Dit ga ik doen met jullie reacties op mijn oproep over voedsel en duurzaamheid

Wat een reacties! Ik wist dat voedsel en duurzaamheid veel mensen bezighoudt, maar de hoeveelheid reacties op mijn oproep ‘Welke feiten, claims en mythes over voedsel en duurzaamheid wil jij onderzocht hebben?’ verbaasde me toch: circa 250 onderaan het stuk, 90 via Facebook en een stuk of 15 e-mails in mijn mailbox.

De reactie van een van jullie bleek profetisch: ‘Allereerst bedankt dat je hier aandacht aan gaat besteden! En heel veel succes gewenst, want je haalt je nogal wat op je hals.’

Evengoed: heel veel dank voor jullie tips, suggesties, op- en aanmerkingen. Ze blijven onverminderd welkom, want ze leveren heel veel waardevolle informatie en inzichten op.

Sommigen van jullie deden een eenvoudige suggestie (‘leidt intensieve industrie tot bodemerosie?’), anderen stuurden een paar A4’tjes met beschouwingen, vergezichten en bijbehorend literatuurlijstje. Ik heb alle reacties gelezen, maar het is helaas ondoenlijk om op allemaal te reageren.

Daarom deze update, waarin ik laat weten wat ik met jullie suggesties doe.

Jullie tips

Alle bruikbare tips, opmerkingen en bronnen heb ik in mijn digitale aantekeningenboekje bij het desbetreffend onderwerp gezet. Als ik ga schrijven over dit onderwerp, zal ik er gebruik van maken en mogelijk neem ik dan contact met je op. Het is een rijke oogst: van interessante personen om mee te praten tot een link naar een specifiek onderzoek.

De vragen in mijn oproep vormen de marsroute van deze serie. Er is een aantal vragen bij gekomen, sommige zijn scherper geformuleerd, andere kunnen beter opgedeeld worden in deelvragen. Mijn voorlopige werklijst vind je hier.

Bij (journalistieke) zoektochten weet je van tevoren nooit wat je gaat vinden, dus dit lijstje verandert gaandeweg. Bovendien ben ik een groot voorstander van voortschrijdend inzicht – en hé, laat De Correspondent daar nu net het ideale medium voor zijn.

Mijn observaties

De meer dan 300 reacties hebben niet alleen concrete tips en suggesties opgeleverd, maar me ook aan het denken gezet. Hieronder een aantal observaties naar aanleiding van jullie reacties dat me gaat helpen bij de verdere zoektocht.

Focus is cruciaal. Voedsel en duurzaamheid raken aan heel veel aspecten, dus het is van belang om de vragen en onderwerpen goed af te bakenen. De meeste zijn dat volgens mij al, maar sommige kunnen scherper geformuleerd (zoals: ‘Hoe ziet het ideale voedselproductiesysteem eruit?’).

Andere kunnen misschien beter opgedeeld worden om te algemene conclusies te vermijden. Zo is ‘Hoe diervriendelijk is biologisch vlees’ wellicht beter te beantwoorden door afzonderlijke stukken te schrijven over het welzijn van kippen, koeien en varkens.

Werk van klein naar groot. Uit de vele reacties sprak de behoefte om naar ‘het grote plaatje te kijken.’ Terecht, want ons voedselproductiesysteem is veelomvattend en omspant de hele aarde.

Toch denk ik dat het beter is te beginnen met concrete, goed afgebakende vragen dan nu al in te gaan op onderwerpen die een boek zo niet een boekenkast vereisen.

Stel onverwachte vragen. Een van jullie stelde deze vraag voor: ‘Hoe verandert het dierenwelzijn als koeien in familiekuddes gehouden worden, en wat wordt dan de prijs van melk?’ Was ikzelf nooit opgekomen. Het antwoord kan niet alleen verrassend zijn, maar ook inzicht geven in de reguliere veehouderij. Niet zelden leveren uitstapjes de mooiste inzichten op.

Hoe verandert het dierenwelzijn als koeien in familiekuddes gehouden worden?

Belicht alternatieven. Jullie gaven vaak aan benieuwd te zijn naar de voor- en nadelen van alternatieve manieren om voedsel te produceren, variërend van verticale tuinkassen met geavanceerd ledlicht tot natuurbos en permacultuur. Ik ben van plan om dit soort alternatieven in afzonderlijke afleveringen tegen het licht te houden.

Vlees leeft! Opvallend veel reacties gingen over het eten van vlees, vegetarisme en veganisme. Wat je noemt een hot topic, die voor sommigen veel verder gaat dan het oplossen van wereldse problemen, maar ook een morele en zelfs ideologische grondslag heeft (inclusief bijbehorende zendingsdrang). Voor de goede orde: ik ga niemand vertellen of je wel of niet vlees moet eten, ik ga zo veel mogelijk op zoek naar feiten en inzicht (maar voel je uiteraard vrij om in je reacties je eigen conclusies te uiten).

Overigens was mijn vraag over vegetariërs niet helemaal goed geformuleerd, omdat deze impliceerde dat vegetariërs vooral vleesvervangers van zuivel eten, wat lang niet altijd zo is.

Ik ben journalist, geen wetenschapper. Ik ga met een pen en notitieboekje op zoek naar antwoorden op vragen die lezers en – niet in de laatste plaats – ikzelf interessant vinden. Ik ben geen wetenschapper die halve bibliotheken uitpluist of in het laboratorium op zoek gaat naar het derde cijfer achter de komma. De reeks is vooral bedoeld voor de geïnteresseerde leek, een aantal leden zal lezen wat ze allang weten. Details zijn belangrijk, en ja, er valt ongetwijfeld nog veel meer over te zeggen, maar het gaat mij om de grote lijnen (en niet onbelangrijk: het aantal woorden per stuk is begrensd).

Vermijd absolute antwoorden. Ik probeer mijn vragen en antwoorden feitelijk te houden, omdat vaak niet goed te bepalen is of optie A ‘beter’ of ‘slechter’ is dan optie B. Misschien levert optie A een lagere CO2-uitstoot op, maar verbruikt het meer land dan optie B. Wat is beter? Hangt er maar net van af wat je belangrijker vindt. Toch bevatte een enkele vraag de woorden ‘beter’ of ‘gezonder.’ Blijft een punt van aandacht.

Het volgende verhaal

Goed, dan nu weer aan de slag. Mijn volgende stuk gaat over het eten van insecten:

Is het eten van insecten een klimaatvriendelijk alternatief voor vlees? We eten te veel vlees en insecten – wat voor twee miljard mensen al gewone kost is – zouden een goed alternatief zijn.

Volgens sommige onderzoeken kost het kweken van insecten echter net zoveel grondstoffen als het houden van kippen en zelfs meer energie dan het produceren van rundvlees. Wat is de milieuwinst van het eten van insecten?

Heb je nog tips en suggesties voor dit artikel? Ik lees ze graag.