Donald Trump zwaait met een flesje water. Hij vernedert zijn opponent Marco Rubio. De zweter. De waterflesjesjongen. Trumps mond hangt halfopen, zijn gele haar plakt op zijn voorhoofd. Hij kwijlt, hij gromt, gooit het water over het podium.

Ik kijk naar hem, naar zijn obscene flair, naar zijn onbeschaamde slechtheid en denk: dit is Richard III. Mijn favoriete Shakespearepersonage uit een weergaloos toneelonderzoek naar de geneugten van het kwaad. Iemand van wiens lelijkheid en slechtheid we met volle teugen genieten.

En ik heb een paar Richard III’s gezien. De eerste was met Fedja van Huêt, geregisseerd door Johan Simons. Ik kan me herinneren dat Richard, wanneer hij dan eindelijk de felbegeerde kroon op zijn prachtige krullenhoofd mag zetten, weifelt.

Want wat moet je met een kroon als de werkelijke lol in het moorden en konkelen zit?

Wat ook opviel: hoe knap de Richard van Huêt was. Eentje waar we de bochel en het misvormde gezicht bij moesten denken. Want knap, zo zien we Richard III het liefst.

De recentere Richard III van Orkater, met Gijs Scholten van Aschat als Richard III, had een beugel aan zijn been, maar stampvoette op de muziek van Tom Waits als een sexy beest over het podium.

En de Richard III die ik een paar maanden geleden zag, van droeg ook zo’n vuige zwarte zwierjas. Maar God, wat was het geil toen hij kronkelend over het podium rolde in pure verveling om de macht die hij bezat.

En dan is er natuurlijk Francis Underwood in House of Cards, die zich vilein charmant door de afleveringen heen slaat. Kevin Spacey, die Underwood vertolkt, speelde overigens vrij recent ook Richard III over de hele wereld en deed dat een beetje zoals Scholten van Aschat dat deed. Met een kreupel been, in leer gestoken, een schorre stem. Aantrekkelijk tot op het bot.

Hoe Richard III eruitziet

Terwijl Richard III in de tekst van Shakespeare een mismaakt gedrocht is. Vanbinnen én vanbuiten. Hij is met tanden geboren, heeft een monsterachtige tronie en een bochel. Zelfs zijn eigen moeder walgt van hem.

Die afstotelijkheid zien we, gek genoeg, nooit terug op het toneel. Een kleine aanpassing aan het uiterlijk is daar meer dan voldoende. Een trekkend been, een gekromde rug. Vaak niet meer dan een ijle echo van de lelijkheid die Shakespeare beschrijft. Sterker nog: de onvolkomenheden dragen juist bij aan de aantrekkelijkheid, zoals een moedervlek op een glad gezicht dat kan doen.

Maffe spektakelstukken zijn het, van onbeschaamdheid, ongepolijste woede en bluf. Je blijft naar ze kijken

Daar zitten deels ijdele motieven van acteurs en regisseurs achter, maar het geeft ook aan hoe we onze moderne politici graag zagen: hun kwaad zit vanbinnen. Wat we aan de buitenkant zien is slechts een vage schim van de duivel die ze werkelijk zijn.

De opmerkelijkste en populairste politici van onze generatie lijken weer richting de Richard III te gaan zoals Shakespeare die beschreef. Eerst was er Pim Fortuyn met zijn iebelige stem en zijn uitpuilende ogen. Toen Geert Wilders met zijn lange lichaam en absurde haar. En dan nu Trump met zijn ik-weet-niet-waar-ik-moet-beginnen.

Wat hen vervolgens bindt, is dat ze zo virtuoos theatraal zijn in voorkomen, dictie en taalgebruik dat je ze wel met bewondering moet gadeslaan. Maffe spektakelstukken zijn het, van onbeschaamdheid, ongepolijste woede en bluf. Je blijft naar ze kijken.

Ze zijn het antwoord op onze gladgestreken socialemedialevens, waarin waarheid en eerlijkheid vaak slechts schijn zijn. Ze zijn de ongemakkelijke helden van nu, omdat ze zich niet op ouderwetse wijze in het onkreukbare pak van de beschaafde beroepspoliticus laten wringen.

Wat dit zegt

We leven in een tijd waarin een groot deel van de westerse wereld kennelijk niet langer naar een Kennedy verlangt, niet naar de betere versie van henzelf, maar juist naar het lelijkste, grofste en meest meedogenloze.

Een tijd waarin menselijkheid wordt vertaald in hardheid en in opkomen voor het eigenbelang. Filmpje van natgeregende vluchtelingkinderen in brakke tenten? Die Tineke Ceelen verdient veel te veel geld! Nederlands-Marokkaanse jongen onthoofd in Amsterdam? Keiharde grappen maken op Twitter!

De kunst loopt hierbij achter op de werkelijkheid. Want waar blijven de gebochelde monsters op het toneel en in de film?

Met de komst van Trump voelt bijvoorbeeld het laatste seizoen van House Of Cards, waarin de gladde Francis Underwood het opneemt tegen een nog gladdere rockstarrepublikein hopeloos achterhaald. En ik wacht nog op de poster van een nieuwe Richard III met daarop de gebutste en spugende kop van Porgy Franssen.

‘De winter van onze ontevredenheid is bijna voorbij,’ zei Geert Wilders vorige week in Brussel op het colloquium van de vrijheid, waarmee hij de eerste regel van Richard III

‘Hij weet het gewoon!’, dacht ik verbijsterd. Hij weet dat hij een quote gebruikt die bij Shakespeare een enorme reeks wreedheden inluidt en hij vereenzelvigt zich daarmee.

Laten we hopen dat Wilders net als hij weifelt wanneer de kroon binnen handbereik ligt.

Lees ook:

Zullen we de rechter voortaan laten bepalen of iemand een verkrachter is? Theaterman Ruut Weissman zou zich aan studentes hebben vergrepen en schrijfster Hadjar Benmiloud maakte melding van seksueel geweld. De gemene deler: de goegemeente wist meteen precies hoe het zat. Ik begrijp de ophef, toch zouden we het oordeel hierover beter aan professionals kunnen overlaten. Lees de column hier terug Waarom de Republikeinse partij geen partij meer is (en Amerikanen linkser zijn dan we denken) In de Nederlandse pers wordt vol verbazing gekeken naar de Amerikaanse verkiezingen. De idioot Trump een kanshebber? De radicaal-linkse Sanders een serieuze bedreiging voor Clinton? Maar zo vreemd is de populariteit van deze twee politici niet. Lees de analyse van Rob Wijnberg hier terug