Zo spint Den Haag: 300 miljoen erbij is eigenlijk 3 miljoen minder voor Defensie

Staatssecretaris Martin van Rijn (Zorg, PvdA) had zijn verrassing bewaard voor de nietsvermoedende bewoners van woonzorgcentrum Bosch en Duin in Den Haag. ‘We zijn klaar met bezuinigen en de zorg is klaar voor de toekomst,’ zei hij daar. 500 miljoen extra voor langdurige zorg! Daar waren ze blij mee in de recreatiezaal.

Het was de eerste, gedeeltelijk officiële erkenning van het met zorg gelekte bericht waarmee het kabinet een voorschot op Prinsjesdag nam: meevallers ter waarde van 1,2 miljard euro zouden worden ingezet voor onderwerpen die de twee coalitiepartners aan het hart gaan. De VVD mocht 600 miljoen toevoegen aan de begrotingen van Defensie en Veiligheid en Justitie. De PvdA 600 miljoen voor onderwijs aan asielkinderen en langdurige zorg.

Meestal lekken zulke beslissingen pas later in de zomer uit. Soms wordt zo’n nieuwtje gelekt in de hoop via de gemobiliseerde verontwaardiging nog wat te verbeteren in de begrotingsplannen.

Waarom doet Den Haag dit?

Spinnen is een dagelijkse bezigheid in de politiek. Ook de Tweede Kamer ontkomt er niet altijd aan de framing door de regeringsbeeldvormers te volgen. Het debat over knelpunten bij Veiligheid en Justitie deze week heette ‘Investeren in de veiligheidsketen’. Het debat had ook kunnen heten: ‘Is er genoeg geld om politie, Openbaar Ministerie en rechters hun werk naar behoren te laten doen?’

Investeren is het favoriete woord van dit kabinet

Investeren is het favoriete woord van dit kabinet om te zeggen dat je iets belangrijk vindt en er graag geld aan zou willen besteden. Meestal minder dan je suggereert, en meer dan eens door minder te bezuinigen dan je eerder had aangekondigd. Dat laatste was deze week aan de orde.

De vraag is waarom het kabinet al half juni met deze begrotingsplannen naar buiten komt. De bestuurders van verpleeghuizen zoals Bosch en Duin moeten al vroeg in het jaar onderhandelen met zorgverzekeraars over de ‘ingekochte zorg’ voor volgend jaar. Als een bezuiniging van een half miljard voor de langdurige zorg dan niet doorgaat, moet men dat tijdig weten.

Omwille van het imago

Wat dat betreft was de minder-minderaankondiging van de staatssecretaris dus een nuttig servicebericht. En natuurlijk wil de PvdA graag weer bekend worden als de volkspartij die pal staat voor wie ziek of zwak is. Na alle PGB-ellende waren de PvdA en Van Rijn die naam een beetje kwijtgeraakt.

Zeker, betrokken organisaties hadden gewaarschuwd dat er echt grote schade zou ontstaan als die extra zorgbezuiniging zou doorgaan. Er zijn nu al veel mensen met zware problemen die tegenwoordig langer thuis moeten blijven terwijl er minder thuiszorg voor hen beschikbaar is.

Ook de Rekenkamer wees op ernstige knelpunten, wanneer nog eens zo zwaar gesneden zou worden in deze dure maar noodzakelijke zorg. Nog meer snoeien zou veel heisa opleveren in het komende verkiezingsjaar.

Dat gold ook voor rechters, officieren van justitie en politiemensen, over wier problemen de Kamer woensdag debatteerde met de veelgeplaagde minister van Veiligheid en Justitie. Toen de premier er in zijn wekelijkse persconferentie naar werd gevraagd, dekte hij beide bewindslieden ruimhartig.

Omwille van de Daden en de Resultaten

Mark Rutte wees ook op de dalende misdaadcijfers en was zo vrij die toe te schrijven aan het harde werk van de mensen in ‘de veiligheidsketen’.

Het is een trend die zich zelfs in de schietgrage Verenigde Staten voordoet. Maar vaststellen waar dat aan te danken is, daar en hier, is niet zo makkelijk. Alleen, de dagelijkse politiek drijft op Daden en Resultaten.

De dagelijkse politiek drijft op Daden en Resultaten

Minister Van der Steur deed in het Kamerdebat van woensdag nog zo’n pretentievolle uitspraak: ‘Uiteraard sta ik ook voor de mensen van het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht en al die mensen op mijn departement die dagelijks zorg dragen voor de versterking van onze rechtsstaat en het verbeteren van onze veiligheid.’

