Het duurt precies zeven seconden voordat ze klaarkomt. Marnie, één van de vier vrouwelijke hoofdpersonages uit de HBO-serie Girls, heeft even daarvoor een kort, opwindend gesprek gehad met een wat foute kunstenaar. En nu masturbeert ze de opwinding weg, staand tegen de wc-deur van de galerie.

Terwijl het een is, heeft de scène iets beladens. Net als vrijwel alle masturbatiescènes, eigenlijk. Ze staan bijna nooit alleen voor seksuele bevrediging, zoals standaard seksscènes tussen twee mensen, nee, ze zeggen iets groters over het personage.

In een zegt actrice Allison Williams uit Girls bijvoorbeeld dat ze hoopt dat haar personage Marnie meer gaat masturberen in de serie. Dat ze gaat doen wat nodig is om zichzelf te worden. ‘There’s nothing quite like knowing that you can make it on your own.’

Betty Draper en de wasmachine

Zodra personages in populaire cultuur gaan masturberen, kunnen er grof gezegd twee dingen aan de hand zijn. Het personage wordt op dit moment, zoals Marnie, onafhankelijker, neemt haar lot in eigen handen, keert zich af van maatschappelijke normen en waarden en komt daardoor dichter bij zichzelf te staan.

Denk ook aan Betty Draper die in de televisieserie Mad Men in haar nette gele jurkje met haar ogen dicht tegen de wasmachine aan staat wanneer de nood te hoog wordt. Of aan Samantha uit Sex and the City die zichzelf bevredigt onder de seksgeluiden van de buren. Of films als en

Waar komt het taboe op soloseks vandaan?

Het andere soort masturbatiescène is lolliger. Het personage wordt meestal betrapt (Skins, American Pie, Not Another Teenage Movie, American Beauty, There’s Something about Mary, The To Do List) en hier staat masturbatie niet voor vrijgevochtenheid, maar voor iets jongs, naïefs, sulligs. Het personage – meestal man – mislukt met op zichzelf staan.

Waarom hebben masturbatiescènes zo vaak een heel andere lading dan seksscènes tussen twee personen? Waar komt het taboe op soloseks vandaan?

Het boek Solitary Sex, A Cultural History of Masturbation (2004) van de Amerikaanse historicus en seksuoloog levert hier een verrassend antwoord op.

Een beladen daad

Masturberen zoals we dat tegenwoordig begrijpen is geboren in de Verlichting, stelt Laqueur. In 1712 om precies te zijn, toen een onbekende auteur een artikel publiceerde met de extreem lange titel or, The heinous Sin of Self Pollution, and all its Frightful Consequences, in both SEXES Considered, with Spiritual and Physical Advice to those who have already injured themselves by this abominable

Het is natuurlijk niet zo dat er voor 1712 niet werd gemasturbeerd, schrijft Laqueur, maar toen gebeurde het gewoon. Zo werd masturberen tijdens de christelijke middeleeuwen wel gezien als een zonde, maar was er volgens Laqueur gewoonweg niet zo veel aandacht voor.

Voor 1712 was zelfbevrediging weleens onderwerp van een grapje, maar de daad zelf was niet beladen. Er bestond nog geen angst voor masturberen.

Dat gebeurde pas toen Onania verscheen en masturbatie werd omschreven als een ernstige ziekte. Invloedrijke denkers als de Zwitserse psychiater namen het idee over dat masturberen iets engs en abnormaals was.

Invloedrijke denkers namen het idee over dat masturberen iets engs en abnormaals was

Waarom werd masturbatie vanaf 1712 zo’n gevreesd fenomeen?

Het antwoord van Laqueur: omdat tijdens de Verlichting een nieuw concept van het zelf en een nieuwe seculiere moraliteit werden geboren. Voor het eerst in de geschiedenis ontstond er waardering voor het individu, voor privacy, en kwam er openlijk ruimte voor persoonlijke verlangens en plezier - een groot contrast met de middeleeuwen waarin de nietige mens permanent onderschikt was aan het collectief.

Het typische is dat die door de Verlichting zo bejubelde eigenschappen - privacy, persoonlijke verlangens, plezier - perfect samenkwamen in het fenomeen masturberen. Maar toch werd juist in de Verlichting het begrip masturbatie volgeladen met angst en schuld. ‘Civilization depended, in short, on what it also​ schrijft Laqueur. Een opvallende en vreemde ontwikkeling. Maar wel verklaarbaar.

