De afgelopen maanden voerden we op onze redactie geregeld gesprekken over hoe we nu aandacht moesten besteden aan het Oekraïnereferendum dat vandaag plaatsvindt. En dan het liefst op een manier die toevoegt aan de overdaad van stukken en analyses die je overal al tegenkomt.
We besloten daarom allereerst maar eens de vijf belangrijkste claims van de organisatie te toetsen. In hoeverre kloppen die claims precies? Hieronder vind je de uittkomst, de uitleg vind je in de factcheck zelf:
1. Kloppen de claims van GeenPeil?
Wat klopt er van de argumenten achter het EU-referendum van #GeenPeil?
GeenPeil verzamelde 450.000 handtekeningen voor een referendum over Oekraïne en de EU. Maar hoe onderbouwd zijn de argumenten die naar voren worden gebracht? Met Joost Vormeer en Arlette van der Berg checkte Remmelt de Weerd vijf belangrijke claims uit de campagne.
Claim 1
Een associatieverdrag leidt tot een Oekraïens EU-lidmaatschapUitkomst: volledig onjuist
Claim 2
Het associatieverdrag zorgt voor een geldstroom naar OekraïneUitkomst: deels onjuist
Claim 3
Het associatieverdrag zorgt voor minder democratische controleUitkomst: volledig onjuist
Claim 4
Het associatieverdrag brengt een oorlog met Rusland dichterbijUitkomst: niet te checken
Claim 5
Het associatieverdrag leidt tot emigratie naar NederlandUitkomst: grotendeels onjuist
De conclusie van deze vijf factchecks was een dubbele.
- Ten eerste: de GeenPeilargumenten waar het referendum mee aan de man werd gebracht, bleken grotendeels of volledig onjuist. Of, simpelweg niet te checken.
- Ten tweede: nu het referendum een feit was, konden we dat moeilijk als ‘de waan van de dag’ van ons afzetten. En dus zochten we naar een manier om daar vanuit onze journalistieke filosofie over te berichten.
In de berichtgeving elders ging het algauw vooral over het referendum (wel of niet terecht?) en het associatieverdrag (wel of niet goed voor ons?), en minder over Oekraïne en de Oekraïners.
We besloten daarom Oekraïne zelf in beeld te brengen. Door het stellen van zogenaamd ‘domme’ vragen over een land waar de gemiddelde Nederlandse referendumstemmer niet al te veel van weet.
Hier negen van zulke vragen, telkens voorzien van een relevant artikel:
2. In welke context moet ik Oekraïne plaatsen?
Oekraïne voor beginners: hoe de Tweede Wereldoorlog hier een wapen voor alle partijen werd
Wat is dat eigenlijk voor land, waarover we ons vandaag over mogen uitspreken? Hoe de twintigste-eeuwse geschiedenis van dit land telkens opnieuw het heden beïnvloedt.
3. Dit verdrag had ook iets te maken met de opstand in Oekraïne. Hoe zat dat?
Zo ontstond de opstand in Oekraïne
Michiel Driebergen is een groot kenner van de geschiedenis van de Oekraïense stad Lviv, de bakermat van de Maidanopstand. Als ooggetuige schreef hij een verhaal over de voedingsbodem van de revolte.
4. Hoe ging het verder na de opstand?
Zo verging het Oekraïne in het jaar na de opstand
Kan Oekraïne de eenheid herstellen? Dit is het verslag van een jaar crisis in Oekraïne, dat ik met Michiel Driebergen schreef.
5. Vaak krijgt het Westen de schuld van de opstand en de oorlog die daarop volgde. Is dat terecht?
Is de crisis in Oekraïne te wijten aan westerse stommiteiten?
Vertel eens dat andere verhaal over Oekraïne en Rusland, vroegen verschillende lezers ons. Over hoe het Westen de belofte schond dat de voormalige Oostbloklanden geen deel van de NAVO zouden worden en hoe de diepe crisis het product is van onze poging Oekraïne in de eigen invloedssfeer te trekken. Een onderzoek naar de feiten achter de verwijten.
6. Hoe staat de burgerbeweging in het land er intussen voor?
In Oekraïne is alle hoop op de burgers gevestigd
Sinds de massademonstraties de Oekraïense president Janoekovitsj onttroonden, hebben burgers het heft niet meer uit handen gegeven. Een groot contrast met Rusland, waar onafhankelijke actiegroepen steeds vaker als staatsgevaarlijk worden behandeld. Wat betekent het ontstaan van dat maatschappelijk middenveld voor het land betekent?