Net als Rutte die collega Mahatma Gandhi aanhaalde die, gevraagd wat hij van de westerse beschaving vond, zei: ‘Een goed idee.’

Intussen was de oppositie niet tevreden met de voor Veiligheid en Justitie uitgelekte 300 miljoen extra vanaf 2017. De politie en de justitie hebben nú meer geld nodig, was hun stelling. Maar Van der Steur was niet gemachtigd ook maar één euro extra toe te zeggen.

Omwille van de gemaakte afspraken

Net zo min als de minister van Defensie die vorige week dankbaar mocht reageren op een motie in de Eerste Kamer die het kabinet maande op te schrijven hoe men dacht toe te groeien naar de binnen de NAVO afgesproken Defensiebegroting van 2 procent van het bruto binnenlands product. 

Het ging daarbij over de NAVO-top die begin juli in Warschau wordt gehouden. Naar verwachting zullen de Verenigde Staten daar, wijzend op de toegenomen assertiviteit van Rusland, zeggen: wij draaien op voor twee derde van jullie veiligheidsbegroting, we hebben voor 2,7 miljard dollar extra troepen beschikbaar gesteld om lidstaten in Oost-Europa gerust te stellen, nu is het tijd dat jullie werk maken van de gemaakte afspraken.

En de afgesproken tweeprocentsnorm is niet zomaar een cijfer. Het is het prijskaartje dat hangt aan de afspraken die de regeringsleiders waarschijnlijk zullen maken om met vooruitgeschoven eenheden en snel inzetbare ondersteunende bataljons een geloofwaardige afschrikking te kunnen bieden voor eventueel opdringerige Russen.

Het is aannemelijk dat Mark Rutte die nu uitgelekte 300 miljoen voor Defensie nodig had om straks in Warschau te kunnen zeggen: heb geduld met ons, wij zetten stappen.

Om bij voorbaat de verwachtingen te temperen zei minister Hennis over die voorwaartse eenheden die straks in Polen en de drie Baltische landen Estland, Letland en Litouwen gestationeerd moeten worden: ‘Nederland pleit voor een presentie die met de beschikbare middelen te handhaven is.’

Maar wat zijn ‘de beschikbare middelen’?

In de Voorjaarsnota kreeg Defensie er 348 miljoen bij voor 2016, volgend jaar komt er structureel 300 miljoen bij. Bij wijze van voorbeeld hoe zulke ‘geld erbij’-cijfers in elkaar zitten, is het nuttig iets nauwkeuriger te kijken.

Per saldo gaan de defensie-uitgaven nog steeds achteruit

Van die 348 miljoen die er dit jaar bijkomen, gaat nog een korting af van 78 miljoen op daadwerkelijke inzet van troepen, een korting van 109 op het budget voor aankoop van materieel en een structurele bijdrage van defensie aan de algemene rijkskorting (103 miljoen).

Per saldo blijft er 58 miljoen in de plus over. Overigens loopt Defensie ieder jaar 200 miljoen achteruit door niet-gecompenseerd koopkrachtverlies. Per saldo gaan de defensie-uitgaven nog steeds achteruit.

Maar volgend jaar komt er toch 300 miljoen bij? Zeker. Maar daar kan je dus 200 miljoen aftrekken omdat Defensie voor hetzelfde geld zoveel minder kan kopen. Bovendien gaat zonder tegenbericht ook in 2017 en de jaren daarna die generieke korting van 103 miljoen er weer vanaf.

300 miljoen meer is dus 3 miljoen minder

Het goede nieuws ‘300 miljoen meer voor Defensie’ komt dus neer op 3 miljoen minder. Tenzij die 300 miljoen erbij op Prinsjesdag in etappes blijkt te komen, bijvoorbeeld 100 miljoen in 2017 en zo in ieder van de volgende twee jaar 100 miljoen erbij. Dan gaat Defensie er in 2017 dus nog 203 miljoen op achteruit.

Dat is waarschijnlijk niet het nieuws dat Rutte in Warschau wil brengen.

Minister Hennis wil de Defensiebegroting in vier jaar naar het Europees gemiddelde van 1,43 procent van het bruto binnenlands product brengen. Dan moet er op de huidige 8 miljard nog 2,8 miljard bij. En zijn we nog steeds ver af van wat de regeringsleiders in Warschau waarschijnlijk gaan afspreken.

Veel werk voor spindokters dus.

In mijn Politiek Dagboek probeer ik achtergrond te geven bij het nieuws over politiek en democratie. Het zijn persoonlijke notities bij de actuele gang van zaken. Volgende week kan de invalshoek weer anders zijn.

Lees ook: