Het is moeilijk niet sarcastisch te worden als een olietruck door smeltend ijs zakt, schreef milieueconoom Gernot Wagner vorige maand op Twitter. De foto die op dat moment de wereld over ging sprak voor zich.
Het beeld werd gemaakt vlak bij het plaatsje Deline in het noorden van Canada. De overheid had het maximaal toegestane gewicht voor vrachtwagens op deze ijsweg verhoogd, van 10.000 tot 40.000 kilo. Dat bleek, vlak na de warmste februari ooit, een slecht idee.
De ironie was niet te missen. Maar van dag tot dag is de opwarming van de aarde juist wél heel goed uit het oog te verliezen. De crisis ontvouwt zich sluipend, buiten ons blikveld. Ik verzamelde twaalf verhalen die elk op hun eigen manier laten zien hoe klimaatverandering de wereld verandert. Niet over tien, twintig of vijftig jaar, maar vandaag.
1. Zambia valt stil door droogte
Afrika is buitengewoon kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Zambia is een tragisch voorbeeld. Tussen 1960 en 2003 is de gemiddelde temperatuur met 1,3 graad Celsius toegenomen - meer dan het wereldwijde gemiddelde. Het regenseizoen is korter geworden, en als het regent, valt er vaak veel in korte tijd, met overstromingen tot gevolg. Recentelijk is door ernstige droogte de Karibadam drooggevallen. Dat was jarenlang de bron van goedkope elektriciteit, en daarmee de motor van Zambia’s economische succes. Zambia’s neergang toont hoe klimaatverandering de prille economische ontwikkeling in heel Afrika bedreigt, concludeert de journalist van The New York Times die dit verhaal schreef.
2. Noordpool zonder winter
Het ijs is niet meer te vertrouwen in Fort Yukon, een inheemse gemeenschap in de Amerikaanse staat Alaska, net binnen de poolcirkel. Inwoners verplaatsen zich normaliter per sneeuwmobiel over bevroren rivieren, maar dat kon deze winter niet meer: ze zakken door het ijs. Begin maart was het er 10 graden Celsius warmer dan gemiddeld. In december 2015 was het op de Noordpool maar liefst 30 graden warmer dan normaal - de Noordpool warmt al dertig jaar twee keer zo snel op als de rest van de wereld. Om dat in context te plaatsen, zegt een lokale bestuurder, moet je je voorstellen dat het in Los Angeles 30 graden warmer is dan normaal…
3. Aanhoudende bosbranden in Amerika
In 2015 brandde er een recordhoeveelheid Amerikaans bos af: 10,1 miljoen hectare. De bosbranden beperken zich niet meer tot de droge seizoenen, afgelopen jaar gingen ze door tot laat in de herfst. Eind februari werd Alaska al door de eerste bosbrand van dit jaar getroffen. ‘Je zou denken dat het niet erger kan worden,’ zegt een ecoloog in dit verhaal uit The New York Times. ‘Maar we verwachten dat het wel erger wordt.’ Tegelijkertijd zijn juist meer Amerikanen in bossen gaan wonen. Het probleem is evident, de kosten zijn hoog, en de vlammenzeeën steeds minder goed te beheersen.
4. Extreem weer, wereldwijd
In Ethiopië zijn momenteel meer dan tien miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp. Dat komt onder meer door een buitengewoon sterke El Niño - een periodieke, sterke opwarming van zeewater langs de evenaar in de oostelijke Grote Oceaan, met gevolgen voor het weer wereldwijd: op sommige plekken wordt het droger, op andere juist natter. In dit artikel worden de gevolgen van El Niño wereldwijd in kaart gebracht: van India tot in Zuid-Afrika. Je kunt dit stuk gedeeltelijk lezen als een staalkaart van de effecten van klimaatverandering. Want de extreme hitte die de wereld in 2015 en de afgelopen maanden heeft meegemaakt - het ene na het andere temperatuurrecord sneuvelde - wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door langetermijntrends van opwarming die alleen maar heviger worden. In 2015 kon volgens klimaatwetenschappers ongeveer 10 procent van de extra warmte aan El Niño worden toegeschreven.
5. Te veel dammen in de Mekong
Hoe klimaatverandering, ontbossing en grote dammen heel Zuidoost-Azië beïnvloeden, dat kom je te weten in deze indrukwekkende, interactieve reportage waar tien mensen van The Guardian aan hebben gewerkt. In zes etappes reis je door Laos, Cambodja en Vietnam. Je begint in Laos, dat schone energie uit waterkracht voor de hele Mekong-delta wil leveren. Door de dammen stroomt daar minder water door de rivieren waar zoveel mensen van leven. Alleen al de constructie van een nieuwe megadam - Don Sahong - zou de voedselveiligheid van miljoenen mensen in gevaar kunnen brengen. Helaas is dat niet de enige: in de regio zijn ongeveer honderd nieuwe dammen gepland. Het is alsof iemand de poten van de stoel afzaagt waar hij zelf op zit, zegt een geïnterviewde. Daar komen de uitdagingen van hogere temperaturen, extremer weer, landjepik, ontbossing en urbanisatie nog eens bij.
6. Hoe overleef je in een land dat verdrinkt?
‘Geen land in de wereld is zo kwetsbaar voor klimaatverandering als Bangladesh,’ schrijft Ben van Raaij in dit verhaal in de Volkskrant. Het water komt niet alleen van zee - de stijgende zeespiegel die het land langzaam kleiner maakt en de akkers verzilt. Het komt ook van de Himalaya: smeltwater van de gletsjers doet de rivieren uitdijen. In het jaar 2100 kunnen dertig miljoen mensen door de gevolgen van de opwarming van hun land worden verdreven. Maar klimaatvluchtelingen zijn er nu al volop, schrijft Van Raaij. De delta is zo kwetsbaar geworden door menselijk handelen: de bouw van stuwdammen, dijken en polders heeft de natuurlijke sedimentatie afgeknepen. ‘Het deltalandschap is een waterwoestijn waarin niet meer te leven valt.’
7. Klimaatvluchtelingen uit de Stille Oceaan (1)
Een indringende reportage vanaf de Marshalleilanden en Kiribati in de Stille Oceaan. De eilandjes zijn zo plat als pannenkoeken: de zeespiegel hoeft maar 3 centimeter te stijgen en de zee zwelt bij een overstroming al tot wel 30 meter verder landinwaarts. De grens van 2 graden Celsius opwarming die tot voor kort als ‘veilig’ werd beschouwd, betekent voor de eilandbewoners het einde van hun wereld. De president van Kiribati, Anote Tong, ziet de situatie als hopeloos en roept jonge landgenoten op ‘met waardigheid te migreren’, voordat het te laat is. Een dominee hekelt de apathie. ‘Wij lijden in dit deel van de wereld omdat mensen in de rijke wereld’ zoveel uitstoten. ‘De consequenties vallen op ons in de Stille Oceaan. [De rijke mensen] zijn egoïstisch geweest… Wat kunnen wij doen? Wij leven met dat stervende gevoel in ons hart. Onze stem is niets voor hen.’
8. Klimaatvluchtelingen uit de Stille Oceaan (2)
Vele miljoenen mensen moeten de komende eeuw verhuizen als we de opwarming niet weten te beperken. De Marshalleilanden hebben nu al te maken met overstromingen en verzilting die landbouw onmogelijk maakt. The New York Times brengt dit lot in beeld en volgt buitenlandminister Tony de Brum, terwijl hij zich voorbereidt op de klimaatconferentie die eind 2015 plaatsvond in Parijs. Dit verhaal geeft een goed inzicht in de discussie over ’schade en verlies’: de vraag of geïndustrialiseerde landen, die het probleem voor een groot deel hebben veroorzaakt, schadevergoedingen moeten uitbetalen aan de meest kwetsbare landen op aarde. Het antwoord is - natuurlijk - ja, maar van financiële steun komt tot op heden weinig terecht. (Ik tipte dit verhaal al eens in december 2015.)
9. Massa-extinctie in de oceanen
Als historici terugkijken zullen ze 2015 aanwijzen als het jaar dat het goed begon mis te gaan, schrijft klimaatjournalist Eric Holthaus in dit stuk uit Rolling Stone. Hij geeft een opsomming van extreme droogte, hitte en bosbranden van het afgelopen jaar. Hij bespreekt het recente onderzoek van klimaatwetenschapper James Hansen (en anderen), waaruit blijkt dat de zeespiegel deze eeuw al twee tot drie meter zou kunnen stijgen. Holthaus beschrijft vervolgens de gevolgen voor het leven in zee: hoe walvissen, walrussen en andere zeedieren hun habitat verplaatsen, verward door de veranderingen in temperaturen en stromingen. Schelpdieren kunnen hun skeletten niet meer vormen, omdat de oceaan in rap tempo verzuurt - een gevolg van onze CO2-uitstoot. Alles wijst op een worstcasescenario voor het zeeleven. Holthaus concludeert: de ergste rampen als gevolg van de opwarming spelen zich nu al af.