In de Verlichting verdwenen namelijk oude structuren en sociale orde en in die nieuwe wereld moest de sociale, psychologische en morele onafhankelijkheid van de burgerij op een of andere manier worden ingedamd. Masturbatie kreeg die rol toegewezen: de meest onschuldige seksuele daad werd volgens Laqueur gebruikt ‘for policing the imagination, desire, and the self that modernity itself had

Want als iedereen maar de hele dag zou gaan liggen masturberen, zou de maatschappij niet meer draaien. Soloseks is asociaal en onproductief. Je hebt er geen anderen bij nodig, het speelt zich af in de verbeelding en het is oncontroleerbaar. Daarom werd masturbatie gepresenteerd als een angstwekkende daad van zelfmisbruik.

De bevrijding van de zelfbevrediging

Pas in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw – na een periode waarin Sigmund Freud masturbatie neerzette als iets onvolwassen waarbij niet per se de daad, maar de schaamte die erbij komt kijken schadelijk is – werd het verhaal van 1712 voor het eerst verworpen. Masturbatie werd bevrijd.

Zelfbevrediging werd zelfs ten zeerste aangeraden; eerst door de vrouwenbeweging – van boeken als Our bodies, Ourselves: A Course by and for Women (1971) en Liberating Masturbation: A Meditation on Self Love (1974) werden miljoenen exemplaren verkocht – en later in de jaren tachtig door de homobeweging. Het werd een manier om jezelf te leren kennen, een instrument voor en als een weg naar een minder oversekste .

In short,’ schrijft Laqueur, ‘the eighteenth century is turned on its head. Masturbation creates the sort of self that can live ethically in the social ​

Toch is deze bevrijding van de vorige eeuw in lang niet alle hedendaagse filmscènes terug te zien. Het lollige soort slaat eerder terug op het taboe uit 1712 en de schaamte van Freud. En ook het vrijgevochten personage - Girls-karakter Marnie, Mad Mens Betty Draper - is meestal niet vrij van het is vrijwel altijd een vrouw en/of alternatief type die on screen zichzelf bevredigt.

Goede seks krijg je, is de boodschap

Masturbatie blijft een ondervertegenwoordigd genre in de categorie inspirerende seksscènes. Goede seks krijg je, lijkt daarmee de boodschap, je geeft het niet aan jezelf. Hoe onafhankelijk en individualistisch filmpersonages in populaire cultuur tegenwoordig ook zijn, de verantwoordelijkheid voor seksuele bevrediging leggen ze meestal nog bij de ander.

En ook in het echte leven lijkt het taboe op masturbatie nog niet helemaal verdwenen. Want waar je mannen tijdens de borrel – of jongens op het schoolplein – nog weleens hoort grappen dat ze eerder die dag met succes het ‘herenenkelspel’ hebben gespeeld, vertellen vrijwel nooit dat ze die ochtend eens lekker de tijd voor zichzelf hebben genomen.

Een vijftigjarige vrouw die ik ooit interviewde over haar seksualiteit, vertelde dat ze werd opgevoed met de gedachte dat je blind wordt van masturbatie.

Soloseks-plezier, besluit Laqueur zijn geschiedenis van masturbatie, blijft op een ongekende manier ook vandaag nog hangen tussen zelfontdekking en zelfobsessie, verlangen en overdaad, privacy en eenzaamheid, onschuld en schuld.

Meer lezen over seksualiteit?

Seks gaat niet alleen over genot of voortplanting. Het gaat ook over jezelf Veel seksgesprekken gaan over genot of voortplanting. Het taoïsme en de tantra proberen daar een diepere laag aan toe te voegen: die van het zelfbewustzijn. Hoe werkt dat? Lees het verhaal van Daan hier terug Het is volstrekt normaal als kinderen van anderhalf masturberen. Maar waarom weet niemand dat dan? Vier op de tien meisjes hebben last van grensoverschrijdend seksueel gedrag. De helft van de jongens reageert negatief op homoseksualiteit. Goede voorlichting kan seksualiteit en het gesprek erover verbeteren. Maar een overzicht van wat eraan gedaan wordt, ontbreekt. Lees het verhaal van Daan hier terug Laten we het eens hebben over het verschil tussen seks en seksualiteit Seks en media vormen een weinig gelukkig huwelijk. Het zijn óf droge feitjes, of misstappen óf giechelend opgetekende anekdotes die ons beeld van seks bepalen. En dat is jammer, want seks verdient een beter gesprek dan het vaak krijgt. Vanaf vandaag wil ik daar met jullie verandering in gaan brengen. Lees het verhaal van Daan hier terug