maat L moest ze even zoeken.

Waarom wil het witte Westen een strakke, grote bil?

De afgelopen maanden zocht ik antwoord op de vraag: wordt de grote, strakke bil nu ook een westers schoonheidsideaal? Want hoewel die bil in grote delen van de wereld al gevierd werd (denk aan delen van Afrika en Latijns-Amerika) was de meest gestelde vraag over billen in het Westen tot voor kort waarschijnlijk: is mijn kont niet te dik in deze broek?

Foto: Eline van Strien (voor De Correspondent)

Aanwijzingen dat zich inderdaad een nieuw westers schoonheidsideaal aan het vormen is, zijn er genoeg. In de Verenigde Staten werden in 2014 86 procent meer bilvergrotingen uitgevoerd dan in 2013. Ook in Nederland stijgt de populariteit van de ingreep - en daarmee het aantal klinieken dat hem uitvoert.

Voor wie zich geen operatie kan veroorloven, verkopen grote kledingketens broekjes met buttpads en zijn er op Instagram en YouTube legers vrouwen die laten zien hoe je met de juiste oefeningen een zo groot mogelijke bil kweekt. En dan bestaat er nog een enorme handel in illegale kontinjecties, variërend van siliconen die direct in het weefsel gespoten worden, tot superlijm en zelfs cement.

Dringt een ideaal dat geboren lijkt in de online wereld door tot de offline wereld? Of is het andersom?

Er zijn meer aanwijzingen. Kim Kardashian bijvoorbeeld, de koningin van de hedendaagse popcultuur, die haar imperium op haar achterkant bouwde. En Vogue dat, weliswaar in een gek artikel, riep dat we ‘officieel in het tijdperk van de big booty’ zijn aanbeland. Ook staan een paar van de invloedrijkste sterren van het moment, zoals Nicki Minaj en Beyoncé, naast hun respectievelijke rap-, zang- en danstalent toch vooral bekend om hun bil. Nog iets: volgens The Journal of Sexual Medicine steeg het aantal jonge vrouwen dat anale seks heeft met 20 procent in de afgelopen paar jaar, volgens hoogleraar geschiedenis en genderstudies Hugo Schwyzer mede doordat billen en anussen nu zo alom aanwezig zijn, zowel in mainstream media als in porno.

Al deze observaties rondom de populariteit van de bil hebben twee dingen gemeen: ze bestaan en winnen aan terrein bij de gratie van zichtbaarheid en maakbaarheid. Zichtbaarheid die zich vooral online op sociale media manifesteert, maakbaarheid die zich on- en offline in chirurgische ingrepen, injecties en kledingstukken openbaart.

Het riep allerlei vragen bij me op. Dringt een ideaal dat geboren lijkt in de online wereld door tot de offline wereld? Of is het andersom? Is dit ideaal te verklaren aan de hand van de biologie of evolutie? Wat zegt deze plotselinge bilobsessie van het witte Westen over globalisering? Is het benadrukken van een bil objectificeren? Of culturele toe-eigening?

Op zoek naar antwoorden stuitte ik op vijf verklaringen voor wat het nieuwe westerse schoonheidsideaal lijkt.

De biologische verklaring voor het verlangen naar de grote bil

Aan twee evolutionair biologen en een primatoloog legde ik voor of er een evolutionaire reden is voor het verlangen naar meer bil. Te beginnen met de vraag: waarom hebben we überhaupt billen?

Volgens Charles Darwin hebben we ze niet om te kunnen zitten, maar juist om rechtop te kunnen staan. Toen we ons ontwikkelden van aap naar rechtopstaande mens, ontwikkelden onze bilspieren zich zodanig dat het lichaam zichzelf erect kon houden.

Die nieuwe lichaamshouding bracht volgens Mark Nelissen, emeritus professor evolutie- en gedragsbiologie aan de Universiteit van Antwerpen en auteur van meerdere boeken over het darwinisme, een nieuw probleem met zich mee. De knalrode ‘tomaatzwelling’ van de vagina, die zichtbaar werd op het moment dat een vrouw klaar was om te paren, was niet langer te zien toen de vagina naar voren verhuisde en tussen de benen verdween. De evolutionaire oplossing volgens hem? De vrouwenbil nam de functie van tomaatzwelling over en werd een permanent seksueel signaal.