10. Stikheet, onbewoonbaar Midden-Oosten
In 2015 veroorzaakte een extreme hittegolf in het Midden-Oosten temperaturen van boven de 50 graden Celsius. De gevoelstemperatuur lag op sommige dagen boven de 70 graden. Door de opwarming van de aarde komen deze extreme temperaturen vaker voor en wordt de luchtvochtigheid - en daarmee de gevoelstemperatuur - hoger. Mensen houden het in die omstandigheden niet uit, zelfs gezonde lichamen kunnen zich dan niet meer koelen door te zweten. Inspanning kan dodelijk zijn. Een bedevaart naar Mekka in Saoedi-Arabië wordt praktisch onmogelijk. Op het strand verbrand je je voeten. Als we de opwarming niet verder beperken, zullen de extremen van vorig jaar in 2070 al ‘normaal’ zijn, blijkt uit onderzoek dat eind vorig jaar verscheen in Nature Climate Change en dat wordt besproken in dit verhaal uit The Guardian. Delen van het Midden-Oosten kunnen door de opwarming van de aarde onbewoonbaar worden. Waar gaan de miljoenen vluchtelingen heen die het in eigen land niet meer uithouden?
11. Miami verdwijnt in de zee
Een mooi verhaal over Miami Beach, de zonnige stad op een eiland voor de kust van Zuid-Florida, dat bekendstaat als de ‘ground zero voor zeespiegelstijging.’ De ondergrond van kalksteen maakt de hele regio kwetsbaar. Als het vloed is, komt het zoute water omhoog, zodat tuinen, wegen en kelders onderlopen. De auteur vervlecht knap de werkelijkheid van de wetenschappers, de geschiedenis van de regio, de natuurkunde van klimaatverandering en de onthechting van sommige politici, die niet geloven dat het probleem erger wordt gemaakt door de opwarming van de aarde. Ik vond het opzienbarend: het technologische optimisme dat sommige mensen ervan weerhoudt de risico’s onder ogen te zien. En de bizarre oplossingen, zoals de weg die bijna een meter is opgehoogd, terwijl de stoepen en restaurants op het oude niveau zijn gebleven - en nu dus tegen een muur aankijken. (Ik tipte dit verhaal al eens in januari 2016.)
12. Groenland smelt weg
Dit verhaal maakt prachtig zichtbaar hoe pijnlijk snel Groenland smelt als gevolg van de opwarming van de aarde. Vier journalisten van The New York Times volgden een groep wetenschappers die er met gevaar voor eigen leven achter proberen te komen hoeveel smeltwater er uit het Groenlandse ijs stroomt. En hoe snel dat gaat. Op de plek waar ze hun metingen doen, blijkt tot 1,6 miljoen liter smeltwater per minuut langs te stromen. Dit soort metingen kan helpen om betere inschattingen te maken over de snelheid waarmee de zeespiegel zal stijgen als de temperaturen op aarde nog hoger worden. Als heel Groenland smelt, kan dat de zeespiegel met 6 meter doen stijgen. (Ik tipte dit verhaal al eens in oktober 2015 - mis het niet, al was het maar vanwege de dronebeelden.)
Behoefte aan context en achtergrond bij deze verhalen? Eerder verscheen op De Correspondent:
Klimaatverandering is een vorm van geweld
Wat is klimaatverandering eigenlijk? Is het onrecht, natuurgeweld of een tragedie die ons domweg overkomt? De Amerikaanse essayiste Rebecca Solnit betoogt in dit indrukwekkende essay dat het een vorm van geweld is en spreekt zich uit tegen de taal die dit geweld verhult.
Waarom rijke landen moeten betalen voor klimaatverandering (en hoe jij daarbij kan helpen)
Tijdens de klimaattop in Parijs merkte ik: bijna alle strijd gaat hier over geld en de historische verantwoordelijkheid voor de opwarming van de aarde. Maar de discussies over het verleden ontnemen het zicht op een ongemakkelijke waarheid: we zijn ook nu nog de grootste vervuilers.
Wordt klimaatverandering het einde van de wereld? Dit zeggen de feiten
Roepen we het einde van de wereld over onszelf af als we het klimaatprobleem laten voortbestaan? Ik zet de feiten op een rij in een poging een antwoord op deze grote vraag te vinden.
De aarde warmt gevaarlijk snel op. Maar de opmars van groen is niet te stuiten
Weten jullie nog, de grens van 2 graden Celsius waarna opwarming ‘gevaarlijk’ zou worden? We zijn inmiddels halverwege. Voor het klimaat en de transitie naar duurzaamheid is een periode van fundamentele keerpunten aangebroken.
Wil je een mailtje ontvangen als ik een nieuw verhaal publiceer?
Dat kan! Bij iedere noemenswaardige nieuwe publicatie over klimaat & energie op De Correspondent stuur ik een nieuwsbrief uit. Meld je hier aan om die mails te ontvangen (gemiddeld eens in de tien dagen en hoogstpersoonlijk).
…dit verhaal heb je gratis gelezen. Maar het maken van dit verhaal kost tijd, geld en energie. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping, verbinding en optimisme brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Steun ons en doe mee!
