Tien vragen over Een klein leven, het boekenclubboek van de maand

In krap twee jaar groeide de Amerikaanse Hanya Yanagihara (1975) uit van veelgeprezen maar obscure debutant tot wereldwijd bejubelde bestsellerauteur.

Het succes van Een klein leven kwam zo snel en onverwacht, dat we amper de tijd kregen om de auteur zelf te leren kennen en ons eens rustig in haar achtergrond en eerdere werk te verdiepen.

In haar thuisland zijn er inmiddels meerdere profielen en verhelderende interviews verschenen. Het Nederlandse aanbod is een stuk beperkter. Daarom hier wat meer achtergrondinformatie over de schrijfster van misschien wel het boek van het jaar.

1. Wie is Hanya Yanagihara?

Ze werd in 1975 geboren in Los Angeles, groeide op in Texas en Hawaï, werkte na haar afstuderen als uitgever voor verschillende uitgeverijen in New York en daarna jarenlang als reisjournaliste.

Ze werkte anderhalf jaar aan Een klein leven - een roman over de kracht van trauma’s

Ook werkte ze ruim vijftien jaar in het geheim aan haar debuutroman, The People in the Trees (in het Nederlands verschenen als Notities uit de jungle). Die verscheen in 2013 - een roman over het leven van een excentrieke, geniale wetenschapper met nogal vooruitstrevende opvattingen over seksualiteit.

Anderhalf jaar werkte ze aan Een klein leven - een compleet ander soort roman, twee keer zo dik als haar debuut: een vaak sprookjesachtige, soms gruwelijke roman, over de kracht van liefde en vriendschap, en de zo mogelijk nog sterkere kracht van trauma’s.

2. Hoe is haar werk ontvangen?

Jubelend en smalend. Diep geëmotioneerd en geïrriteerd. Met name de reacties op Een klein leven zijn fascinerend heftig: zowel critici als lezers geven aan tot tranen toe geroerd te zijn - geen beschaafde snikjes, maar luidruchtige huilbuien.

De tegenstanders van de roman zijn al even ondubbelzinnig in hun afkeer: ze vinden dat Yanagihara haar hoofdpersoon met te veel en te extreem leed opzadelt en beschuldigen haar van een lelijke, lompe stijl.

De scherpste en vermakelijkste criticus was misschien wel Daniel Mendelsohn van The New York Review of Books, die in een verrukkelijke polemiek belandde met, jawel, Yanagihara’s redacteur. Daarover - en over de ontvangst - meer in de volgende stukken.

3. Op welke schrijvers lijkt ze?

In de manier waarop ze onbeschaamd en overtuigend op het sentiment inspeelt, doet ze aan John Irving denken.

In The People in the Trees deed de soms speelse manier waarop ze het fictieve leven van de controversiële wetenschapper documenteerde, denken aan Vladimir Nabokovs Lolita.

De vriendschappen tussen de hoofdpersonen in Een klein leven - vooral die aan het begin - worden regelmatig vergeleken met die uit Mary McCarthy’s The Group, uit 1963.

Yanagihara’s favoriete schrijver is John Banville. Daar lijkt ze eigenlijk helemaal niet op: zijn zinnen zijn veel zorgvuldiger, eleganter en zelfbewuster dan die van Yanagihara.

4. Moeten we dit wel literatuur noemen?

Het is een veelgestelde vraag bij toegankelijke en spannende boeken: is dit eigenlijk wel literatuur?

Duidelijk is dat Yanagihara niet per se voldoet aan wat doorgaans literair wordt genoemd: ze zet grove middelen in, grote emoties worden in grote termen beschreven en de stijl is vaak - ondanks de ellende en de euforie - babbelend en alledaags.

En toch: er staan meer dan genoeg rake zinnen, vergelijkingen en karakterbeschrijvingen in waardoor je het lezen even moet staken.

Er zijn weinig boeken met zo’n emotionele impact, en er zijn weinig boeken die de deftige literaire conventies zo overtuigend tarten.

Dat roept verschillende interessante vragen op. Is een diep ontroerende roman automatisch ook een goede roman? Als saaiere, minder indrukwekkende romans wél ontegenzeggelijk literair kunnen zijn - waar zit dat literaire ‘m dan in? Is het onderscheid tussen literatuur en niet-literatuur überhaupt relevant? Of zijn er alleen maar goede en slechte boeken? Die vragen zal ik proberen te beantwoorden in de volgende stukken.

5. Wat is een typische Yanagiharazin?

‘Hij was altijd al beleefd, maar als hij zichzelf probeerde af te schermen of wilde bewijzen dat hij geen hulp nodig had, werd hij nog beleefder, zelfs een beetje afstandelijk, alsof hij een ontdekkingsreiziger te midden van een gevaarlijke stam was, die oppaste om niet al te zeer betrokken te raken bij hun manier van leven.’

6. Waar is ze goed in?

Plot. De lezer nieuwsgierig maken en houden, met duistere vooruitwijzingen en onverwachte wendingen - positieve en negatieve.

En: mannenvriendschappen. De roman is een bewijs van een diepe liefde voor én tussen haar karakters. Die liefde mag dan soms wat hoogdravend aandoen, maar het is onmogelijk om er niet ook maar iets van te voelen.

7. Waar is ze minder goed in?

Spaarzaamheid. Een klein leven had wel met in elk geval een páár kleine levens toegekund. De roman wordt hoofdzakelijk bevolkt door briljante, succesvolle of akelig geperverteerde types.

Die parade van griezels of genieën werkt soms op de zenuwen.

8. Hoort ze bij een stroming of generatie?

Nee. Daar zijn haar twee romans onderling te verschillend voor. Haar thema’s, haar wereld en haar aanpak te uniek.

9. Kunnen we haar vergelijken met een Nederlandse auteur?

De hoofdpersoon van haar debuutroman is gebaseerd op Daniel Carleton Gajdusek - een gelauwerd, Nobelprijswinnend medisch onderzoeker die later voor pedofilie werd veroordeeld.

Dezelfde Gajdusek stond model voor de hoofdpersoon van een recente Nederlandse roman, Jamal Ouariachi’s Een honger. Ook thematisch is er een aantal opvallende overeenkomsten: de gigantische kloof tussen rijk en arm, het schuldgevoel daarover, de soms vage scheiding tussen ontwikkelingshulp en kolonialisme. Verder verschillen de twee romans sterk.

10. Wat moeten we nog meer van Yanagihara weten?

Er is die bijzondere naam: Hanya Yanagihara is Amerikaans-Hawaïaans. Net als de vier vrienden in Een klein leven is ze een ervaren reiziger, ze is bewust ongetrouwd en kinderloos.

Dat is vooral relevant omdat Een klein leven die levensstijl, waarin de nadruk ligt op vriendschappen en persoonlijke ontwikkeling, presenteert als een volwaardig alternatief voor huwelijks- en gezinsleven, in plaats van een gemankeerde variant daarvan.