Stel, je gaat als sekswerker aan de slag. Na wat wikken en wegen heb je een advertentie op Kinky.nl gezet. De telefoon gaat. Ietwat zenuwachtig neem je op. De eerste klant?

Nee: ‘Hoi, met Sally, van het sekswerkerscollectief. Zeg, ik zie dat je een advertentie hebt geplaatst. Weet je wel dat je recht hebt op een starterspakket? Krijg je gratis condooms, glijmiddel, sponsjes, beflappen, latex handschoentjes – geloof me, je hebt ze nodig – en een gids waarin al je rechten nog eens op een rijtje zijn gezet. Ik kan het naar je opsturen of je kunt het ophalen in een van onze vijf inloopcentra.’

Kun je het je voorstellen? Een soort zoals je die in Nederland krijgt als je zwanger bent, maar dan voor sekswerkers.

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

In Nieuw-Zeeland is dit standaardprocedure. Het New Zealand Prostitutes’ Collective een vakbond voor sekswerkers, deelt de pakketten uit. En NZPC doet veel meer dan dat. Sterker, als het op belangen van sekswerkers aankomt, is er nauwelijks iets te bedenken waar NZPC zich niet mee bemoeit. Jaarlijks ontvangen ze daarvoor omgerekend

Dat is wel anders dan in Nederland. Stichting De Rode Draad ging in 2012 failliet nadat de subsidie In 2015 werd belangenvereniging PROUD opgezet. Zij werkte een jaar lang op vrijwillige basis en kreeg toen 200.000 euro voor een jaar. Maar het Leger des Heils, die prostituees helpen úit de prostitutie te stappen, krijgen

Een vreemde balans die je doet afvragen of het niet veel slimmer is om in te zetten op een sterke sekswerkersvakbond. Hoe zou de rol van PROUD eruit kunnen zien, als je kijkt naar wat NZPC down under doet?

Waarom NZPC werd opgericht

Op mijn Skypeschermpje verschijnt Catherine Healy, ex-sekswerker en founding mother van NZPC. ‘Ik zit nog wel in mijn pyjama,’ zegt ze met dikke ogen vanuit haar woonplaats Wellington. ‘Het is hier zeven uur ‘s ochtends. Maar leuk dat je belt.’

Healy richtte NZPC op in 1987. Prostitutie was toen verboden in Nieuw-Zeeland. Politieagenten deden zich vaak voor als klant om prostituees op heterdaad te betrappen en op te pakken. Prostituees moesten dus altijd op hun hoede zijn, terwijl klanten vrijuit gingen.

Prostituees moesten dus altijd op hun hoede zijn, terwijl klanten vrijuit gingen

Healy: ‘We waren helemaal klaar met die dubbele moraal. Het was tijd om voor onszelf op te komen.’

En dat deden ze. Na jaren lobbyen wisten ze het in 2003 voor elkaar te krijgen dat prostitutie legaal werd. Er kwamen, anders dan in Nederland, géén speciale regels voor sekswerkers. Ze kunnen aan de slag als iedere journalist, psycholoog of In één klap werd Nieuw-Zeeland een van de liberaalste landen als het op sekswerk

En wat begon als een informele beweging, is na bijna dertig jaar uitgegroeid tot een stevige organisatie met twaalf voltijds medewerkers. Alle medewerkers zijn sekswerker, of sekswerker geweest. Healy: ‘Behalve de accountant en de advocaat. We konden geen sekswerkers met die expertise vinden.’

Wat NZPC doet

De Nederlandse Joep Rottier op het Nieuw-Zeelandse prostitutiesysteem. Op zijn tot werkblad getransformeerde keukentafel ritselt hij tussen verschillende stapels papier en vindt een 130 pagina’s tellende ringband op A5-formaat. ‘Kijk, deze informatiegids deelt de NZPC uit aan sekswerkers.’

De staat bomvol informatie over:

  • hoe je het vak op een veilige manier uitvoert (‘Verstop een mobiele telefoon in je badkamer, zodat je de politie kunt bellen als je klant agressief wordt’),
  • hoe je gezond blijft (‘Verwissel altijd het condoom tussen orale en vaginale seks, anders is de kans groot dat het scheurt’),
  • waar je naartoe kunt voor meer informatie (‘Kijk op de website van NZPC’),
  • wat de wet zegt over sekswerk (‘Zowel jij als je klant zijn verplicht om een condoom te gebruiken bij betaalde seks’),
  • maar ook wat je moet doen als een klant hem niet omhoog krijgt (‘Zeg dat het je opwindt als hij de hand aan zichzelf slaat’).

