Hier leeft apartheid nog voort

Vimeo plaatst cookies bij het bekijken van deze video Vimeo

Ze zijn geen racisten, de inwoners. Dat er alleen blanken in Orania wonen, daar moet je niets achter zoeken. Dat de tekst ‘Welkom in Orania’ bij de ingang in exact dezelfde kleuren is geschilderd als de oude apartheidsvlag, is toeval. Als je overweegt in het dorp te komen wonen, hoef je alleen een gesprekje te voeren met de dorpsraad. Over de ideeën die bestaan over het inwonerschap. En ja, je moet blank zijn, ‘slegs vir blankes.’

In Orania hebben ze het liefst zo min mogelijk met de buitenwereld te maken.

Het dorp ligt in de provincie Noord-Kaap in het binnenland van Zuid-Afrika en werd opgericht in de nadagen van de Apartheid, toen Mandela na 27 jaar als vrij man de wereld instapte. Orania ligt aan de Oranjerivier en is gebouwd op achtduizend hectare private grond. 

In 1991 sloegen de grondleggers de eerste palen in de grond. Eén van deze grondleggers is Carel Boshoff, schoonzoon van Hendrik Verwoerd, voormalig premier die de bijnaam ‘Architect van de apartheid’ draagt. De duizendkoppige gemeenschap bestaat uit nazaten van Nederlandse en Duitse migranten, voornamelijk boeren en handelaren. Er rijden traktoren, sproeiers houden de gewassen nat.

De Oriaanse gemeenschap wordt beschermd door de Zuid-Afrikaanse grondwet. Artikel 235 voorziet Orania in het recht op zelfbeschikking. Het dorp heeft niemand nodig, alles is aanwezig. Er zijn scholen, een museum en de gemeenschap heeft zelfs zijn eigen munt, de Ora. Volgens de grondleggers is het dorp opgericht om het culturele erfgoed van de Afrikaners  te bewaken. In de documentaire van vandaag zegt een man: ‘Elke gemeenschap moet koesteren wat van waarde is en dat niet door iedereen laten vertrappen.’

In 1995 krijgt Orania bezoek van een Nelson Mandela. De president gaat op de thee bij Betsie Verwoerd, de weduwe van de ‘Architect van de apartheid’. De zwarte man heeft bloemen bij zich. Hij legt ze op het graf van Verwoerds man, die in 1966 werd vermoord in hetzelfde parlement waar hij de apartheidswetgeving in het leven riep. Als zij aan haar toespraak over het zelfbeschikkingsrecht voor Afrikaners wil beginnen, blijkt ze haar bril vergeten te zijn. Mandela helpt een handje: hij gaat achter haar staan en leest woord voor woord mee, als haar persoonlijke souffleur.

Als Mandela sterft zullen de zwarten ons uitroeien

Afgelopen donderdag overleed Nelson Mandela. Het duurde even, zelfs zo lang dat er twijfel ontstond of hij niet toch goddelijk was. Maar op vijf december viel dan toch het doek. Alsof Mandela, als laatste gebaar van grootsheid, een knipoog wilde geven aan ons kleine land en voormalig kolonisator.

Voor een Orianiaan is het uur van de waarheid aangebroken. In mei zei een inwoner uit het dorp tegen The Daily Mail: ‘Als Mandela sterft zullen de zwarten ons uitroeien.’ Angst voor de moordzucht van de zwarten is de gemene deler in Orania. Een nieuwe inwoner van het dorp zegt in de korte film van vandaag: ‘Buiten Orania moet je, zodra de zon ondergaat, naar binnen vluchten. Je kunt nergens heen, je bent niet veilig. Maar hier voelen we ons welkom.’

De inwoners van Orania staan niet alleen in deze angst. Sinds het einde van de apartheid ontvluchtten 800.000 Afrikaners het land.

Vandaag herdenken we ook in deze tuin Nelson Mandela. Maar dan wel op een manier die je niet elke dag ziet. Want hoewel de nalatenschap van Mandela ongeëvenaard is, waren correspondenten Eline Jongsma en Kel O’Neill ooggetuigen van de restanten van apartheid die ook nu nog in Zuid-Afrika bestaan. Een kort portret van Orania, een gesloten gemeenschap van Afrikaners, gesticht door verontruste blanken, onmiddellijk na de vrijlating van Nelson Mandela in 1990.

Deze introductie is geschreven door stagiair Mick van Biezen.