De Shelldialogen (7): ‘Het echte verhaal van Shell? Keiharde concurrentie met de duurzame toekomst’

In een serie gesprekken met Shellmedewerkers onderzoek ik hoe het is om bij de olie- en gasgigant te werken en wat het bedrijf kan doen tegen klimaatverandering. Vandaag komt een tweede oud-medewerker aan het woord, die ik in juni via Skype sprak. Hij zat op dat moment in een Airbnb middenin Colombia. Hij is sinds oktober 2015 in Zuid-Amerika aan het reizen met zijn vriendin. Hij werkte een kleine vijf jaar als petrofysicus bij Shell. Prachtige techniek, maar zijn werk bleef schuren met zijn overtuiging dat we snel moeten verduurzamen.

(Hieronder zijn volledige verhaal. Weinig tijd? Klik dan door naar de korte analyse.)

‘Voordat ik bij Shell ging werken had ik eigenlijk een andere baan gevonden: ik zou gaan werken als duurzaamheidsconsultant. Maar via via kwam de Gourami Business Challenge van Shell in Londen voorbij. Dat is een soort sollicitatie en vierdaagse cursus ineen. Ik was nog werkloos, net afgestudeerd, ik had tijd over en ik dacht: gratis naar Londen, hartstikke leuk.’

‘Maar die casestudy die ze daar deden! De case was een fictief land, Gourami. Dat land had allemaal verschillende assets. Ontgonnen, onontgonnen, offshore, onshore, downstream, upstream. Wij waren met een team van dertig man een soort nep-Shell, iedereen kreeg een verschillende functie. De vraag was: geef het land een energie-oplossing die goed is voor Shell en die goed is voor het land. Je hebt vier dagen de tijd, dit zijn de data en de kaarten.’

‘Alles was heel mooi gemaakt, alles was uitgewerkt. Je had een fictieve politieke situatie met een of andere sultan die was afgezet. Wij moesten een goed onderbouwd, gedegen voorstel aanbieden aan hogere managers en aan vertegenwoordigers van het land.’

‘Het was een bizarre situatie. Er zitten de hele tijd een aantal ‘assessors’ bij die niet met je mogen praten, maar die alleen maar aantekeningen bijhouden, dingen opschrijven over wat je zegt en doet, bewijzen verzamelen over hoe je functioneert.’

‘Toen ik daar aankwam, wist ik niets van olie en gas. Ik dacht zo ongeveer nog dat olie in een enorm meer onder de grond zat. En vier dagen later stond ik daar opeens met een enorm slaapgebrek een compleet plan te presenteren aan echte vice presidents van Shell, want die waren ingevlogen om kritische vragen te kunnen stellen. En dat ging heel goed.’

Ze hebben me blijkbaar zo weten te pushen dat ik tot veel meer in staat ben dan ik zelf wist. Ik dacht: dit is fantastisch

‘Ik voelde me zó goed daarna! Ze hebben me blijkbaar zo weten te pushen dat ik tot veel meer in staat ben dan ik zelf wist. Ik dacht: dit is fantastisch. Dan moet het wel een heel gaaf bedrijf zijn om voor te werken.’

‘Ik was daarvoor niet eens heel erg geïnteresseerd in werken voor Shell. Waarom zou ik, als ik zo’n passie heb voor duurzaamheid, in hemelsnaam in de olie en gas gaan werken? De rationalisering kwam later. Ik bedacht argumenten die achteraf misschien een beetje naïef lijken: waar is mijn impact het grootste? Waar kan ik een wezenlijke bijdrage leveren aan het omvormen van het energiesysteem naar iets dat daadwerkelijk duurzaam is? Waar ga ik het meeste leren? Waar beter te beginnen dan bij Shell als ik echt wil snappen hoe het werkt? Dat soort dingen.’