Het is duidelijk aan te wijzen waaróm billen worden beschouwd als aantrekkelijk - en wie puur naar de natuur kijkt zou kunnen stellen dat groter beter is

Daarnaast zijn billen altijd aantrekkelijk geweest omdat ze een indicatie kunnen zijn van de vruchtbaarheid van een vrouw: oestrogeen is het hormoon dat vrouwen voor een belangrijk deel onderscheidt van mannen en dat ervoor zorgt dat borsten groeien, de baarmoeder soepel blijft en er vetopslag is rond de heupen en billen.

‘Een hogere oestrogeenspiegel kan zorgen voor een grotere bil en dus het signaal zenden dat een vrouw vruchtbaar is,’ meent Roy Erkens, evolutionair bioloog aan de Universiteit Maastricht. ‘Daarnaast zijn er twee gouden regels die bepalen welke lichaamsverhoudingen als aantrekkelijkst worden beschouwd. Een heup-taille-ratio van 0,7, omdat dat duidt op de meest gezonde vetverdeling,’ en, voegt Nelissen toe: ‘Een bil die in een hoek van 40 graden vanaf de rug naar achteren staat - dat zorgt voor de beste stabiliteit van de rug tijdens een zwangerschap.’

Samengevat heeft het geen evolutionair nut dat sommige westerse vrouwen nu een grotere bil lijken te ambiëren; daar is de tijdsspanne waarin het ideaal heerst vermoedelijk te kort voor, mist er een evolutionaire noodzaak en zijn eventuele aanpassingen die nu worden gemaakt aan het lichaam kunstmatig - die zullen dus geen invloed hebben op volgende generaties.

Het biologische aspect van het ideaal blijft echter overeind. Waaróm billen als aantrekkelijk worden beschouwd is aanwijsbaar. Wie puur naar de natuur kijkt zou kunnen stellen dat groter beter is. Hoe meer oestrogeen, hoe vruchtbaarder, zo is althans het signaal.

De historische verklaring voor het verlangen naar de grote bil

Zoals gezegd werd de grote bil in (onder andere) delen van Afrika en Latijns-Amerika al eerder gewaardeerd. Maar ook in Europa is het ideaal niet nieuw. In de negentiende eeuw snoerden vrouwen hun middel zo strak mogelijk in en droegen ze hoepelrokken en opzetstukken om hun heupen en billen zo groot mogelijk te doen lijken.

De fascinatie voor dat lichaamstype had alleen een vrij wrang voorland: Saartje Baartman (1789-1804). De zwarte vrouw die eind achttiende eeuw van haar thuisland Zuid-Afrika werd meegenomen naar Londen om daar tentoongesteld te worden als ‘The Hottentot Venus.’ Haar grote bil was de voornaamste attractie. Bezoekers mochten erop slaan, erin prikken met stokken en tot ver na haar dood werden delen van haar lichaam nog tentoongesteld in een museum in Parijs.

‘De lichamen van zwarte vrouwen zijn altijd een fascinatie geweest voor het witte Westen’

Ze is een van de eerste en bekendste voorbeelden van het exotiseren van de zwarte vrouw. Een praktijk die tot op de dag van vandaag voortleeft en samenhangt met een ander fenomeen: culturele toe-eigening. Culturele toe-eigening, of cultural appropriation, vindt plaats wanneer kenmerken van een bepaalde cultuur worden overgenomen door een andere groep, met als doel ze commercieel of anderszins te exploiteren. Denk aan de hoofdtooien van indianen in de mode, of als logo van sportclubs.

Gaat dat ook op voor de grote bil anno 2016? Volgens Kathrine van den Bogert, cultureel antropoloog aan de Universiteit Utrecht, gespecialiseerd in gender, feminisme en sociale antropologie, is dat een lastig vraagstuk. Maar ze neigt naar nee. ‘De lichamen van zwarte vrouwen zijn altijd een fascinatie geweest voor het witte Westen. Dat werd vroeger afgedaan als ‘wetenschappelijke interesse,’ maar het moge duidelijk zijn dat zwarte vrouwen in de geschiedenis vaak zijn geëxploiteerd door witten, puur omdat ze een bepaald uiterlijk hebben. Het was ‘anders’, spannend en verboden en werd daardoor vaak gekoppeld aan seks of lust. Denk maar aan Saartje Baartman.’

Geen toe-eigening dus? Van den Bogert: ‘Ik denk bij toe-eigening eerder aan bijvoorbeeld dreadlocks. Minderheden in een bepaalde samenleving kunnen in een sociaal-cultureel gezien ondergeschikte positie terechtkomen. In zo’n geval kunnen dreadlocks een manier zijn om de trots op je afkomst, religie of cultuur te benadrukken. Zo’n kenmerk klakkeloos overnemen, zonder kennis van de cultuur waaruit het voorkomt, zou ik toe-eigening noemen.’

De (pop)culturele verklaring voor het verlangen naar de grote bil

Het witte Westen eigent zich de grote, strakke bil nu dus niet direct toe. Maar waar komt het ideaal dan vandaan?

Volgens Van den Bogert zijn er sociale, economische en culturele verklaringen voor het ideaal, en is het ontstaan van zo’n ideaalbeeld ook iets wat voortbouwt op bepaalde historische processen. Denk aan witte mensen die zonnen. In de jaren twintig wilden Europeanen zo bleek mogelijk zijn; dat betekende dat je rijk was en niet buiten op het veld werkte. Later werd een bruine kleur juist een teken van welvaart; wie een bronzen gloed had, had geld om op vakantie te gaan, vrije tijd om buiten te recreëren.

In de jaren twintig wilden Europeanen zo bleek mogelijk zijn; dat betekende dat je rijk was en niet buiten op het veld werkte. Later werd een bruine kleur juist een teken van welvaart

In het geval van de bil speelt, naast het biologische en historische aspect, volgens Van den Bogert vooral de popcultuur een grote rol. ‘In hiphopvideo’s is de grote bil al langer populair, en nu elementen uit de hiphopcultuur worden overgenomen door mainstream popartiesten, zie je ook dat schoonheidsidealen met elkaar in aanraking komen.’

Ook niet te onderschatten: de (medische) wetenschap. Die heeft volgens Van den Bogert grote gevolgen voor het sociale leven. ‘Historisch gezien informeren omgeving en wetenschap elkaar. Medische kennis is vaak geen neutrale kennis, maar kennis die is ingegeven door vragen en denkbeelden die heersen in een bepaalde tijd. Een voorbeeld: in de jaren negentig werd er veel onderzoek gedaan naar voeding en kreeg vet, door nieuw wetenschappelijk onderzoek, een heel slechte naam. Dat zag je ook terug in het schoonheidsideaal: zo dun mogelijk werd het doel. Nu we twintig jaar verder zijn, en er meer bekend is over bijvoorbeeld gezonde vetten, creëert dat wellicht ook een opening voor iets meer vet binnen ons schoonheidsideaal.’

De geopolitieke en de esthetische verklaring voor het verlangen naar de grote bil

In de jacht op de grote bil lijkt ook globalisering een rol te spelen. Door sociale media komen we veel vaker in aanraking met beelden van mensen met andere kleuren, culturen en lichaamsvormen dan voorheen. Maar de stelling dat globalisering voor een algemener schoonheidsideaal zorgt, valt volgens Sylvia Holla te betwisten. Holla is socioloog en promoveert dit jaar op haar onderzoek naar de modellenindustrie. Daarvoor deed ze uitvoerig onderzoek naar lichaamsidealen.

Om te begrijpen hoe een ideaal zich vormt, moet je volgens haar veel minder kijken naar ‘de wereldcultuur,’ en veel meer naar de invloed van specifieke culturele velden of industrieën óp die wereldcultuur. Dat er meer gebeurt en/of te volgen is op cultureel vlak, betekent volgens haar ook dat bepaalde industrieën zich gaan uitkristalliseren. Zo specifiek mogelijk worden, om zich te kunnen blijven onderscheiden.

Een goed voorbeeld daarvan is volgens haar de high-end modellenindustrie: die groeit wereldwijd in aantallen en in macht, maar wordt ook steeds homogener en specifieker. ‘Het ideaal daar is zo jong, wit en dun mogelijk. Dat er af en toe aandacht is voor diversiteit bevestigt de regel: een zwart model is ‘etnisch,’ een model dat groter is dan maat 38 wordt gelabeld als ‘plus size.’

