Zijn de media op hol geslagen, of is het de wereld zelf? Het verschil is deze zomer moeilijk te zien. Na van terroristen en verwarde mannen wordt er aan de lopende band met grote woorden gestrooid. De overspannen wekt soms de suggestie dat we in een spiraal van geweld terecht zijn gekomen die alleen maar verder kan ontsporen. Trump kon weleens het einde van de Amerikaanse democratie inluiden; de reactie van Erdogan op de mislukte coup is het begin van een dictatuur in Turkije; Brexit het begin van het uiteenvallen van Europa.

Het probleem is dat grote woorden soms wel geoorloofd zijn. De Engelse commentator vatte het sentiment goed samen. Onze kleinkinderen zouden ons weleens kunnen gaan vragen waar we waren in de zomer van 2016, ‘these memorable months of terrible massacres, Brexit and political upheaval.’

Mijn collega Rutger Bregman schreef dat het tijd wordt om te wennen aan de woorden ‘President Trump, premier Wilders.’ En ik vrees dat hij gelijk heeft.

Ik sprak dit weekend op een feestje een oude heer die de oorlog had overleefd. We zaten in een aangename tuin onder de schaduw van platanen. Een vriend had het in zijn hoofd gehaald om Aperol Spritz te maken voor zijn bezoek, de oude heer hield het bij een tonic.

Hij vertelde over de oorlog, over het verzet, over Churchill die het gevaar van Hitler in tegenstelling tot goed had gezien, dezelfde Churchill die na de oorlog speciale eenheden op pad had gestuurd om de te vermoorden. Hij vertelde over Lao Tse, de Chinese filosoof bij wie hij ideeën had opgedaan over de balans tussen goed en kwaad, hoe die elkaar afwisselden.

En hij waarschuwde, herhaaldelijk. Voor Erdogan, voor Poetin en voor Trump, die we niet moesten onderschatten - hij was heus niet zo dom als hij zich voordeed. We bespraken de contouren van ontwikkelingen die ons angst aanjaagden. Ik dacht terug aan een citaat van de historicus Philipp Blom in een van collega Tomas Vanheste: ‘In de zomer van 1914 dachten de mensen aan hun vakantie op het strand, niet aan jongemannen die even later naar het slagveld zouden trekken.’

Deze weken werk ik zoals veel andere correspondenten trouw verder aan langlopende projecten – in mijn geval over en –, maar ik verzamel hieronder graag wat stukken (longreads, bijna allemaal) die de vele ontwrichtende gebeurtenissen van deze zomer duiden. Terugkerend element in alle verhalen: ongelijkheid en verdeeldheid als voedingsbodem voor narigheid.

Alles is verbonden Internationale correspondent Mark MacKinnon van The Globe and Mail beschrijft in dit verhaal de relatie tussen schijnbaar ongerelateerde gebeurtenissen over de hele wereld. Hij citeert de historicus Margaret MacMillan, die vreest voor een ‘periode van instabiliteit’ vergelijkbaar met die voor de grote oorlogen van de vorige eeuw. Bron van onrust zijn de groepen mensen die niet hebben geprofiteerd van globalisering en hun toevlucht zoeken tot het geloof of de schijnoplossingen van sterke mannen. ‘People around the world are seeking the safety of their tribes.’ Lees hier: ‘Munich, Turkey, Baton Rouge, Nice, Brexit, Trump: It’s all connected’ Op naar een stom seizoen Tobias Stone, iemand die regelmatig stukken publiceert op Medium en zich op Twitter afficheert als ‘ondernemer en academicus,’ beschrijft in dit stuk het terugkerende historische patroon waarbij mensen zichzelf in de verdoemenis storten. Zich niet meer kunnen voorstellen dat ze er beter uitkomen. En dat dan toch doen. Het probleem van deze cyclus is dat maar weinigen het doorhebben als een nieuw ‘stom seizoen’ aanbreekt. Stone schetst zelfs een scenario waarbij Brexit tot een kernoorlog kan leiden. Niet om paniek te zaaien, maar om te laten zien hoe de ene gebeurtenis de andere kan veroorzaken, ook als dat onwaarschijnlijk lijkt. Opletten dus. Lees hier: ‘History tells us what will happen next with Brexit & Trump’ We moeten ons grondgebied kunnen verdedigen Hier op De Correspondent schreef Marc Chavannes onlangs over het belang van defensie. ‘Neem kennis van de werkelijkheid,’ schreef hij. ‘Hou op met dromen.’ Marc is absoluut geen liefhebber van wapens en uniformen, maar herinnert ons eraan dat het ‘afwijzen van militaire macht geen enkele garantie voor veiligheid’ biedt. Dit verhaal is het (her)lezen waard in het licht van de andere verhalen in dit lijstje, zeker ook in het licht van de opmerkingen van Donald Trump, die al heeft gezegd dat hij niet zonder meer van plan is aan alle NAVO-verplichtingen te voldoen, mocht hij president worden. Lees hier: ‘Als je vrede wilt, moet je rekenen op oorlog’ Trump als reëel gevaar Weinig artikelen hebben Donald Trump zo goed gevat als dit hoofdredactioneel commentaar in The Washington Post. Een goed stuk dus om te lezen als je wilt weten waarom het zo zorgelijk is dat Trump nu een reële kans maakt om president van Amerika te worden. De man is totaal ongeschikt om het land te leiden, schrijft de krant. Hij is onervaren, onvoorspelbaar, leugenachtig, onwetend en hij schept verdeeldheid. ‘Zijn minachting voor grondwettelijke normen zou weleens kunnen onthullen dat de machtenscheiding kwetsbaarder is dan we dachten.’ Alles bij elkaar is Trump ‘een uniek en acuut gevaar.’ Lees hier: ‘Donald Trump is a unique threat to American democracy’ Trump is een uniek gevaar voor de democratie in Amerika Overigens heeft de Volkskrant een verkorte versie van bovenstaand stuk vertaald. Lees hier: ‘Trump is een uniek gevaar voor de democratie in Amerika’ Amerika is nog nooit zo rijp geweest voor een tiran In dit verhaal beschrijft Andrew Sullivan hoe een democratie zichzelf om zeep kan helpen. Hij ziet Amerika als ‘hyper-democratie’ die door een schaamteloze demagoog zoals Trump overgenomen kan worden om als dictatuur te eindigen. Sullivans analyse is bekritiseerd, omdat zijn verhaal zelf op elitaire, antidemocratische ideeën lijkt te leunen en omdat het land dat hij een ‘hyper-democratie’ noemt toch vooral in dienst staat van de allerrijksten. Maar Sullivan is zeer zeker het lezen waard om zijn analyse van de mediademocratie, de oorsprong van ontevredenheid bij een groot deel van de Amerikanen, de verdeeldheid en de risico’s daarvan in een systeem dat Plato al ‘inherent instabiel’ noemde. Lees hier: ‘America Has Never Been So Ripe for Tyranny’ Wat Trumps opkomst betekent voor de democratie Collega Rutger Bregman wees me op deze sterke kritiek van bovenstaand verhaal. Lees hier: Jedediah Purd in Dissent Magazine: What Trump’s Rise Means for Democracy De bedrogen middenklasse van Groot-Brittannië In 1994 richtte een Britse miljardair een politieke partij op om het Verenigd Koninkrijk uit de EU te krijgen. Hij faalde, omdat zijn voorstel destijds voor ‘evident belachelijk’ doorging. In The London Review of Books beschrijft John Lanchester waarom het nu wel is gelukt. Als restaurantcriticus leerde hij alle uithoeken van het land kennen, zag hoeveel wordt bepaald door geografie. Waar je geboren wordt, bepaalt je lot. Labour én de Tories hebben gefaald dat te veranderen. Goede banen en daarbij horende waardigheid zijn voor veel mensen verdwenen en ongelijkheid nam toe. ‘The white working class is correct to feel abandoned: it has been.’ En het zal niet de laatste keer zijn. (Met dank aan collega Tomas Vanheste voor de tip.) Lees hier: ‘Brexit Blues’ Zadie Smith over geïsoleerde gemeenschappen Waar ging het referendum eigenlijk over? Ook de schrijfster Zadie Smith gaat op zoek naar de diepere oorzaken van Brexit. En ook zij vindt een belangrijk antwoord bij de groeiende ongelijkheid en het feit dat mensen van verschillende rangen en standen elkaar in Londen bijna nooit meer ontmoeten. Smith is keihard over de politici die de groeiende afstand tussen bevolkingsgroepen uitbuiten voor eigen gewin, maar ze pakt ook de progressieven aan die zich een Brexit simpelweg niet konden voorstellen. Iedereen die in een grote stad woont – en Nederland is een grote stad – zal fragmenten uit dit mooie verhaal kunnen herkennen. Lees hier: ‘Fences: A Brexit Diary’ Erdogan duldt geen tegenspraak meer Turkije is al geruime tijd aan het afglijden naar een dictatuur. President Recep Tayyip Erdogan gebruikt de mislukte coup nu succesvol om zijn eigen macht te vergroten. Eind juni - nog voor de coup - schreef Marijn Kruk een zeer informatief verhaal in De Groene Amsterdammer over de groeiende almacht van Erdogan. Die is al jaren bezig om zijn vijanden monddood te maken en zijn greep te vergroten op ‘het leger, de inlichtingendiensten, de juridische macht, de vakbonden en de universiteit.’ Dit verhaal geeft vooral veel inzicht in de manier waarop Erdogan dat doet en de manier waarop hij het in eigen land succesvol goedpraat. Lees hier: ‘We zien in Turkije een staatsgreep in slow motion’ Olie, droogte en de slachtoffers van het fossiele tijdperk Dan een tip uit eigen tuin, voor wie die vorige had gemist. In haar recente lezing Let Them Drown: The Violence of Othering in a Warming World verbindt Naomi Klein alle grote crises van deze tijd met elkaar. Ze laat zien hoe racisme, armoede, terrorisme en oorlog allemaal met olie en klimaatverandering te maken hebben. De opwarming van de aarde is het product van een gewelddadig economisch systeem dat steeds nieuw geweld voortbrengt. De snelle afsluiting van het fossiele tijdperk biedt gelukkig perspectief. Lees hier mijn aanbeveling van Naomi Kleins lezing Oorlog en geweld zijn op hun retour Tot slot, met dank aan collega Rutger Bregman, een optimistische noot van Steven Pinker en Joshua S. Goldstein. In april berichtten zij in The Boston Globe dat het wereldwijde oorlogsgeweld in het eerste kwartaal van dit jaar leek te kalmeren. Het goede nieuws is vooral dat de grote mogendheden niet rechtstreeks met elkaar vechten. Laten we hopen dat dat zo blijft. Lees hier: ‘The decline of war and violence’