‘Vergis je niet; de recruitmentcampagnes zijn heel handig in mijn ‘type’ aanspreken. Ik geloof dat ze dat in HR termen de ‘energy minded’ noemen. Mensen die begrijpen dat energie en alle negatieve aspecten die daarmee samenhangen nu de grootste uitdaging van de mensheid zijn. De boodschap die je krijgt is: ‘Jij kan werken aan die problemen. Jij kan werken aan de energievoorziening van de toekomst.’ Dat is ergens wel zo, maar de realiteit is dat de kans groot is dat je gewoon in de olie en gas komt te werken, want dat is de energievoorziening nu. En voor een groot deel vindt Shell dat ook de energie van de toekomst.’

‘Ik probeerde te accepteren dat ik in olie en gas zou werken, maar ik wilde kijken hoe ik toch impact kon hebben.’

‘Daar zat ik dan met mijn laptop, bij de boorput, met een helmpje op en een pakje aan’

‘Mijn functie was petrofysicus, ik werkte bij de NAM in Assen. Dan doe je grofweg twee dingen. Aan de ene kant ga je in de ondergrond op zoek naar nieuwe mogelijkheden om putten te boren en olie en gas te winnen. Aan de andere kant ga je naar plekken toe waar net een nieuwe put geboord is, om te kijken of er überhaupt olie of gas in zit. Dat weten we in exploratieprojecten vaak niet zeker. Je denkt misschien: je hebt een put geboord, dus dan kun je toch gewoon gaan kijken wat erin zit? Nee, zo werkt het niet. Die putten, daar mag niets uitkomen, want dan krijg je een ‘blowout’ - een ontploffing of een lekkage. Bovendien is zo’n put vijf kilometer diep en er staat een flinke laag drilling mud in, dat is een zware substantie die blowouts voorkomt en de beitel koelt. Dus hoe ga je er in hemelsnaam achter komen wat er in de put zit, water of gas?’

‘Daar heb je geavanceerde apparatuur voor: hele dunne lange cilinders met ingewikkelde instrumenten die je in de put laat zakken en langzaam weer omhoogtrekt. Mijn werk was het ontwerpen van de meetprogramma’s en het aansturen van de contractors die die meetprogramma’s uitvoeren. En daarna analyseerde ik de metingen. Dat was gelijk ook het aller-aller-allergaafste van mijn werk. Dan zat ik bij de boorput, met een helmpje op en een pakje aan met mijn laptop. Bijna altijd in het weekend, bijna altijd middenin de nacht - ik weet ook niet waarom, bad luck.’

‘Het punt is: die boringen zijn hartstikke duur. Het varieert, maar offshore kost de aanwezigheid van een boorplatform tot een half miljoen per dag. Iedereen staat uit zijn neus te eten en heel veel geld te kosten totdat jij je meting hebt gedaan. Dus dan zit ik daar met mijn computertje en die ingewikkelde instrumenten middenin de nacht, en dan moest het kantoor zo snel mogelijk weten of het gas was en of het genoeg was - ja of nee. Gaan we de put afsluiten met cement of maken we hem gereed voor productie? Dat kost weer een paar miljoen extra. Dus er hangt enorm veel vanaf en je moet zo snel mogelijk antwoord geven. Super spannend.’

‘Het enige wat je dan voelt: wat is dit ontzettend gaaf, wat een ontzettend mooie techniek. De schaal ervan, die gigantische boortoren die daar staat. Je werkt met allemaal poten-in-de-klei-achtige figuren, allemaal besnorde Duitsers, gek genoeg. En dan sta je daar met je ingewikkelde tools. Ik ben een techneut en ik vind dat echt heel mooi.’

‘Voor je het weet ben je vijf jaar – en een veel te dure hypotheek en drie kinderen – verder en kun je niet meer weg’

‘Maar als je dag in dag uit moet werken aan het oppompen van olie en gas terwijl je weet dat de negatieve aspecten zo groot zijn, dat gaat je gewoon tegenstaan. Ik was niet intrinsiek aligned met de missie van mijn werkgever. Dat gaat op een gegeven moment scheeflopen. Shell haalt veel mensen binnen van mijn generatie - ik ben nu 31. Een deel van de groep loopt weg. Een ander deel wordt opgenomen, gaat steeds meer denken zoals Shell.’

