53.000 migranten zitten vast in Griekenland. Zo proberen zij dat land uit te komen

‘70 procent van de mensen hier is op zoek naar een smokkelaar,’ zegt Fares (24) uit de Ghoznyprovincie in Afghanistan. Ook hij is naar dit Atheense plein gekomen om iemand te vinden bij wie hij zijn geluk kan beproeven. Zijn twee broers en tante wonen in Zweden, het einddoel voor hem en zijn zusjes van negen en dertien. Ze betaalden 10.000 euro voor de reis naar Griekenland. Over het feit dat hij nog eens duizenden euro’s zal moeten betalen om Zweden te bereiken, is hij nuchter. ‘De grens zit dicht, ik kan niet terug naar huis vanwege de oorlog, dit is de enige keus die ik heb.’

Fares is een van de meer dan 15.000 Afghanen die in Griekenland zijn gestrand. In totaal zitten er 53.000 migranten vast in het land. Meer dan de helft is Syrisch. Zij kunnen, net als Irakese vluchtelingen, legaal in de EU blijven. Voor Afghanen, Pakistanen, Marokkanen en Algerijnen is de toekomst minder rooskleurig.

Een van de mogelijkheden: de grens overgesmokkeld worden. Inmiddels wordt er geronseld op Twitter voor de smokkelroute naar Albanië en is de eerste boot vanuit Griekenland in Italië aangekomen.

Want waar een grens dichtgaat, rinkelen de smokkelkassa’s. Vorig jaar leverde het illegale vervoer van mensen naar Europa smokkelaars 6 miljard euro op, aldus Europol. Het is de snelst groeiende criminele branche van Europa. Maar wat zijn dan de opties?

Te voet, met de auto of met het vliegtuig?

Fares koos voor de goedkoopste optie van 1.500 euro. Zijn smokkelaar, een Afghaan van rond de 45, heeft hem beloofd dat hij binnen een paar dagen in Zweden kan zijn. Hij en zijn zusjes moeten eerst te voet over de bergen naar Macedonië, waarna een auto hen naar Zweden brengt. De politie is omgekocht, zo is Fares verzekerd.

Maar als ik verder vraag, kom ik erachter dat er nog goedkopere opties zijn. Een rondgang langs een dozijn vluchtelingen levert 800 euro op als bodemprijs. Dan betaal je voor een plekje in een vrachtwagen die vanaf de Griekse havenstad Patras vertrekt.

De agent moest glimlachen en zei: probeer het nog een keer

Dan kan Fares nog met het vliegtuig. Voor 4.000 euro kan hij een ticket en vals paspoort krijgen. Hoopvol: ‘Een vriend van mij heeft het een paar dagen geleden gedaan, die is nu in Zweden.’

Maar zo makkelijk is dat nog niet. Op het vliegveld staan extra politieagenten om alle paspoorten te controleren. Vrijwel iedereen die niet wit is, wordt er uitgepikt. Anaar, een 28-jarige Afghaanse, haalde het bijna, haar vlucht naar Duitsland. Ze had 4.000 euro betaald voor een Russisch paspoort, leek erg op de foto en had een ‘Schengenvisum.’ Tot ze voor het vliegtuig nog een laatste keer gecontroleerd werd. De agent sprak Russisch en maakte een praatje. ‘Zo viel ik toch door de mand. Maar de agent moest glimlachen en zei: probeer het nog een keer.’

En dat gaat ze doen. De 4.000 euro had ze nog niet betaald. Pas bij veilige aankomst wordt er een code doorgebeld, waarmee de smokkelaar het geld kan incasseren.

Maar kun je een smokkelaar wel vertrouwen?

Nog een optie: op het vliegveld doen alsof je bij een familie of groep hoort. ‘Mijn zevenjarige zoon en dochter van vijf lijken sprekend op de kinderen van een van de handlangers van de smokkelaar,’ zegt Abdul, 31, wijzend naar zijn twee kinderen met zwart haar. De jongen heeft scheve tanden, zijn dochter draagt een roze strik.

