Belangenconflicten bij ‘gerespecteerde wetenschappers’ die glyfosaat hun zegen geven

Het kwam als een geschenk uit de hemel: in de week dat de EU een besluit moet nemen over de voortzetting van de toelating van glyfosaat - wereldwijd de meestgebruikte onkruidverdelger - oordeelde een VN-panel dat het onwaarschijnlijk is dat de hoeveelheden die de mens ervan binnenkrijgt kankerverwekkend zijn.

Dat oordeel verraste, want vorig jaar had het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) juist geconcludeerd dat glyfosaat waarschijnlijk kankerverwekkend is.

Er zit geen spanning tussen die twee oordelen, haastten beide organisaties zich te verklaren. Want bij IARC ging het over het mogelijke gevaar van glyfosaat, bij het VN-panel over het risico dat we feitelijk blootgesteld zijn aan ziekmakende hoeveelheden.

Kunnen de experts van de EU-lidstaten die vandaag en morgen bijeenkomen nu met gerust hart de toelating van glyfosaat verlengen?

Dat is te vroeg gejuicht. Critici trekken de onafhankelijkheid van het VN-panel ernstig in twijfel. De voorzitter van het panel, professor Alan Boobis, is vice-president van een instituut dat in 2012 een half miljoen dollar ontving van Monsanto, het bedrijf dat Roundup, de herbicide met glyfosaat als bestanddeel, maakt. Ook verrichtte hij consultancywerk voor Sumitomo Chemical, een bedrijf dat nauw samenwerkt met Monsanto.

Bovendien staat glyfosaat niet alleen als mogelijk kankerverwekkende stof in het beklaagdenbankje: het zou ook een hormoonverstorende stof zijn die tot andere ziekten (als diabetes) kan leiden. Een kwestie waar Boobis zich ook mee bemoeit. Onlangs bezocht hij met een groep ‘bekende wetenschappers’ de eurocommissaris voor gezondheid Vytenis Andriukaitis om hem op het hart te drukken dat alle onrust over hormoonverstorende stoffen zwaar overdreven is en dat de Europese Commissie moet vermijden zich bij de regulering te bezondigen aan pseudowetenschap.

Alleen is het de vraag hoe zuiver wetenschappelijk de motieven zijn van de ‘well established and respected scientists’ die zich bij Andriukaitis meldden. Ze schurken dicht tegen de industrie aan. Zo heeft professor Helmut Greim consultancywerk voor Monsanto verricht én zit hij in het Glyphosate Expert Panel van het bedrijf.

En dat is misschien nog wel het beangstigendste aan de controverses rondom glyfosaat en hormoonverstorende stoffen: op wiens oordeel kunnen we nog vertrouwen als instituties die als onafhankelijk scherprechter moeten dienen niet vrij zijn van belangenverstrengeling?

Update donderdag 19 mei, 15:45 uur: zojuist is bekend geworden dat het expertcomité dat zich over de verlenging van de toelating van glyfosaat boog er niet uit is gekomen. Het besluit is tot nader order uitgesteld.