Je moet je realiseren: als je wegloopt, dan ga je waarschijnlijk nooit meer zoveel verdienen, je gaat nooit meer die makkelijke toekomstmogelijkheden hebben.

‘Ik heb in augustus vorig jaar gezegd: ik ga weg, want ik wil in de duurzaamheid aan de slag en ik heb niet het idee dat ik dat bij Shell ga vinden. Shell gelooft nog heel erg in olie en gas: dat ze belangrijk blijven en ook in de toekomst onvermijdelijk. En eerlijk gezegd geloof ik daar ook wel in. In 2050 zitten we echt niet op nul fossiele brandstoffen. Dus Shell blijft nodig, er moeten mensen zijn die dat werk blijven doen. En als je dan in een baan zit waar je heel erg wordt gewaardeerd, waar je veel goede mogelijkheden hebt, verschrikkelijk goed verdient, dan wordt het steeds lastiger om afscheid te nemen. Je moet je realiseren: als je wegloopt, dan ga je waarschijnlijk nooit meer zoveel verdienen, je gaat nooit meer die makkelijke toekomstmogelijkheden hebben.’

‘Het wordt dus ook moeilijker om weg te gaan als je er langer zit. Dat was voor mij een overweging. Stel je hebt 10 jaar lang als well engineer gewerkt en je hebt mijnbouw gestudeerd in Delft - veel van mijn voormalige collega’s hebben dat profiel. Dan kom je de industrie gewoon niet meer uit. Dan zit je vast in je expertise, en dat is misschien ook wel lekker veilig en op persoonlijk vlak wel fijn. Zeker als je drie kinderen en een dure hypotheek hebt. Maar die situatie wilde ik voorkomen.’

‘Bij Shell werken gasstelletjes die een beetje losgezongen raken van de werkelijkheid’

‘Een leuk voorbeeld als je het hebt over vastzitten aan een grote hypotheek: in Shell heb je veel ‘gasstelletjes’. Dual-career couples, zoals dat heet. Vaak hebben ze elkaar ontmoet bij Shell, hebben ze een verschillende nationaliteit en werken ze een deel van de tijd in het buitenland. Die mensen krijgen ook kinderen die op een internationale school moeten. Nou dat is onbetaalbaar, dus je ontkomt er niet aan om bij een grote multinational te blijven werken.’

‘En zo zijn er wel meer voorbeelden van golden handcuffs. Ik wil mensen niet categorisch wegzetten: er werken mensen met hele verschillende achtergronden bij Shell, mensen die zich van nul hebben opgewerkt, die bijvoorbeeld als asielzoeker Nederland zijn binnengekomen en zich via hofleverancier Delft omhoog hebben gewerkt en supertrots zijn op wat ze doen. Terecht. Maar er is ook een groep die een jetset-leven gaat leiden en dat wel makkelijk vindt.’

‘Die laten al hun vrienden bijvoorbeeld overvliegen naar een buitenlandse stad voor een verjaardagsfeest. Je ziet mensen die bijna drie keer per maand naar een Europese hoofdstad vliegen voor een weekendje weg.’

‘Ik kende ook een gasstelletje van wie eentje een expat-salaris kreeg – in de orde van grootte van 10.000 euro netto per maand - en de ander een lokaal salaris, wat nog steeds de helft daarvan is. En zij zeiden: ‘We zouden niet weten hoe wij het zonder het expat-salaris moeten regelen.’ Die zien dus gewoon niet meer hoe het leven is zonder al dat geld. Dus die raken best wel losgezongen van de werkelijkheid die de rest van Nederland nog wel kent.’