Het belang van dit soort informatie is moeilijk te overschatten. Want je gezondheid en veiligheid staan op het spel bij sekswerk. Daarom moet je goed je grenzen kunnen bewaken. Om niet overdonderd te worden, is het zaak om goed geïnformeerd aan de slag

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

Maar waar je op de meeste plekken in Nederland zelf op zoek moet benadert NZPC sekswerkers actief om hen te informeren. Daarvoor hoeven sekswerkers zich niet te registreren of lid te worden.

Healy: ‘Een van onze medewerksters struint alle seksadvertenties af. Online, maar ook die uit de dagbladen. Ze belt de personen achter die advertenties op, maakt een praatje over sekswerk en stuurt hun die starterspakketten toe. En ze vertelt dat ze altijd welkom zijn in een van onze inloopcentra.’

In die inloopcentra, die Rottier beschrijft als ‘huiskamerachtig,’ kunnen sekswerkers terecht voor gratis condooms, medische checks, en juridisch advies. Maar ook gewoon voor een kopje koffie of een lunch, vertelt Rottier. Sekswerkers wisselen er tips uit over waar het goed geld verdienen is, waar je veilig kunt werken en over malafide klanten.

‘O,’ voegt Healy toe, ‘en je kunt er terecht met klachten. Bijvoorbeeld als je slecht behandeld bent door een overheidsinstantie.’ Rottier: ‘Dat is een van de grootste verdiensten van NZPC. Sekswerkers weten waar ze heen kunnen met hun klachten. En er gebeurt ook daadwerkelijk iets mee.’

Wat NZPC met klachten doet

Zo vertelt Healy dat zij en collega’s gemeentes aanspreken als ze regels opstellen die niet in lijn zijn En geven ze workshops aan de politie om hun te leren hoe je sekswerkers het beste kunt benaderen. Zetten ze een website op om informatie over gewelddadige klanten uit te Dan beginnen Healy’s ogen te twinkelen. ‘En sinds kort doen we iets nieuws: we bemiddelen tussen sekswerkers en bordeelhouders.’

Ze vervolgt: ‘We stonden sekswerkers al vaker bij tijdens ruzies met bordeelhouders, meestal over geld. Vaak eindigden die bij Nu zijn we op het punt beland dat bordeelhouders niet meer voor het gerecht gesleept willen worden. Ze willen van tevoren kijken of het probleem op te lossen valt. Dat is heel mooi, natuurlijk.’

‘sinds kort doen we iets nieuws: we bemiddelen tussen sekswerkers en bordeelhouders’

Maar het is niet allemaal juridisch gekonkel. NZPC werkt ook samen met bordeelhouders. Rottier schudt een poster uit een koker. Het is de die NZPC afgelopen jaar samen met bordeelhouders opstelde: richtlijnen voor bordeelhouders over hoe ze hun bordeel moeten runnen en belangen van sekswerkers behartigen.

In verschillende bordelen zag Rottier de poster al terug. Rottier: ‘Sekswerkers zijn zich in Nieuw-Zeeland heel bewust van hun rechten. Over het algemeen zijn ze ook positief over hun werkomstandigheden. Dat is voor een groot deel te danken aan het werk van de NZPC.’

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

Is het dan allemaal hosanna? Rottier: ‘Nee. Prostituees die op straat werken, hebben vaak een problematische achtergrond. Velen zijn drugsverslaafd. NZPC gaat naar ze toe om gratis condooms en informatie uit te delen. Tegenstanders van legale prostitutie vinden dat je het straatwerk zo alleen maar stimuleert. Zij zouden liever zien dat NZPC die mensen stimuleert om van de straat te gaan of uit het vak te stappen.’

Healy vertelt dat ze soms ook signalen over uitbuiting ontvangen bij NZPC. Meestal betreft het personen zonder verblijfsvergunning. ‘We helpen de slachtoffers om aangifte te doen. Dat doen ze niet zo snel uit zichzelf, want die prostituees werken Gelukkig hebben we goed contact met de politie. De politie heeft nu gezegd: we malen niet om je immigratiestatus. Als je misstanden komt aangeven, dan kijken we daarnaar.’

En in Nederland?

Zo is NZPC de centrale instantie geworden die de belangen van sekswerkers behartigt richting sekswerkers zelf, de politie, bordeelhouders, klanten én de overheid. Want de NZPC wordt ook standaard betrokken bij het opstellen van wetgeving, zowel op centraal als lokaal niveau.

Het opvallende is: bijna alles wat NZPC onderneemt, wordt in Nederland door politici ook voorgesteld. Zo zijn er initiatieven voor:

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

Maar geen van die politici stelt voor deze taken centraal te organiseren en bij sekswerkers zélf neer te leggen. Steeds wordt voorgesteld om de gemeenten of de GGD deze initiatieven uit te laten voeren, en subsidie aan de Rode Draad werd in 2012 stopgezet. Terwijl uit Nieuw-Zeeland blijkt hoe effectief het is om vanuit de overheid één centraal aanspreekpunt te hebben voor sekswerkers.

En PROUD dan, dat sinds 2015 een nieuwe poging waagt? Zouden zij willen doen wat de NZPC allemaal doet? Voorzitter Yvette Luhrs: ‘Graag! Ik word er helemaal warm van. We hebben bij het opstellen van ons beleidsplan ook gekeken naar Nieuw-Zeeland.’

Ze vertelt dat het meeste wat in Nieuw-Zeeland gebeurt, ook bij PROUD op de planning staat. Ze zijn in gesprek met de politie, er komt binnenkort een symposium voor huisartsen en de gezondheidszorg. En ze benaderen sekswerkers actief om hen van informatie te voorzien. In Amsterdam hebben ze een waar nota bene laatst nog een vakantievierende Nieuw-Zeelandse sekswerker binnen kwam stappen.

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

En op beleidsniveau lobbyden ze hard - en succesvol - voor een verandering in de nieuwe prostitutiewet. Als straks in werking treedt, worden sekswerkers, net zoals in Nieuw-Zeeland, hetzelfde behandeld als elke andere Iets wat er volgens Rottier in Nieuw-Zeeland toe heeft geleid dat de belangenvereniging serieus genomen werd.

‘Verder moeten we het gewoon waar gaan maken,’ zegt Luhrs. ‘De NZPC heeft zo’n sterke positie gekregen, dat je niet meer om ze heen kan. Dat willen wij ook bereiken.’ Healy heeft er in ieder geval alle vertrouwen in. ‘PROUD heeft alle elementen in zich om een succes te worden. De passie, de woede, het politieke engagement, de wil om onrechtvaardigheid aan te pakken.’

‘Maar ze moeten wel genoeg middelen van de overheid krijgen,’ vindt Healy. In dat kader heeft ze ook nog wel een adviesje. ‘Wij hebben een eigen condoom- en glijmiddelenhandel opgezet voor wat extra inkomsten. We importeren het spul en leveren aan gezondheidscentra, grote homosauna’s en voorlichtingsprojecten op middelbare scholen.’

Dus: ironie en inspiratie

Foto: Bram Belloni / Hollandse Hoogte

En zo valt er genoeg inspiratie te halen uit Nieuw-Zeeland. Ergens is het wel ironisch, vindt Healy: ‘Toen wij in 1987 NZPC oprichtten, keken we naar Nederland als voorbeeld. Nederland was een van de liberaalste landen ter wereld, als het op prostitutie

Maar de liberale wind die toen door Nederland waaide, transformeerde tot een conservatief briesje, en Nieuw-Zeeland streefde Nederland voorbij. De vraag is nu of wij het progressieve Nieuw-Zeeland achternagaan.

Healy, in haar pyjama om 07.00 uur ’s ochtends tegen mij in mijn joggingbroek om 22.00 uur ’s avonds: ‘Ach ja, wij lopen nu eenmaal een dag voor op Nederland.’

Lees ook:

Recent besliste Nederland of betaalde seks gewoon werk is (en dat werd tijd ook) Moet je als land prostituees beschermen of emanciperen? Twee kampen streden zeven jaar lang om hun gelijk in de nieuwe Nederlandse prostitutiewet. Recent stemde de Tweede Kamer erover. Welk kamp won? Lees het verhaal hier terug Prostitutie: niets veranderd de afgelopen honderd jaar. Of toch wel? De tentoonstelling Lichte zeden in het Van Gogh Museum neemt je mee naar de Parijse prostitutiewereld van begin vorige eeuw. Is er iets veranderd sinds die tijd? Lees het verhaal van Marijn hier terug Sekswerker worden: hoe werkt dat? Sekswerker is een legaal beroep in Nederland. Sinds de opheffing van het bordeelverbod in 2000 wordt er gestreefd naar normalisering van de sector. Hoe normaal is het om dit beroep uit te oefenen? Ik nam de proef op de som en onderzocht wat mij te doen staat als ik de prostitutie in wil. Lees het verhaal van Marijn hier terug