Lees verder op De Correspondent:

President Trump, premier Wilders - het wordt tijd om te wennen aan die woorden ‘Wat gebeurt er met dit land?’ vroeg een huilende journaliste zich vorige week af. ‘Er is zoveel haat.’ Lange tijd leek Trump een hilarisch figuur, maar de tijd om te lachen is nu echt voorbij. Ook in Nederland. Lees het verhaal van Rutger hier terug Er groeit een perfecte storm in Amerika. Vaar maar mee de Missouri af Na twee jaar als correspondent Klein Amerika neem ik afscheid met een kanotocht over de mythische Missouri. Vaar mee in de sporen van twee beroemde Amerikaanse ontdekkingsreizigers. En ontdek wat de bittere bron is van de Amerikaanse droom, die nu weer opspeelt in de aanloop naar de presidentsverkiezingen. Lees het verhaal van Arjen hier terug Leve onze afhankelijkheid Afhankelijkheid wordt vaak gezien als iets zwaks en onaantrekkelijks. We gaan ervoor naar de psycholoog of de verslavingskliniek. Vandaag op Independence Day: tijd om de andere kant van afhankelijkheid eens te belichten. Lees het verhaal van Rebekka hier terug Alles zeggen, en dan doen alsof je niks zeggen mag Omringd zijn door witte Nederlanders van middelbare leeftijd is voor mij niks bijzonders. Andersom wel. Na een pijnlijke treinrit kan ik niet anders dan concluderen: het is eliteracisme om racisme toe te schrijven aan PVV’ers. Lees het verhaal van Sinan hier terug