Luister naar Heddy Honigmann, documentairemaakster die niet opgeeft

Filmmaker Heddy Honigmann wint dit jaar de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs. 150.000 euro, voor de helft vrij te besteden. De in Peru geboren Honigmann (1951) verstaat volgens de jury ‘als geen ander de kunst om de veerkracht en weerbaarheid van het individu te portretteren. Humor en plezier worden hierbij niet geschuwd en pijn en verdriet niet verloochend.’ De prijs zal op 2 december worden uitgereikt.

Afgelopen december interviewde ik Honigmann. Ik schreef toen dat er vijf redenen waren om naar het gesprek te luisteren. Een van die redenen was het plan om een film te maken over de levenslust van mensen die ouder zijn dan honderd. Het Nederlands Filmfonds heeft haar plan afgewezen op grond van - in de ogen van Honigmann - ridicule overwegingen. Honigmann had niet de intentie om het erbij te laten zitten.

Met deze grote Cultuurprijs van het Prins Bernard Fonds komt de verwezenlijking van de film iets dichterbij. De andere redenen om te luisteren zijn onverkort geldig, wat mij betreft. De prijs is een eerbetoon aan een van onze voornaamste kunstenaars.

Er zijn minstens vijf redenen om te luisteren naar het gesprek met Heddy Honigmann - en te kijken naar haar werk.

1. Ze geldt als een van de belangrijkste documentairemakers van dit moment. De lijst met prijzen die haar films in de hele wereld in de wacht sleepten, is schier onafzienbaar. Haar oeuvre is ontroerend, menselijk en tijdloos en een uitstekend medicijn voor de donkerste dagen van december. Het is van het soort waar David Van Reybrouck een ode aan zou kunnen wijden.
2. Al haar films gaan over de kunst van het overleven: of het nou de Peruaanse middenklasse is die iets bijverdient met aftandse taxi’s (in Metaal en melancholie), of briljante musici die niet aan de bak komen en daarom in de Parijse metro in hun onderhoud voorzien (Het ondergronds orkest). ‘Als iets je wordt ontnomen, moet je zorgen dat je het op een andere manier vindt.’
3. Honigmann lijdt al zo’n 35 jaar aan multiple sclerose. Ze loopt moeilijk, spreekt langzaam. Het zal haar er niet van weerhouden om films te blijven maken tot ze erbij neervalt. Hoe doet ze dat? Door vrede te sluiten met haar ziekte.
4. Ze speelt al langere tijd met het idee om een film te maken over de levenslust van mensen die ouder zijn dan honderd. Het Nederlands Filmfonds heeft haar plan afgewezen op grond van - in de ogen van Honigmann - ridicule overwegingen. Ze laat het er niet bij zitten.
5. Uit alle films blijkt een grote liefde voor muziek. In haar laatste documentaire volgde zij het Koninklijk Concertgebouworkest op een reis om de wereld in vijftig concerten. Muziek is van levensbelang: ‘Muziek heeft mij gered.’

Meer over de kracht van muziek: