Hoe werk je samen met de landmaffia?
Geef mensen geen vis, maar een hengel om zelf te vissen. Het is nogal een cliché in de ontwikkelingswereld. Maar totale onzin volgens Thomas Vaassen. ‘Arme mensen zijn niet te dom om zelf een hengel te maken’, zegt de sociaal ondernemer. ‘Het probleem is dat ze niet bij de vis kunnen omdat er een hek om het meer staat.’
Dat hek is volgens Vaassen het gebrek aan landregistratie in ontwikkelingslanden. Doordat arme mensen hun grond niet officieel bezitten kunnen ze het niet als onderpand gebruiken om meer kapitaal te vergaren.
Een paar weken terug schreef ik een artikel met precies deze strekking. Ik pleitte daarin voor het opzetten van goede kadasters in ontwikkelingslanden.
Vaassen brengt dat idee met zijn start-up Landmapp in praktijk. Hij probeert arme boeren in Ghana een betaalbaar eigendomscertificaat voor hun land te bieden.
Ik sprak hem omdat ik benieuwd was wat mijn idee in de praktijk betekent. Het belangrijkste inzicht uit ons gesprek was dit: het is nog knap lastig om te bepalen wat nu een ‘officieel’ document is.
De uitdaging in Ghana, vertelt Vaassen, is niet zozeer technisch (het opmeten van het land is op zich makkelijk zat), maar vooral juridisch. In Ghana heb je een landelijk kadaster waar je land kunt registreren. Maar op het platteland zijn kadasterregistraties eigenlijk niet relevant: daar hebben de lokale chiefs het voor het zeggen. Een document dat door zo’n chief is ondertekend, is dus voor boeren eigenlijk van veel grotere waarde.
Voor het registreren in het kadaster heb je bovendien een gelicenseerde landmeter nodig. Daar zijn er maar heel weinig van - de overheid geeft veel te weinig licenties uit -, en ze kunnen dus woekerprijzen vragen. ‘Het is een soort landmaffia’, zegt Vaassen. ‘Zij zorgen dat alleen rijke mensen zich in het kadaster kunnen inschrijven.’
Dat komt ook doordat het Ghanese kadaster vasthoudt aan een aantal lastige regels. Vaassen: ‘Je moet bijvoorbeeld cementen markeringen van 30 kilo per stuk om je land heen plaatsen om je officieel kadastraal te kunnen registreren. Zie je het voor je hoe een boertje die dingen over drie hectare land moet sjouwen?’
Landmapp omzeilt nu dus het officiele kadaster, en werkt direct met de chiefs. ‘Het is dan misschien niet de hoogste status, maar het biedt de boeren wel meer zekerheid.’
Lees hier mijn stuk terug over het belang van kadasters in ontwikkelingslanden Lees hier welke lessen ik nog meer leerde over de praktijk van kadasters opzetten