Amerika de socialist, Europa de kapitalist: in de sport wel

Amerika het land van het wildwestkapitalisme, Europa het continent van het knuffelverzorgingsstaat?

In de sport is het anders.

In de Europese sport geldt het recht van de sterkste. Er zijn er vaak flinke verschillen tussen rijk en arm. Een klein groepje rijke clubs maakt uit wie er kampioen wordt. Een stelletje arme clubs wisselt elkaar af om te degraderen. Rijken worden rijker, armen armer. Competities kunnen voorspelbaar en eenzijdig zijn.

De Amerikaanse sport is daarmee vergeleken een complexe nivelleringsmachine. Arme en matig presterende clubs krijgen steun van het collectief, zodat alle clubs een kans hebben om mee te doen om de prijzen. Als dat niet zo zou zijn, zo luidt de theorie, zou het publiek zijn interesse in de sport kunnen verliezen. (Er zit kortom een kapitalistische logica achter het Amerikaanse sportsocialisme.)

Het Amerikaanse systeem geniet daarom flink wat sympathie in Europa. (Stel je voor dat je fan bent van NAC of Willem II - en je serieus kunt dromen van een kampioenschap.) Er dreigt alleen een aanzienlijk probleem te ontstaan met het Amerikaanse systeem - verliezen is te lucratief geworden.

Zo lucratief, dat verliezen voor sommige teams aantrekkelijker is dan winnen. En als te veel teams tot die conclusie komen, wordt de competitie saai - inderdaad: precies het tegenovergestelde van wat het beoogt te doen.

Wie wil er nog winnen als verliezen loont?

Tenminste, dat betoogt honkbalanalist Bill James in een geweldig stuk op de site Slate. De spanningsbevorderende regels, schrijft hij, zijn een ‘systeem van perverse prikkels’ geworden. Verliezen is niet alleen lonend; het is misschien wel de enige manier om kans te maken op een toekomstig kampioenschap.

In het kort komt het hierop neer: zonder goede spelers kun je geen kampioen worden. Goede spelers krijg je met vroege draft picks – als je tijdens de transferperiode als eerste of tweede mag kiezen uit de nieuwe spelers die op de markt komen. En hoe kom je aan vroege keuzes in de draft? Door veel te verliezen.

Hinkie en de Sixers probeerden niet eens te winnen; vanaf speeldag een werd er hartstochtelijk verloren

Precies zoals de Philadelphia 76’ers en hun general manager Sam Hinkie de afgelopen jaren deden, iets waar ik in april over schreef. Vroeger zagen teams ook de voordelen van het verliezen van wedstrijden – tanking, in jargon – maar ze deden dat pas als het seizoen was mislukt. Hinkie en de Sixers probeerden niet eens te winnen; vanaf speeldag een werd er hartstochtelijk verloren.

Volstrekt logisch, gezien de opzet van het systeem, schrijft James – Hinkie was simpelweg de eerste met genoeg lef om het zo te doen.

Als een of twee ploegen zo handelen, is dat geen probleem, denkt James. Maar als meer teams een strategie volgen van winnen-door-te-verliezen - en dat zal gaan gebeuren, voorspelt James, want de Sixers gaan de vruchten plukken van het masochisme - dan is de competitie ten dode opgeschreven.

Want als slechts een handjevol teams strijdt om het kampioenschap, en de rest niet wil winnen, dan zullen de meeste wedstrijden schertsvertoningen zijn. Steriele wedstrijden, wat weer tot gevolg heeft dat de publieke belangstelling zal verdwijnen, en dat was nu precies niet de bedoeling van de regelgeving.

Of zoals James het compact formuleert: ‘Competitiveness is essential to competition.’

De collectief aanvaarde onzin die bekend staat als ‘de waarheid’

De analyse van James is interessant. Net als zijn – redelijk ingewikkelde – oplossing voor het tanking-probleem, die ik hier niet ga samenvatten. Maar zo’n beetje elk stuk van James is lezenswaardig, simpelweg omdat hij niet in staat is saai te schrijven.

In vrijwel elke alinea die hij schrijft zit wel iets verrassends verstopt, dat al dan niet vagelijks te maken heeft met het nominale onderwerp van het stuk. In het Slate-stuk – over basketbalregelgeving – betreurt hij in een bijzin de trage vooruitgang met het klonen van mensen.

Ook legt hij terloops uit waarom gedurende zijn carrière niet zo veel vrienden heeft gemaakt: dat lag aan zijn ‘intellectuele nederheid’. ‘Intellectuele nederigheid is het besef dat hetgene wat we geloven mogelijk verkeerd is. Maar mensen als Hinkie en ik denken niet alleen dat wij het mogelijk bij het verkeerde eind hebben; we denken dat de hele wereld waarschijnlijk 80 procent van de tijd dingen verkeerd ziet – de hele wereld dus, inclusief jijzelf [de lezer, MdH].’

‘Wij neigen ernaar te denken dat zo’n 80 procent van wat mensen voor waar aanzien, simpelweg collectief aanvaarde onzin is. We willen niet arrogant zijn; we zien dit als een vorm van nederigheid, een acceptatie van eigen onwetendheid. Meestal komt dat niet zo over. Probeer mensen te vertellen dat 80 procent van wat ze geloven onzin is. Ze zullen waarschijnlijk beledigd zijn.’

Op consequent zijn staat een zware straf

Terug naar verliezen als strategie: Hinkie werd in april – min of meer – ontslagen door de Sixers. De reden is eigenlijk nog steeds onopgehelderd. Wat zeker meespeelde, is de kritiek van fans, sponsors en media op de verliesstrategie. Maar het gekke is: het was vrij duidelijk dat de strategie van Hinkie binnen afzienbare tijd zijn vruchten zou afwerpen.

In de draft van juni had Philadelphia bijvoorbeeld de eerste keus – waarme het koos voor het megatalent Ben Simmons. Dat de Sixers die keus zouden krijgen, was in april geen uitgemaakte zaak, maar wel waarschijnlijk. Wat toen wel zeker was, was dat de Sixers de komende jaren heel veel vroege draftkeuzes hebben, zoals James ook schrijft.

Dus waarom moest hij dan toch opstappen?

Een ander recent stuk, op ESPN.com, suggereert dat de NBA de Sixers er min of meer toe heeft gedwongen, uit ergernis dat Hinkie de regels die de NBA zelf heeft gemaakt optimaal benutte. Of dat klopt, valt niet te checken – in elk geval niet bij Hinkie zelf, die sinds zijn vertrek nog steeds geen interview heeft gegeven. (Wel wilde hij voor het ESPN-stuk op de foto, met schrijfblokklapper in zijn armen en een wezenloze blik in zijn ogen.)

Maar als het klopt – als de NBA dus zelf de consequente toepassing van de eigen spelregels torpedeert – dan is er een kans dat het herverdelingssysteem van de NBA – en, wie weet, van andere Amerikaanse sporten – op de tocht komt te staan.

Meer lezen?