Het gezicht als verhaal

Werkloze Willem woont samen met zijn tweede vrouw Willy en zijn volwassen zoon John in de Graafsewijk in Den Bosch. In 2005 worden ze door SBS6 geportretteerd voor de serie Probleemwijken, waarin bewoners van achterstandswijken worden gevolgd. Willem ‘doen ze iets wat mij niet bevalt, dan pats ik ertegen aan,’ Willy ‘ons schrale inkomen is gewoon de schuld van de Rabobank!’ en John ‘ik heb wel BLO  gehad maar zo gek ben ik niet’ zijn alledrie zwakbegaafd.

Terwijl de camera draait vertelt een dronken Willem dat hij een paar keer in de gevangenis heeft gezeten, waarvan één keer voor het misbruiken van zijn toen achtjarige stiefdochter. Hij woont in een volkswijk, waar pedoseksualiteit harder veroordeeld wordt dan welk ander misdrijf ook. De SBS6-redactie moet dit weten. Door rond te vragen in de wijk, de buurtdynamiek te bestuderen, of gewoon door logisch na te denken. Het fragment wordt uitgezonden.

Minuten na de uitzending vliegt de eerste baksteen door het woonkamerraam van Willem en Willy. Hun inboedel wordt door buren naar buiten gegooid en op straat in brand gestoken. De politie heeft het gezin net op tijd in veiligheid kunnen brengen. Heftige rellen breken uit en de Graafsewijk wordt een paar dagen hermetisch afgesloten. Willem was al veroordeeld, heeft zijn tijd uitgezeten en is daarna behandeld, maar zal nu alsnog de rest van zijn leven over zijn schouder moeten kijken.

Het engeltje dat links naast mijn hoofd zweeft vindt de keuze om het fragment uit te zenden natuurlijk verschrikkelijk fout. Willem, of het nou een fijne vent is of niet, is uitgebuit en in gevaar gebracht voor een paar kijkcijfers. Het duiveltje rechts snapt de beslissing van SBS. Sappige uitspraken = scoren. Kijkcijfers, lezers, online aandacht: ze houden de media in leven. Toch zou de duivel deze discussie jammerlijk verliezen. Wat hier gebeurd is schuurt, en is het schoolvoorbeeld van hoe kwetsbaar en naakt een geïnterviewde kan zijn.

Ik ga op zoek naar mensen die benoemd worden als aantallen, of als groepen, maar niet als personen.

Bij De Correspondent ga ik iets doen waar ik zoveel van houd, dat ik ermee zou trouwen als het kon: het maken van reportages over mensen. Echte mensen, in volle glorie. Eerder schreef ik sociaal-maatschappelijke reportages en achtergrondverhalen voor De Groene Amsterdammer, de Gelderlander en Vrij Nederland. Over hoe kermislieden ten onder gaan aan de liefde voor hun vak. Over hoe pubers voorlopig excessief zullen blijven drinken, alle preventiemaatregelen ten spijt. En over hoe de geesteszieken en verslaafden van Utrecht een eeuw geleden samen in de wijk Ondiep werden geplaatst - een wijk waarvan de gemeenschap tot op de dag van vandaag de gevolgen ondervindt van haar gedwongen bestaan.

Wat ik wil gaan brengen is niet ‘een gezicht bij het verhaal’, maar het gezicht áls verhaal. Ik ga op zoek naar mensen die benoemd worden als aantallen, of als groepen, maar vooralsnog niet als personen. Het aantal dakloze Nederlandse kinderen stijgt. Wie zijn die kinderen? Wat doen ze de hele dag? Is er beleid voor ze? En wat is hun toekomst? En: een paar keer per jaar wordt er in Nederland een samaritaanse donatie gedaan. Dat betekent dat iemand bij leven een orgaan afstaat aan een vreemde. Wie ondergaat zo’n ingrijpende operatie voor ‘niks’? Wat houdt het medisch gezien in? En zijn er samaritanen met spijt?

De openheid van de mensen die ik ontmoet maakt me nederig. En soms bang. Probeer maar eens om niet de mist in te gaan wanneer je het verhaal optekent van de transgender die zijn borsten weg wil laten halen, maar zijn vagina liever nog even houdt, en hoe dat van invloed is op zijn relaties. Of het verhaal van de bejaarde man wiens demente vrouw hem enorm op de zenuwen werkt, maar voor wie hij toch maar blijft zorgen. Of het dilemma van de maatschappelijk werkster die weet dat er incest plaatsvindt in haar wijk, maar die het niet durft aan te kaarten. Verhalen die zich stuk voor stuk afspelen binnen een groter verhaal, en die in context de maatschappij vormen waar wij allemaal deel van uitmaken.

Wie schrijft over mensen, maakt onvermijdelijk fouten. Maar gevoelige onderwerpen om die reden uit de weg gaan is geen optie. Met de komst van De Correspondent sta ik als journalist net zo in mijn blootje als de mensen waarover ik schrijf. Mijn geïllustreerde gezicht groot naast elk verhaal. Geen krant of tijdschrift meer om achter te schuilen. Onverbloemd, naar eer en geweten. Ik ga aan het werk.