Vijf weken is hij nu in Griekenland, terwijl hij al lang in Duitsland hoopte te zijn. ‘In Afghanistan was ik niet meer veilig. Ik werkte voor een Brits veiligheidsbedrijf en daarna als beveiliger van een hoog politicus.’ Het kwam hem op doodsbedreigingen van de Taliban te staan, hij laat op zijn smartphone foto’s van de waarschuwingen zien.

Hij heeft de Zwitserse paspoorten gezien waarop ze per vliegtuig naar Genève zullen reizen. De smokkelaar wil eerst alleen Abduls vrouw en twee oudste kinderen meenemen. Daarna zouden de twee jongere kinderen, van drie jaar en tien maanden, en Abdul zelf richting Zwitserland gaan. ‘Hoewel het vast lukt – ook mijn vrouw lijkt op zijn vrouw - vind ik het geen goed idee om mijn vrouw en kinderen met een vreemde mee te sturen,’ zegt Abdul. ‘Smokkelaars kun je nu eenmaal nooit vertrouwen.’

Safaan, een Afghaan in een rode capuchontrui met een stoppelig zwart baardje, ziet er inderdaad niet heel betrouwbaar uit. Hij beloofde gisteren in dit café met zijn grijze nepleren banken dat hij Abduls gezin voor 5.000 euro per persoon naar Zwitserland zou smokkelen. De kinderen krijgen korting en mogen voor 10.000 euro in totaal mee.

De smokkelaar werkt als tegelzetter en woont al twaalf jaar in Griekenland, zegt hij. ‘Het leven hier is te moeilijk voor nieuwkomers,’ is zijn enige commentaar over waarom hij aanbood Abdul te helpen. ‘Als je journalist bent, waar is je videocamera dan?’ zegt hij achterdochtig, terwijl hij aan zijn whisky nipt. Hij is bang dat ik voor de politie werk.

Nieuwe routes vinden kost tijd

Een begrijpelijke angst. ‘Er worden dagelijks smokkelaars gearresteerd,’ zegt een woordvoerder van de Griekse politie. In de eerste twee maanden van 2016 werden er volgens hem 184 smokkelaars in de boeien geslagen. ‘Het grootste deel was Syrisch, gevolgd door mensen uit Turkije, Griekenland, Afghanistan, Bulgarije en Albanië.’ Vooral ronselaars en tussenpersonen dus? ‘Het is alweer een tijdje geleden dat we een heel netwerk oprolden,’ geeft hij toe.

Hoewel de grens al een paar weken dicht is, heeft EU-grensagentschap Frontex nog geen nieuwe smokkelroutes gesignaleerd. Woordvoerder Chris Borowski: ‘Smokkelaars hebben vorig jaar miljarden euro’s verdiend en zullen vast nieuwe routes vinden. Maar hoe flexibel ze ook zijn, dat kost tijd. Je moet lokale partners vinden die mensen uit Griekenland kunnen overnemen.’

Smokkelaars hebben vorig jaar miljarden euro’s verdiend en zullen vast nieuwe routes vinden

Verder zijn de landroutes zwaar, zegt hij. ‘Veel mensen hebben het over Albanië, maar dan moet je de bergen over, dat kan niet iedereen.’ En de route door de bossen van Bulgarije wordt steeds minder populair.

Ondertussen worden wel nieuwe maatregelen getroffen. ‘We hebben extra middelen ingezet op zee tussen Griekenland en Italië,’ zegt Borowski, doelend op een surveillancevliegtuig dat daar nu standaard rondvliegt op zoek naar bootjes.

Maar ook vanuit Turkije komen nieuwe routes op gang. Izmir – waar voorheen een smokkelindustrie bloeide – ligt er nu verlaten bij. Maar vanuit Istanbul kom je voor 4.500 dollar zo naar Italië, vertelt Abu Samer, een smokkelaar die ik via Facebook vind. Dat is voor een reis van ‘maximaal zeventig uur’ op een schip met 110 mensen. ‘Maak je geen zorgen, het is een groot schip, zoals een toeristisch jacht en je komt gegarandeerd aan,’ zo verzekert hij. Volgens Abu Samer vertrekt zijn boot donderdag.

Meer over vluchtelingen in Griekenland: