Factcheck: ‘Willen windmolens aan onze energievraag voldoen, dan moeten we heel Nederland volbouwen’

Dit verhaal begint met een rekensom. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek verbruiken we in Nederland 119 miljard kWh elektriciteit per jaar.

Hoeveel windmolens je nodig hebt om zoveel elektriciteit op te wekken?

Afhankelijk van de omvang en de wind levert een moderne windmolen op jaarbasis zo’n 6,5 miljoen kWh elektriciteit. Dit betekent dat we er zo’n 18.000 nodig hebben om heel Nederland van stroom te voorzien. Eén per 2,3 vierkante kilometer.

Ruimte genoeg toch?

Voorbij de rekensom

Helaas is het niet zo eenvoudig. En daar zijn drie redenen voor.

De eerste reden is dat niet overal windmolens geplaatst kunnen worden. Of in ieder geval: niet elke locatie is rendabel of wenselijk. Steden, woonwijken, natuurgebieden en plekken waar het weinig waait vallen af.

De locaties die overblijven, bieden al een stuk minder ruimte dan de 41.000 vierkante kilometer die Nederland rijk is. De Rijksoverheid stelde in 2013 een rapport op waarin zij ‘kansrijke gebieden’ voor grootschalige windmolenparken op land aanwees. Het gaat om een aantal kust-, haven- en poldergebieden met een gezamenlijke omvang van misschien een paar duizend vierkante kilometer. En op zee? Daarover later meer.

Te veel geproduceerde stroom die wordt gegenereerd als het hard waait, kan op dit moment nog niet goed worden opgeslagen

De tweede reden: windmolens kunnen niet zomaar vlak naast elkaar geplaatst worden. Wanneer turbines te dicht bij elkaar staan, ‘stelen’ ze elkaars wind.

Vaak wordt bij de bouw van windmolens een onderlinge afstand van zesmaal de rotordiameter gehanteerd. Een veelgebruikte windturbine in Nederland heeft een rotordiameter van 112 meter. Bij de bouw van een groot windmolenpark met dit type molens zouden de turbines dus 672 meter van elkaar af moeten staan. Als we ze in een raster over het land verdelen, hebben we een ruimte nodig van 135 keer 135 windmolens. Met een tussenafstand van 672 meter is dat een oppervlakte van ruim 90 keer 90 km.

Wie weet er nog een windrijk stuk land van deze omvang?

Een derde nadeel: het waait niet altijd even hard. Te veel geproduceerde stroom die wordt gegenereerd als het hard waait, kan op dit moment nog niet goed worden opgeslagen. Te weinig geproduceerde stroom op momenten van windstilten zal op een andere manier moeten worden opgewekt. Daarom zouden we met alleen een windpark van een omvang van 18.000 molens nog zeker niet klaar zijn.

Meer dan elektriciteit alleen

En laten we vooral niet vergeten: onze totale energievraag is veel groter dan ons stroomverbruik alleen.

Denk aan aardgas dat opgestookt wordt voor warmte, brandstoffen die worden gebruikt voor vervoer en grondstoffen die gebruikt worden in de industrie. Deze zijn gezamenlijk goed voor 87 procent van onze totale energieconsumptie, terwijl stroom 13 procent van de energieconsumptie bedraagt.

Als we dus onze volledige energievraag met windmolenelektriciteit zouden willen produceren, hebben we geen 18.000 maar 138.000 windmolens nodig. Dat zou gaan om een raster van 371 keer 371 windmolens. Rekening houdend met een tussenafstand van 672 meter, is dat een oppervlakte van 62.000 vierkante kilometer. Ongeveer anderhalf keer zo groot als Nederland.

Kunnen we windmolens als voornaamste energie- of elektriciteitsbron dan wel vergeten? Niet per se. Er bestaan zorgvuldig uitgedokterde scenario’s waarbij windenergie, in combinatie met andere maatregelen, onze belangrijkste elektriciteitsvoorziening wordt. Onze buurlanden laten zien met windmolens een behoorlijk percentage van hun stroomvraag te kunnen produceren.

Belangrijke sleutel: de Noordzee.

Voor wind ligt de toekomst op zee

Daar moet het dan ook gebeuren. In de huidige nationale plannen moeten op de Noordzee in 2023 1.480 windmolens staan die 4.450 MW moeten leveren, zo’n 15 procent van de elektriciteitsvraag. In een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) over hoe Nederland in de toekomst klimaatneutraal kan worden, wordt gesteld dat windmolens op zee het potentieel hebben om uiteindelijk zo’n 130 miljard kWh te leveren. 

In de huidige nationale plannen moeten op de Noordzee in 2023 1.480 windmolens staan, goed voor 15 procent van de elektriciteitsvraag

Deze 130 miljard zou wél voldoende zijn om aan onze totale vraag naar elektriciteit te voldoen. Let wel: dit is enkel de elektriciteitsvraag, wat slechts 13 procent van onze totale energievraag is.

Zover is het echter nog lang niet. Om dit potentieel in de praktijk te realiseren, is nog heel wat politieke wil nodig. Ter illustratie: onderzoeker Maarten Hajer van het PBL spreekt over de bouw van 25.000 windmolens in de Noordzee. Dat vereist een investering van 35 miljard euro per jaar, op te brengen door overheden en het bedrijfsleven.

Conclusie: (grotendeels) juist

Hoewel we Nederland in theorie met windmolens op land van stroom kunnen voorzien, is dat in de praktijk met onze beperkte geschikte ruimte erg lastig. Het plaatsen van 18.000 windmolens op geschikte onderlinge afstand zal democratisch bovendien nauwelijks haalbaar zijn.

Als we verder willen met windstroom, moeten we dus de zee op. En moeten we aan de slag met een innovatieve methode om stroom op te slaan, om piek- en dalmomenten op te kunnen vangen, of om deze in samenwerking met onze buurlanden op een slimme manier te verdelen. Het goede nieuws is dat daar al hard aan wordt gewerkt, bijvoorbeeld door netbeheerders en energiebedrijven.

Maar als we naar de stelling van deze factcheck kijken, is de conclusie: grotendeels juist.

Hoewel we voor onze elektriciteitsbehoefte op zee een heel eind kunnen komen, is onze volledige energiebehoefte opvangen uit wind onhaalbaar.

Dit is de vierde van vijf factchecks over windenergie. Er volgt nog één check over de gezondheidseffecten.​

Correctie 30-4-2016: In een eerdere versie van dit artikel werd per abuis de term ‘energievraag’ gebruikt, waar bedoeld werd ‘vraag naar elektriciteit.’ Zoals verschillende lezers opmerkten zijn dit twee verschillende dingen. We hebben dit dan ook direct aangepast.

Eerder in deze serie: