Wetenschapsfraude om te janken en te lachen

Een tijdje terug schreef ik me in voor de nieuwsbrief van Retraction Watch, een blog over retracties in de wetenschap. Zo’n retractie - de terugtrekking van een gepubliceerd artikel door het wetenschappelijk tijdschrift of de auteur(s) - kan allerlei redenen hebben: van methodologische fouten tot nepdata à la Diederik Stapel.

Ik verwachtte zo’n één, hooguit twee mailtjes per week. Dat werden echter al snel één à twee mailtjes per dag. Volgens de Retraction Watch-website zijn er zo’n 500 tot 600 retracties per jaar. De ongekroonde retractiekoning is de Japanse anesthesioloog Yoshitaka Fujii. Van zijn publicaties werden 183 teruggetrokken.

Een andere verrassing: sommige retracties zijn ontzettend grappig. Zo werd een artikel drie keer gepubliceerd door hetzelfde tijdschrift. Eerst op 25 november 2014 en toen twee (!) keer op 18 december.

In een ander geval werd een econoom gevraagd een manuscript te beoordelen voor het Scandinavian Journal of Economics. De tekst bleek een kopie te zijn van een van zijn eigen publicaties.

Maar ik moest nog harder lachen (en janken) om een verhaal over Rusland. Daar wordt, zo las ik op Slate, zo’n 20 tot 30 procent van de dissertaties op de zwarte markt gekocht. Via dissertacija.su bijvoorbeeld, een professionele website waar je voor 100.000 roebel (1.363 euro) al een proefschrift op de kop tikt.

Veel prominente Russen ontvingen op een schimmige manier hun diploma. Zo beschrijft het Slate-artikel hoe het Doema-lid Igor Igoshin een artikel over de chocolade-industrie veranderde in een scriptie over vlees. Hij verving ‘witte chocolade’ door ‘geïmporteerd rundvlees’ en ‘pure chocolade’ door ‘lokaal rundvlees.’ De grafieken, cijfers en analyse liet hij onveranderd.

Deprimerend om te lezen, maar: het feit dát we dit kunnen lezen is fantastisch. Deze problemen kunnen alleen worden opgelost als ze aandacht krijgen. Hopelijk hoeven onze lachspieren zich in de toekomst niet meer bezig te houden met retracties, maar met belangrijkere dingen:

Op de hoogte blijven van mijn artikelen? Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief. Klik hier voor de website van Retraction Watch. Klik hier voor het Slate-artikel over de Russische zwarte markt voor dissertaties.