Holla: ‘In de porno-industrie heb je ook een heel duidelijk ideaal: strak, maar niet te gespierd, met grote borsten en grote billen. Dat de grote bil nu zo populair is, kan dus komen doordat het lichaamsideaal uit de porno-industrie zijn stempel drukt op de mainstream. Globalisering betekent kortom niet meteen dat onze idealen diverser worden. De porno- en modellenindustrie zijn in het Westen zo invloedrijk dat het zelfs kan lijken alsof we allemaal zo’n beetje dezelfde smaak aan het ontwikkelen zijn.’

Maar waarom toch steeds die vrouwenbil?

Biologische aantrekkingskracht. Globalisering. Sterren die een carrière bouwen rondom hun kont. De eindeloze stroom aan beelden op sociale media. Porno die doordringt tot de mainstream. Antwoorden op alle vragen die ik van tevoren had. En toch bleef er iets knagen. Want waarom hebben schoonheidsidealen, ook anno 2016 nog, vrijwel altijd betrekking op de vrouw?

‘Sinds jaar en dag wordt de vrouw afgebeeld omdat ze er goed uitziet en de man omdat hij ergens goed in is’

Holla denkt het te weten. ‘We zijn als samenleving gewend om naar vrouwen te kijken als esthetisch object. Sinds jaar en dag wordt de vrouw afgebeeld omdat ze er goed uitziet en de man omdat hij ergens goed in is. Dat begint te verschuiven; de man wordt tegenwoordig ook vaker geobjectiveerd, maar we zijn intussen al verregaand geconditioneerd.’

‘Vrouwen beoordelen op hun uiterlijk kan iedereen heel goed. Ik deed onderzoek naar schoonheid, waarbij we proefpersonen afbeeldingen van mannen en vrouwen voorlegden. De reacties op de vrouwenfoto’s gingen heel specifiek over hun uiterlijk. Over hun borsten, een bepaalde kaaklijn, de vorm van hun lippen. Terwijl bij de foto’s van mannen veel vaker dingen gezegd werden als: ‘Dit lijkt me zus en zo’n type, en volgens mij doet hij aan deze en deze sport. Sommige mensen werden zelfs ongemakkelijk wanneer we ze vroegen om iets te zeggen over het uiterlijk van een man. Bij vrouwen voelen weinig mensen zulk ongemak.’

Dit heeft volgens Holla als gevolg dat schoonheid naar verhouding - cru gezegd - belangrijker blijft voor de waardebepaling van vrouwen. ‘Die campagne van Suitsupply: enorme borsten waar een klein mannetje uit komt piepen. Het hoofd van de vrouw is niet eens afgebeeld. Objectificering in zijn puurste vorm.’

Maar als dat model er nou geen problemen mee heeft om zich op die manier te uiten? En als Kim Kardashian nou zelf net zo hard geniet van het verkopen van haar billen als de mannen en vrouwen die haar product kopen?

Holla: ‘De gedachtegang dat elke vrouw precies met haar lichaam moet kunnen doen wat ze wil - of dat nou sexy zijn is, of meisjesachtig, of androgyn - is natuurlijk top. Maar die neoliberale beredenering kán ook verhullen dat vrouwen gesocialiseerd zijn en in zekere mate geconditioneerd om hun uiterlijk op de voorgrond te plaatsen. Dat maakt het heel lastig om te bepalen of iemand als Kim Kardashian een powervrouw is omdat ze blij wordt van het tonen van haar lichaam, of dat ze vooral doet waar ze haar hele leven al voor wordt ‘beloond’: er goed uitzien.’

Over één ding zijn alle experts het eens: de grote bil is een nieuw ideaal, maar dat ideaal bestaat vooral op papier. Of eigenlijk: uit pixels. Want met de overdosis aan beeld, groeit ook het besef van maakbaarheid. Holla: ‘Mensen hebben veel meer verschillende lichaams- en schoonheidsidealen dan we te zien krijgen in de mainstream beeldcultuur. Gelukkig zijn we geen accepterende zombies.’

Het beige billenbroekje is inmiddels gewassen, doormidden geknipt en doet nu dienst als zeem. Schoonheidsidealen zijn immers nog vergankelijker dan schoonheid zelf.