Hoe de paar extra maanden van een longkankerpatiënt de vette jaren van de belegger worden

Vrijdag verdampte een astronomische twintig miljard dollar van de beurswaarde van het Amerikaanse farmaconcern Bristol-Myers Squibb, op dit moment de belangrijkste aanbieder van de zo bejubelde immunotherapieën.

Hoe kon de koers van Bristol-Myers Squibb opeens 16 procent dalen? Heeft het bedrijf maling gehad aan veiligheidsvoorschriften? Is er boekhoudfraude gepleegd? Zijn er artsen omgekocht en bereidt de Amerikaanse justitie een grote strafzaak met mogelijk miljardenboetes voor?

Niets van dit alles. Het bedrijf publiceerde de resultaten van een groot fase III-onderzoek naar het peperdure Opdivo, een immunotherapie tegen uitgezaaide huid- en longkanker.

Wat blijkt? Opdivo werkt niet beter dan chemotherapie in het bestrijden van longkanker bij patiënten die voor het eerst behandeld worden.

Dat betekent dat het medicijn alleen bij mensen met uitzaaiingen kan worden ingezet bij wie chemo niet meer werkt. Investeerders zijn daardoor massaal uit het bedrijf gestapt, want die hadden gehoopt dat nieuw gediagnosticeerde longkankerpatiënten Opdivo in het vervolg meteen als standaardbehandeling zouden kunnen krijgen. Een veel, veel grotere afzetmarkt.

Waar dit voor staat

Deze financiële aardverschuiving illustreert wat mij betreft een aantal wonderbaarlijk perverse prikkels in farmaland.

Ten eerste: de waanzin dat de uitkomst van een trial and error-experiment met doodzieke patiënten - slechts een van de vele studies van een van de medicijnen - van slechts één bedrijf ergens in de economie voor 20 miljard dollar aan verliezen zorgt.

Mocht je je afvragen waarom de farmaceutische industrie zo geplaagd wordt door schandalen ingegeven door het achterhouden of juist overdrijven van informatie over geneesmiddelen, hier is je antwoord.

Dit laat zien dat er grote commerciële invloed is op de inrichting van de klinische studies

Ten tweede: immunotherapie mag dan veelbelovend zijn, ze is nog lang niet de revolutie gebleken waarmee kanker binnen twintig jaar een chronische ziekte wordt. Op dit moment is Opdivo een relatief levensverlengend middel voor helaas meestal ten dode opgeschreven patiënten waar nog niets voor is. Immunotherapie wordt op dit moment te veel gehypt.

Ten derde, en hier wordt het wat technisch: de verdamping van de beurswaarde laat zien dat er grote commerciële invloed is op de inrichting van de klinische studies. Populairder gezegd: er wordt met mensenlevens gegokt. Hoe zit dat?

Ernstig vereenvoudigd: Opdivo werkt door witte bloedlichaampjes kankercellen aan te laten vallen. Sommige kankercellen doen namelijk iets vergelijkbaars als een gezonde cel: ze zetten een maskertje op waarmee ze op een gezonde cel lijken, waardoor ze door de witte bloedcel niet worden opgeruimd. Opdivo houdt dit maskertje - het eiwit genaamd PD-L1 - bij de kankercel vandaan, waardoor het witte bloedlichaam de kankercel wel herkent en vernietigt.

Het PD-L1-eiwit is een van de vele manieren waarmee kankercellen proberen te overleven. Het punt is: Opdivo werkt voornamelijk bij tumoren die zich met dit specifieke eiwit verhullen, hoewel wetenschappers naar mijn weten nog niet begrijpen hoe dat komt.

Ondertussen bij de concurrent...

Terug naar Bristol-Myers. Wat hebben ze daar gedaan? Dat bedrijf is - waarschijnlijk met het idee een enorm marktaandeel naar zich toe te trekken - ambitieus een studie gestart met de eis dat alleen patiënten mee mochten doen met longtumoren die een concentratieniveau van 5 procent of meer PD-L1 hadden, een relatief lage aanwezigheid van dit specifieke ‘maskertje.’

Ter illustratie: diens belangrijkste concurrent, Merck Sharp & Dohme, heeft een vrijwel vergelijkbaar middel tegen longkanker, genaamd Keytruda. Een mede in Nederland ontwikkeld medicijn dat ook het PD-L1-maskertje van kankercellen haalt.

Merck, Sharp & Dohme heeft twee maanden geleden wel aangetoond dat Keytruda een eerstelijnsmiddel voor longkanker kan worden. Niet omdat het middel per se beter is dan Opdivo, maar omdat alleen patiënten in de studie gevraagd zijn die tumoren hebben met grote concentraties (meer dan 50 procent) van het eiwit PD-L1.

Dit zou je gerust onethisch kunnen noemen, want de kans is aannemelijk dat patiënten met, ik zeg maar wat, tumoren met een PD-L1-concentratieniveau van 40 procent, ook profiteren van Keytruda. Maar voorlopig weten we niet of dat het geval is.

Het aandeel van het conservatieve Merck, Sharp & Dohm vloog ondertussen vrijdag met bijna 10,4 procent omhoog. Het bedrijf werd bijna 17 miljard dollar meer waard.

Lees ook: