Niemand wordt beter van de uitspraak in de Haagse fotokwestie

Voortaan moet iedere school in Nederland bij het opstellen van het jaarrooster rekening houden met alle wereldgodsdiensten. Dus niet alleen letten op Kerstmis, Pasen, Pinksteren en een rijtje nationale feestdagen, maar ook op het Offerfeest, het Suikerfeest, en eigenlijk de hele ramadan van de moslims, minstens op Holi en Divali van de Hindoes, op Pesach, Jom Kippoer en de overige joodse feestdagen, en op de feestkalender van boeddhisten, Chinezen en wie nog meer.

Scholen die de schoolfotograaf op een van die dagen laten komen, lopen het risico dat zij met succes voor de rechter worden gesleept wegens discriminatie. Een schadevergoeding en proceskosten kunnen hun deel worden. Dat blijkt uit het vonnis van de rechtbank Den Haag. 

De ouders van de leerlingen, die de schoolfotograaf misliepen omdat ze in de moskee zaten vanwege het Offerfeest, hadden 5.000 euro per kind gevraagd. Zij kregen 250 euro, maar de veroordeling van de school komt toch hard aan. De school denkt nog na over eventueel hoger beroep.

Ik denk dat het, in het belang van het recht en de gezondheid van de Nederlandse samenleving, goed zou zijn als een hogere rechter opnieuw over de zaak oordeelt.

De school had niet meer kunnen doen

De logica van de Haagse rechter wordt onderschreven door Folkert Jensma, juridisch redacteur van NRC Handelsblad. Moslimscholieren hebben evenveel recht om op de klassenfoto te staan, is de strekking van het NRC-commentaar.

Daarmee wordt eenzelfde eendimensionale invalshoek gekozen als de rechter in het Haagse geval deed. Natúúrlijk heeft iedere leerling hetzelfde recht op de klassenfoto te staan. De vraag is hoeveel een school moet doen om dat mogelijk te maken.

De wet erkent een aantal van oudsher gerespecteerde christelijke en nationale feestdagen. Verder hebben ouders het recht tijdig vrij te vragen voor hun kinderen op andere religieuze feestdagen die zij belangrijk vinden. Dat was in het Haagse geval ook gebeurd. De komst van de schoolfotograaf was al lang gepland, toen men erachter kwam dat de fotodag in september 2016 samenviel met het Offerfeest.

Een aantal moslimouders liet hun kinderen bij het begin van de schooldag even naar school gaan opdat zij op de klassenfoto konden. Dat wilden de ouders die deze rechtszaak aanspanden niet.

Op een latere datum heeft de school de fotograaf laten terugkomen om individuele foto’s te maken van de kinderen die de eerste keer ontbraken. De adjunct van de school heeft ook nog een klassenfoto gemaakt met de twee ontbrekende meisjes erop.

Een onduidelijke uitspraak voor al die andere scholen

Dat alles was de ouders niet genoeg. En de rechter was door de daden niet overtuigd om er rekening mee te houden. Wat een school moet doen om de rechter wel te overtuigen is niet direct duidelijk: permanente beeld- en geluidsregistratie in school? Een doorlopend verslag maken van alles wat wordt gezegd en gedaan?

Wat moeten scholen met een duidelijker gemengde samenstelling nu allemaal doen en laten?

De Maria Montessorischool in de Haagse vinexwijk Wateringse Veld is een overwegend witte school in een overwegend witte wijk. Ik heb er een hekel aan dat zo te benoemen, maar de discussie vraagt er kennelijk om.

Want als deze school al door de rechter wordt gedwongen alle hoogtijdagen van alle wereldreligies in de schoolagenda te blokkeren, wat moeten scholen met een duidelijker gemengde samenstelling dan allemaal doen en laten?

Was dit discriminatie of redelijkheid?

Hoe dat kan lopen, is te zien aan het Rijswijks Lyceum, gevestigd in de Haagse buurgemeente die grenst aan Wateringse Veld. Ouders met een immigratieachtergrond uit Haagse wijken als Laak, Schilderswijk en Den Haag Zuidwest hebben al een aantal jaren hun kinderen op dit lyceum ingeschreven om de lokale zwarte school te ontlopen.

Nu is het Rijswijks Lyceum – in dezelfde terminologie – een zwarte school in een witte wijk. Het is een actieve en optimistische school, waar jongens en meisjes gescheiden gymnastiek hebben omdat de meeste ouders dat willen. De mogelijkheden voor schoolreisjes zijn beperkt. Op alle moslimfeesten en tijdens de ramadan is de school open, maar staat het onderwijs op een laag pitje.

Het is een Nederlandse oplossing. Mag het uitmaken dat de Maria Montessorischool in een witte wijk staat – of is het discriminatie als voor die paar moslimgezinnen de agenda niet wordt aangepast? Of is het redelijk dat die gezinnen, zoals de meeste ook deden, zich de moeite geven het Offerfeest even te onderbreken om de klassenfoto niet te missen?

En worden openbare scholen nu geen moslimscholen?

De ouders die hun schadevergoeding hebben gekregen, hebben hun kinderen nu op een moslimschool geplaatst. Daar zullen zij niets te klagen hebben.

Er is een verschil tussen de mogelijkheid bieden om private religieuze rituelen te volgen en de tent bijna moeten sluiten op ieders hoogtijdagen

Maar als een openbare school als de Maria Montessorischool, die zich open en praktisch opstelt, gedwongen wordt zich qua religieuze feestdagen te gedragen als een moslimschool, dan wordt het begrip openbaar onderwijs ingrijpend opnieuw gedefinieerd. Daar zou een politiek debat niet over misstaan.

Geert Wilders was er na het bekend worden van het vonnis als de kippen bij om hierin bewijs van de verdere islamisering van Nederland te zien. Geholpen door ‘een slappe rechter.’ Helemaal ongelijk heeft hij niet. Er is een verschil tussen de mogelijkheid bieden om de eigen private religieuze rituelen te volgen en de tent bijna moeten sluiten op ieders hoogtijdagen.

Een goede kantonrechter kan partijen ook helpen elkaar te begrijpen

Nederland is een multicultureel land. In Den Haag woont ook een grote hindoestaanse gemeenschap, een Chinese. In Amstelveen wonen veel Japanners. Ambonezen wonen in wijken van Vught tot Wormerveer. Afghanen, Eritreeërs, Syriërs zijn erbij gekomen.

Het is duidelijk dat er nieuwe oplossingen moeten worden gevonden om iedereen een mate van vrijheid te bezorgen die de vrijheid van anderen niet onaanvaardbaar beperkt. Inschikkelijkheid en vasthouden aan de kernwaarden van dit land moeten liefst samengaan.

De rechtsstaat maakt het ook mogelijk onenigheden te laten beoordelen door een onafhankelijke rechter. In het geval van de schoolfotograaf hebben de Haagse ouders een zwaar middel gebruikt voor een klein verdriet. Een goede (rijdende of zittende) kantonrechter kan partijen ook helpen om elkaars belangen te erkennen en er praktisch uit te komen.

Kortom: een uitspraak die praktisch onhaalbaar is

AD-columnist Özcan Akyol sprak van ‘misbruik van het geloof om er financieel beter van te worden.’ Zijn collega Hanina Ajarai vond het onverstandig wat de eisende ouders hadden gedaan: ‘De mevrouw, en vele moslims met haar, moeten begrijpen dat hoewel dit ook ons land is, er altijd grenzen zijn waartegen we zullen aanlopen. Dan kun je twee dingen doen: je probeert in goed overleg tot een oplossing te komen die voor beide partijen bevredigend is. Of je accepteert dat je tot een minderheidsgroep behoort in een niet-islamitisch land en je probeert er daarbinnen het beste van te maken. Een andere weg is er niet.’

Deze rechtsgang, die voor discriminatiejuristen mooi is, geeft geen voorbeeld van een praktische benadering. Dit soort zaken dwingen scholen, universiteiten, ziekenhuizen om steeds meer reglementen op te stellen waarin zij zich vrijwaren tegen allerhande beschuldigingen die zouden kunnen komen.

Goed om kwesties aan de orde te stellen. Soms doet het pijn. Het oude Nederland bestaat niet meer. Maar een juridisch dichtgeplamuurde samenleving als de Amerikaanse kunnen we beter niet optuigen.

In mijn Politiek Dagboek probeer ik achtergrond te geven bij het nieuws over politiek en democratie. Het zijn persoonlijke notities bij de actuele gang van zaken. Volgende week kan de invalshoek weer anders zijn.