De NSA-onthullingen in context

De afgelopen weken zijn we uitgebreid getrakteerd op nieuwe onthullingen uit de koker van klokkenluider Edward Snowden en journalist Glenn Greenwald. De onthullingen werpen veel vragen op. Hoe onderschept de NSA berichten (van ons)? Om wat voor informatie gaat het? Is dit iets waar we ons zorgen over moeten maken? Welke rol spelen de Nederlandse diensten hierin?

De komende weken wil ik daarom, samen met Maurits Martijn, een aantal verhalen maken, waarin we de onthullingen in perspectief proberen te plaatsen en onder een loep zullen leggen. Dit is een goed moment voor u om aan te geven welke vragen er bij u leven. Dan proberen we daar zoveel mogelijk rekening mee te houden.

Ik kan wel alvast de contouren van de verhalen schetsen die op stapel staan. We willen in ieder geval laten zien wat metadata nu precies zijn. De NSA zou van 1,8 miljoen Nederlandse telefoontjes de metadata verzamelen. Sowieso zijn veel NSA-programma’s daarop gericht. Metadata zijn de data over een bericht, dus wanneer die is verzonden, aan wie, etc.

Volgens de AIVD is de privacy-inbreuk bij het onderscheppen van metadata niet zo groot. Wij denken dat de AIVD (en sommige commentatoren) de mogelijkheden van metadata onderschatten. We hebben een vrijwilliger bereid gevonden om een week lang metadata te loggen (mail- en telefoonverkeer, locatiegegevens van de smartphone, browsegegevens). Op dit moment is een aantal analisten hard bezig inzichten uit deze data te halen. 

Ook het vorige grote internationale NSA-schandaal lijkt weer in de vergetelheid geraakt: ECHELON. Hierbij onderschepten de zogenoemde Five Eyes radio- en satellietverkeer. De Europese Unie startte een uitgebreid onderzoek en kwam in 2001 met een fraai rapport met klinkende woorden en koene aanbevelingen. Met de ogen van 2013 lijkt het rapport eerder een sprookjesboek. Een hoog fantasiegehalte, maar met een ernstige ondertoon. Ik spreek met een aantal betrokkenen van toen en probeer er achter te komen wat we van het ECHELON-schandaal kunnen leren.

Ik ben ook bezig om een aantal techneuten aan het schrijven te krijgen. Wat vooralsnog ontbreekt is een goede technische analyse van de gelekte slides. Wat staat er precies op? Hoe zit het surveillance-netwerk eruit? Hoe werkt het onderscheppen nu precies? De technische analyses kunnen een andere blik op de onthullingen werpen. We zullen onsuiterste best doen om de techniek zo toegankelijk mogelijk uit te leggen.

Verwacht geen grote nieuwe onthullingen (hoewel, wie weet), maar wel inzicht in een van de belangrijkste verhalen van het jaar.