7. En, hoe is het met de oorlog in het land. Is er al vrede?
Is er eigenlijk al vrede in Oost-Oekraïne?
Maar wat weten we over de aanwezigheid van Russische troepen in de Donbass? Wie is er de baas in die Oost-Oekraïense regio, het industriële kolen- en staalgebied rondom de steden Donetsk en Loegansk, dat in het voorjaar van 2014 gewapenderhand in opstand kwam tegen Kiev? In dit verhaal: de toekomst van Oost-Oekraïne, waar twee republieken zijn uitgeroepen.
8. Je hoort vaak dat Oekraïne een verscheurd land zou zijn. Klopt dat?
Verwacht van Oekraïne geen wonderen. Maar verscheurd is het land niet
Tegenstanders van het Associatieverdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie zeggen vaak dat Oekraïne zo’n verscheurd land is. Terwijl Oekraïne vereender is dan ooit. Van een hang naar Rusland lijkt ook geen sprake, al blijft de kritiek op de eigen regering groot.
9. En hoe corrupt is Oekraïne eigenlijk?
Corruptie houdt Oekraïne in haar greep. Maar er is hoop
Corruptie wurgt de Oekraïense samenleving. Slechts 1,5 procent van de bevolking heeft vertrouwen in de gerechtelijke instanties. Een verhaal over de invloed van corruptie op Oekraïne (en wat men eraan probeert te doen).
10. Is een ‘ja’ een ‘nee’ tegen Poetin?
Is een ‘ja’ op 6 april een stem tegen Poetin? Niet volgens zijn adviseur
In de discussie rond het associatieverdrag met Oekraïne duikt altijd de naam van Vladimir Poetin op. Maakt Moskou zich druk om het akkoord, waarover Nederland op 6 april een referendum houdt? Een interview met Oekraïne-expert en adviseur van de president Tamara Goezenkova. ‘Voor ons is het associatieakkoord geen kwestie meer.’
De belangrijkste vragen rond het referendum waren nu wel zo’n beetje beantwoord. Maar terwijl het referendum dichterbij kwam voelden steeds meer stemmers - en ook een aantal van ons, op de redactie - zich zo’n beetje als de mannetjes in deze strip:
We nodigden daarom in het weekend voor het referendum Oekraïnekenner Marc Jansen uit voor een goed gesprek met onze correspondent Lex Bohlmeijer.
Want als je door alle artikelen langzaam de weg kwijtraakt in het woud der meningen, reportages en analyses, is het zeker aan te raden eens te luisteren naar deze bedachtzame historicus.
Luister naar deze historicus voor een afgewogen stem op 6 april
Marc Jansen (1946) is als waarnemer namens de Europese Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OSVE) vaak in Oekraïne en Rusland geweest. Hij begon al in 2011, nog voordat de revolutie uitbrak, aan een grondige studie die nu verhelderend licht werpt op het ontstaan van de huidige perikelen.
Tot slot nog dit
Ook Correspondent Politiek Marc Chavannes volgde in zijn ‘politiek dagboek’ op De Correspondent de discussie over het referendum. In zijn eerste analyse stelde hij dat een klein land als Nederland het zich in de instabiele huidige geopolitieke situatie niet kan veroorloven om ‘nee’ te stemmen.
Oekraïne en Brussel laten zien: het nationale speelkwartier is voorbij
De aanslagen in Brussel bewezen opnieuw dat hoogontwikkelde samenlevingen zich moeilijk tegen terrorisme kunnen wapenen. In ieder geval is de Europese Unie de rug toedraaien het stomste dat een klein land als Nederland nu kan doen. Maar wat dan wel?
Het kwam hem op kritiek te staan van leden die vonden dat hij te gemakkelijk over de onvolkomenheden van het Europese project heenstapte. In een update van zijn analyse herlas hij de teksten van het associatieverdrag nog eens grondig en vroeg zich af: wat zouden de gevolgen van een nee-stem zijn?
Het Oekraïnereferendum gaat over verschillende waarheden
De aanzienlijke verschillen van mening over het Oekraïnereferendum van volgende week woensdag zijn mede het gevolg van een ongelukkige samenloop van omstandigheden, en het slordig omspringen met het kiesrecht. In dit Politiek Dagboek ga ik in op de reacties op mijn vorige bijdrage.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
