De grootste vechters vind je aan de rafelranden van de maatschappij
Sommige schrijvers kunnen met een minimaal aantal woorden een verhaal zodanig vormgeven dat je het bijna kunt aanraken. Daarom raad ik - net op tijd voor de zomervakantie - boeken aan die prachtig zijn door wat er níet in staat. Vandaag mijn eerste leestip: Northline van de Amerikaanse auteur Willy Vlautin, die zijn personages niet laat ontsnappen uit hun benarde situaties.
‘You can all run naked backwards through a field of dicks.’
Een simpel ‘go fuck yourself’ had hier kunnen volstaan, maar het was niet zo mooi geweest. De zin werd bedacht door El-P, rapper en koning van de poëtische verwensing. Minder is niet altijd meer, ook niet wanneer je schrijft. En toch wil ik pleiten voor het gebruik van minder woorden.
Toen een Correspondent-lid vorige week onder het slotstuk van mijn serie over O.J. Simpson opmerkte ‘dat dit verhaal ook wel in de helft van het aantal woorden had gekund’ was mijn eerste reactie: ‘ja hoor, doe dan.’ Ik was maanden bezig geweest met het onderzoek naar de zaak, had ervoor al zes andere analyses geschreven en uiteindelijk dagenlang zitten zweten op de conclusie (die kromp van oorspronkelijk 20.000 woorden tot ongeveer 3000.)
En toch: hij had een punt. Waarschijnlijk had de tekst bondiger gekund. Ik heb er een handje van, zoals zoveel schrijvers, om een punt driedubbel te willen maken. Eerst zeggen wat je bedoelt en dat nog eens herhalen - maar nu met mooiere, creatievere termen. En dan nog een grap, of een referentie, of een bruggetje erachteraan om alles mooi samen te vatten. Hoeft niet altijd. Juist als je schrijft over mensen heb je vaak aan een paar woorden genoeg om je personage gestalte te geven of een situatie invoelbaar te maken. Een blik, een detail, een uitspraak.
Willy Vlautin, de schrijver die geen woord te veel gebruikt
Er zijn een paar schrijvers die het tot in de puntjes beheersen: met een minimaal aantal woorden een verhaal zodanig vormgeven dat je het bijna kunt aanraken. De komende drie dagen zal ik daarom - hopelijk kort, pin me er niet op vast - steeds een boek van zo’n schrijver bespreken. Vandaag de eerste: Northline van Willy Vlautin. Vlautin is heer en meester van de ontwrichting. Hij schrijft boeken (en liedjes) over de rafelranden van de Amerikaanse samenleving. Verpauperde woonwagenkampen, tankstations midden in de woestijn. Gore casinotoiletten waar bewusteloze meisjes worden gepenetreerd door hun agressieve, veel oudere vriend met hakenkruizentattoos. Diezelfde meisjes die, eenmaal bij bewustzijn, proberen te vluchten uit hun ellende en serveerster in een diner worden. Die onderweg vrienden maken met strippers met één been, staccato gesprekken voeren met mensen die zich voordoen als reddende engelen en kennismaken met hun eigen toekomstbeeld - zestigjarige serveersters in diners.
Northline gaat over Allison, die haar thuisstad Las Vegas ontvlucht en een nieuw leven probeert op te bouwen in casinostad Reno, ‘The biggest little city in the world’ midden in de woestijn van Nevada.
Zijn personages zijn zonder uitzondering beschadigd, maar geen van allen kapot
Allison worstelt met een angststoornis en met zowel zichzelf opgelegde als door anderen opgeworpen grenzen: de vicieuze cirkel van armoede waar zij en haar familie in zitten bijvoorbeeld. Regelmatig raakt ze in blinde paniek, meestal op momenten dat ze haar fouten eindelijk inziet en direct daarna het besef komt dat herhaling ervan onvermijdelijk is. Om zichzelf te kalmeren voert ze denkbeeldige gesprekken met acteur Paul Newman; in haar ogen de enige man die ze wel kan vertrouwen, waarschijnlijk omdat ze hem nooit ontmoet heeft.
Vlautin wordt nooit sentimenteel, nooit filosofisch. Hij vertelt over de marge van de Amerikaanse maatschappij, gewoon, zoals ze is. Het is verfrissend om eens niet te lezen over de uitzondering, die uit zijn benarde positie ontsnapt. In plaats daarvan schrijft hij over mensen die worden geboren in een bepaalde situatie en binnen hun mogelijkheden proberen iets te zijn voor een ander, niet te verdwijnen. Wanneer verslaving, armoede en verbroken beloftes je erfgoed zijn, dan is een grootse, geslaagde ontsnapping niet logisch - dus Vlautin laat die niet gebeuren.
Toch worden zijn verhalen nooit deprimerend. Want hij legt in al zijn kaalheid vooral de flexibiliteit, het herstellend vermogen en de volharding van zijn karakters bloot. Zijn personages zijn zonder uitzondering beschadigd, maar geen van allen kapot. Vlautin weigert het om wie dan ook als onmenselijk te zien en presenteert die menselijkheid in kleine, strakke schilderijtjes van woorden.
Meer leestips?
Armoede uitgelegd aan mensen met geld
Theatertour Tim 'S JongersIn theaters door het hele land laat Tim ‘S Jongers zien: armoede bestrijden kan pas als de mensen met geld anders leren kijken.