‘Ik vond het salaris absurd hoog. Ik had voordat ik bij Shell kwam aanbiedingen van verschillende bedrijven. En het startsalaris van Shell lag al 10.000 euro hoger op jaarbasis. Wat zeker als beginner fors is. En vervolgens gaat het de eerste drie jaar in ieder geval met tien procent omhoog. Maar als je een beetje je best doet, dan gaat het eerder met twintig procent omhoog. Het is natuurlijk ook hard werken. Maar ik dacht soms ook: dit is makkelijk verdiend.’

‘Wat ik ook wel merkte, zeker in het begin: je netwerk wordt steeds beperkter. Eigenlijk iedereen die je kent werkt bij Shell. En zeker met mijn achtergrond - ik heb natuurkunde gestudeerd - is bijna iedereen die je kent techneut. Dat geeft maar een heel beperkt beeld van de wereld: allemaal blank, hoogopgeleid, werkzaam bij multinationals… Stap daar maar eens uit. Het heeft nogal wat voeten in de aarde om dat netwerk weer uit te breiden.’

‘Het was voor mij een beetje nu of nooit. Uiteindelijk moet je terug naar: wat wil jij als persoon doen? Bij het kiezen van de baan dacht ik, ik wil daar werken om uiteindelijk een positieve verandering te maken. Uiteindelijk realiseerde ik me dat die verandering te summier was en voor mij niet langer positief was. Dus ik gooi het over een andere boeg.’

‘Ik probeerde een duurzaam project te starten binnen Shell, maar dat is mislukt’

‘Het klimaatprobleem is het probleem van deze tijd. Ik zag een filmpje van Saul Griffith, dat is de CEO van Makani Windpower, een bedrijfje van Google dat vlieger-windmolens maakt. Hij maakt een soort back-of-the-envelope-berekening om te laten zien wat voor gigantische verandering nodig is om de hele wereld van duurzame energie te voorzien. Hij vergelijkt dat met de gigantische investeringen van Amerika tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een heel alarmerend verhaal.’

‘De boodschap is: wat doe jij? Ik bespeur een bepaalde hypocrisie in het hele debat rond Shell. Denk aan het type in de koffiebar die op zijn MacBook een app aan het bouwen is om, ik noem maar iets, het boeken van vliegreisjes makkelijker te maken. En dan wel commentaar hebben op Shell. Dat is een vorm van hypocrisie die ik totaal niet trek. Wat doe jij dan in hemelsnaam? Ga eens van je luie reet af en ga geen stomme app bouwen om reisjes te boeken. Als je kan programmeren, bouw dan een app die het makkelijker maakt om zonnepanelen aan te schaffen. Er zijn genoeg manieren waarop je als programmeur of techneut iets kunt bijdragen.’

Je gaat nooit zoveel geld verdienen met warm water als met olie en gas

‘Ik heb zelf een projectgroep opgestart binnen Shell om naar geothermie te kijken. Ik werkte bij de NAM en die weten alles af van de ondergrond en putten boren in Nederland. Dus dan is geothermie eigenlijk een hele kleine stap: het enige wat je moet doen is warm water omhoogpompen in putten die niet langer gas produceren en klaar ben je. Technisch is het ingewikkelder, en juridisch trouwens ook - daar kwam ik later achter. Maar Shell gaf me wel de ruimte om dat te onderzoeken. Ik had er young professionals van verschillende multinationals bij betrokken via de IUCN, de International Union for the Conservation of Nature. We vormden een team, met een geoloog en alles. Maar uiteindelijk blijkt de bedrijfseconomische grenswaarde het enige waarop gescreend wordt. En dan ketst het dus af. Je gaat nooit zoveel geld verdienen met warm water als met olie en gas.’ 

‘Als je hogerop wil komen, moet je het spel meespelen’

‘Begrijp me niet verkeerd: er zijn genoeg mensen op de lagere niveaus bij Shell die dit soort projecten belangrijk vinden. Het leeft enorm. Er was ooit een bijeenkomst van het NAM Young Professional netwerk NAMbitious - zo heet dat echt, het is verschrikkelijk - waar we met dertig tot veertig man samenkwamen, en bijna iedereen die daar zat, leek een eigen plan te hebben. Mensen die je dagelijks door de gang zag lopen hadden hele projecten lopen waar ik niets van wist.’

‘Maar het hogere segment van managers moet zijn targets halen en daar past dit niet bij. Er zijn altijd uitzonderingen - ik had bijvoorbeeld contact met een manager uit Job Group één die dit thema heel belangrijk vond. Maar in grote lijnen is het bedrijf gewoon zo opgezet: als het niet scoort, dan doe je het niet. Iedereen krijgt elk jaar targets en als zo’n project daar niet in past, dan word je er niet op afgerekend dus waarom zou je het dan doen? Dat is een bijna a-moralistische manier om ernaar te kijken: ik kan er geen targets mee halen dus ik doe het niet. Als je hogerop wil komen en snel wil doorgroeien dan moet je heel erg gefocust zijn op hoe dat systeempje werkt en dan moet je het spel gewoon meespelen. Shell geeft je de mogelijkheid om dit soort projecten te onderzoeken, maar ze helpen je niet als je snel hogerop wil komen. In de grote ‘rat race’ leveren ze eerder een achterstand op. Het is een beetje dubbel.’

‘Voor mij was dat project belangrijk, het was de reden dat ik er was komen werken. Ik dacht: hier kan ik het verschil maken, hoe klein misschien ook. Als daar dan geen resultaat komt, is dat natuurlijk heel demotiverend.’

‘Je merkt op een gegeven moment dat je pessimistisch wordt. Als je dag in dag uit met olie en gas bezig bent terwijl je weet: we moeten er vanaf. Het wordt persoonlijk, dat je denkt: we helpen de wereld naar de vernieling. Een van mijn goede vrienden zei: ‘Jij gaat zo denken omdat je bij Shell werkt - je moet aan alternatieven gaan werken en dan word je optimistischer.’’

‘Het echte verhaal van Shell? Keiharde concurrentie met de duurzame toekomst’

‘Het is maar goed dat niet iedereen wegloopt zoals ik. Shell heeft die jonge generatie echt nodig, de verandering moet toch ook van binnenuit komen. En laten we eerlijk zijn: dit werk moet gebeuren. Olie zit overal, van tandenborstel tot tandpasta, het zit echt in alles wat je gebruikt. Maar ik zou tegen de mensen die bij Shell blijven wel willen zeggen: hou jezelf niet voor de gek. Als jij denkt: ik probeer de schadelijke impact van fossiele energie te verkleinen omdat wij gas leveren en dat is beter dan kolen, by all means, go for it. Maar wees ook kritisch. Is dat echt het hele verhaal?’

Als jij als goede drugsdealer je fossiele product pusht naar armere landen, dan ben je geen onderdeel van de oplossing. Dan ben je onderdeel van het probleem

‘Shell zegt: wij vinden duurzaamheid belangrijk. Maar we boren ongelofelijk veel gas op. Dan moet je wel heel open zijn over hoeveel methaan er precies weglekt. [Methaan is een sterk broeikasgas en het belangrijkste bestanddeel van aardgas. Als er meer dan 3 procent weglekt tijdens boringen of transport, dan gaat de klimaatwinst van gas boven steenkool verloren. In de VS is tussen 2002 en 2014 een aanzienlijke stijging van de methaanuitstoot gemeten, JM.] Als Shell niet snel meer metingen doet aan en meer openheid geeft over hun eigen emissies in de hele keten, dan is dat hele ‘gas als transitiebrandstof’-verhaal echt windowdressing. Dan hebben ze geen verhaal. Wil je bij zo’n bedrijf werken?’

‘En er is nog zo’n verhaal: wij van Shell leveren goedkope energie aan landen en mensen die dat nodig hebben voor economische voorspoed. We provide affordable energy for the world. Maar er is ook een andere kant aan dat verhaal. Als jij als goede drugsdealer je fossiele product pusht naar armere landen, dan ben je geen onderdeel van de oplossing. Dan ben je onderdeel van het probleem. Want die landen zouden eigenlijk de fossiele energievoorziening moeten overslaan en zich zo snel mogelijk moeten ontwikkelen op basis van duurzame energie. Als Shell daartussen gaat staan, moet je bij jezelf te rade gaan, en ook daar voel ik me niet heel senang bij de missie van het bedrijf.’

‘Je kunt wel meer vragen stellen bij het verhaal van gas als partner van duurzame energiebronnen. In de praktijk probeert Shell gewoon zo hard mogelijk in de kosten van aardgasprojecten te snijden, zodat ze kunnen concurreren met alle andere vormen van energie, dus ook duurzame energie. Dat staat haaks op het hele verhaal waar Shell extern over spreekt. Dat is keiharde concurrentie met de duurzame toekomst. Zolang olie en gas zo goedkoop zijn, zijn ze sowieso een blokkade voor duurzaam. Tegelijk moet je er wel bij zeggen: Shell pleit voor een CO2-belasting, dus het duurder maken van die fossiele brandstoffen. Maar als ze proberen om aardgas goedkoper aan te blijven bieden dan duurzame energie, dan zit er voor mij toch een te grote discrepantie tussen wat ze extern zeggen en hoe ze intern handelen.’

‘Van Beurden gebruikt de beperkte speelruimte die hij heeft’

‘Wat is de invloed die Shell heeft op het energiesysteem van de hele wereld? Je zou Shell eruit kunnen halen en dan zijn er genoeg spelers die het over zouden nemen. Dus de vraag is: wat kan Shell doen om bij te sturen zonder zichzelf overbodig te maken? Dan kom je bij de missie van het groene aandeelhouderscollectief FollowThis: gebruik olie en gas als cash cow om duurzame projecten op te zetten. En eigenlijk zie je nu dat Shell dat wel aan het doen is. Nog niet op de schaal die zou moeten, maar het gebeurt wel.’

‘Ik heb wel de indruk dat die nieuwe business unit voor duurzame energie een aardverschuiving is. Het is een structuurwijziging die het mogelijk maakt om echt op te gaan schalen in duurzaamheid. Tot voor kort was het verhaal in de Shellscenario’s: het aanbod van duurzame energie groeit snel, maar de energievraag doet dat ook; dus de race is nog decennia aan de gang - fossiele brandstoffen en duurzame energie blijven voorlopig naast elkaar bestaan. Daar is niet echt een speld tussen te krijgen.’

‘Daar zou je het bij kunnen laten. Maar ik vind ook dat Shell een morele verantwoordelijkheid heeft zijn technische en menselijke kapitaal voor duurzaamheid in te zetten. Je bent een gigantisch bedrijf met de best betaalde, dus waarschijnlijk de slimste techneuten van de wereld. Je hebt een wereldwijde infrastructuur. Je hebt een enorme research & development-afdeling. Dus je hebt die verantwoordelijkheid ook te nemen. Als je duurzaamheid zo belangrijk vindt, geef die toekomst dan ook vorm. Niet alleen zeggen: dit zijn de scenario’s en daar spelen wij op in, maar: dit zijn de scenario’s, now prove them wrong. Wat moeten we doen om te voorkomen dat we nog zo lang fossiele brandstoffen gebruiken?’

‘Het zou kunnen dat Ben van Beurden nu alle speelruimte gebruikt die hij heeft. This is what change looks like: retetraag. Het is een ontzettend traag en conservatief bedrijf. Ze zeggen: dit is hoe de wereld werkt. We willen wel, maar het gaat gewoon niet zo snel. De bewegingsvrijheid van zelfs Ben van Beurden is beperkt. Het dividend is heilig. Ik realiseerde me: zélfs al zou ik inderdaad doordringen tot het hogere echelon van Shell, dan zou ik nog die tanker nauwelijks een andere kant op kunnen sturen.’

‘Er is een groep met wie je niet te veel ingewikkelde discussies over klimaatverandering hebt’

‘Binnen Shell werken best veel oudere mensen die vrij conservatief naar de wereld kijken. Denk: type VVD-stemmer en principieel vleeseter. Ik denk dat je het je zo moet voorstellen: stel, je werkt al vijftig jaar als drilling supervisor. Je hebt altijd trots je werk gedaan, je bent begonnen toen Shell Neerlands trots was. Je hebt over de hele wereld gewerkt. En opeens komen jonge bleekneusjes je vertellen dat het niet goed is wat je hebt gedaan. ‘Ja, donder op, het is wel goed! Waar hebben jullie het over? Ik doe mijn werk verantwoordelijk, ik voorkom dat er doden vallen, en dan ga jij toch nog met je vingertje wijzen.’ Het is geen heel open houding, maar ik vind hem wel begrijpelijk.’

De bedrijfscultuur is heel rationeel. Emoties, daar koop je niets voor

‘Het is misschien terug te leiden op de bedrijfscultuur, die is gewoon heel rationeel. Emoties, daar koop je niets voor. Dat raakt aan die a-moraliteit. Er is energievraag en wij voorzien daarin en er zijn andere mensen in het systeem die eisen dat wij winst maken. Dat zijn onder anderen alle mensen met een pensioen. Met andere woorden, iedereen zit in dat systeem en het is compleet irrationeel om te zeggen dat degene die toevallig de olie oppompt de schuldige is. In een van jouw stukjes zei iemand dat ook: waarom zou je iemand die bij Shell werkt meer verantwoordelijk houden dan iemand die bij pak ‘m beet FrieslandCampina werkt? Daar vind ik inderdaad weinig tegenin te brengen. Het enige wat je kunt zeggen is: je bent een groot bedrijf met veel kennis en dus heb je een morele verantwoordelijkheid om ook verder te kijken. Maar er zijn genoeg mensen bij Shell die dat helemaal niet zo zien. Die zeggen: dat is ons werk niet, laat andere mensen dat maar doen.’

‘Ik denk ook dat de discussie in Nederland al veel verder is dan bijvoorbeeld in Canada of Australië. Ik had een Canadese collega met wie ik probeerde te praten over de teerzanden. Die collega zei: ‘waar heb je het over, dat spul moet gewonnen worden, dat is goed voor Canada en goed voor Shell, punt.’ Het is arrogant om te zeggen, maar dat zijn geen intellectuele zwaargewichten. Hetzelfde met iemand die heel Europa doorvliegt: die ziet klimaatverandering blijkbaar niet als probleem. Er zijn ook wel mensen die het ontkennen, maar niet veel. De meeste mensen die bij Shell werken zijn wetenschappers of techneuten, die zijn er heus wel gevoelig voor als 97 procent van de klimaatwetenschappers het erover eens is dat mensen de opwarming veroorzaken.’

‘Een groot deel van de wereld heeft andere dingen aan zijn hoofd’

‘Maar het is wel goed om je te realiseren dat er andere werkelijkheden zijn. Ik ben met Shell twee weken lang vrijwilliger geweest voor klimaatonderzoek op de poolcirkel. Shell stuurt daar mensen heen om te leren over klimaatverandering - ik weet niet of andere olie- en gasmaatschappijen dat ook doen, bij Shell is het een ding. Ik ben naar Canada geweest, bij de Hudson Bay. We deden onderzoek naar de invloed van klimaatverandering op de flora en fauna. Dat is heel belangrijk, omdat die heel afhankelijk zijn van hoe koud het is, en omdat de invloed van de opwarming juist aan de polen heel uitgesproken is. Overdag moesten we data verzamelen en invoeren - best wel hersenloos werk. ’s Avonds kregen we lezingen van wetenschappers over klimaatverandering, superinteressant.’

‘Er was ook een medewerker van Siemens die oorspronkelijk uit Syrië kwam maar nu in Abu Dhabi werkte. Ik sprak hem naar aanleiding van zo’n lezing. Ik stond helemaal aan: ‘Dit is zo’n groot probleem, hier moeten we wat aan doen!’ Hij legde me vervolgens uit dat hij de maand ervoor zijn jongere broertje nog had moeten vrijkopen van een terroristische ontvoering. Dat had een ton gekost. Hij zei: ‘Ik zie wel dat dit een probleem is, maar ik heb echt andere dingen aan mijn hoofd. Voor mij is dit een vakantie en ik ga straks weer aan het werk.’ En dat was voor mij een moment dat de schellen van m’n ogen vielen. Ja, wij hebben de luxe om hierover na te denken. Er is een groot deel van de wereld dat iets anders aan z’n hoofd heeft. Dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om oplossingen voor het probleem te zoeken, maar het is wel belangrijk je dat te realiseren.’

‘Het is niet gemakkelijk om afscheid van Shell te nemen’

‘Toen ik had besloten het over een andere boeg te gooien, moest ik nog wel over een aantal praktische hindernissen heen. Zoals, punt één: de toekomst die voor je is uitgedacht. Ken je de afkorting CEP al - van Current Estimated Potential? Dat is een soort inschatting van je potentie binnen Shell. Ze zeggen eigenlijk: als jij je hele carrière bij Shell blijft, dan zou je daar en daar terecht kunnen komen. Het laat zien dat zij langetermijnplannen met je willen aangaan. Het geeft bijna een gevoel van geborgenheid. Dit is een werkgever die echt de rest van je leven voor je wil zorgen. En als jij wensen hebt in je carrière, moet je dat aangeven; dan gaan we daar proberen wat aan te doen.’

Dit is een werkgever die echt de rest van je leven voor je wil zorgen

‘Shell wordt heel vaak gekozen als de beste werkgever van Nederland. Terecht, denk ik. Ik ga het misschien wel nooit meer ergens zo mooi krijgen als daar: in geld, in secundaire arbeidsvoorwaarden, in alle mogelijkheden, de collega’s die van over de hele wereld komen. Hoe gaaf is het om iedere dag te werken met mensen uit allerlei verschillende werelddelen? Het is nogal wat om afscheid van te nemen. Dan kom ik ook nog uit een nest waar veiligheid vooropstond - hoe haal je het in hemelsnaam in je hoofd om bij zo’n werkgever weg te lopen? Veel onbegrip. Er is genoeg ruis om je keuze ingewikkelder te maken.’

‘Maar uiteindelijk is er natuurlijk een hele simpele dooddoener: als je er niet gelukkig van wordt, moet je het gewoon niet doen. Vlak voor ik de knoop had doorgehakt ben ik met heel veel mensen uit de groene hoek koffie gaan drinken; start-ups, consultants, noem maar op. Wat kan ik nou met mijn profiel en wat lijkt me leuk? Dat heeft me uiteindelijk het zelfvertrouwen gegeven dat ik gewoon weg moest gaan en dat ik heus wel iets moois zou vinden. Ik neig nu naar sustainability consultancy: grote organisaties adviseren hoe ze hun voetafdruk kunnen verkleinen en hoe ze hun cycli sluitend kunnen krijgen.’

‘Het moment dat ik met mijn kartonnen doosje het kantoor uitliep om nooit meer terug te komen, dat was wel echt een enorme bevrijding. Er viel een last van mijn schouders, ik dacht: nu ga ik mijn leven over een andere boeg gooien. Dit voelt echt heel goed. Nu ben ik inmiddels al maanden aan het reizen samen met mijn vriendin, zij was eerder leerkracht op een internationale school en daarna op een asielzoekersschool en is ook tijdelijk gestopt. We zijn in het zuiden van Zuid-Amerika begonnen en we gaan helemaal naar het noorden. Dat is natuurlijk ook een enorme luxe, maar ontzettend mooi om te kunnen doen. Tegen de tijd dat je dit publiceert zijn we terug in Nederland. We weten allebei dat we een positieve bijdrage willen leveren. Zij gaat daarom weer les geven aan asielzoekers. Ik ga de duurzaamheid opzoeken.’