De mensheid verbruikt op dit moment om zichzelf te voeden Op 8 augustus hadden we de voorraden die de natuur in een jaar weer kan aanvullen al We leven nu op de pof, maar daar merken we nog niks van en dus handelen de meesten van ons er ook niet naar. De toekomst, dat is een probleem voor later.

Die struisvogelpolitiek manifesteert zich ook op persoonlijk niveau. aan de Universiteit van Californië suggereert dat we over ons toekomstige zelf nadenken alsof het De onderzoekers spreken van een ‘emotionele onthechting’ tussen ons huidige zelf en ons toekomstige zelf. Het is een van de redenen waarom we het zo moeilijk vinden om ons vandaag gezond te gedragen als we daar pas op de lange termijn de vruchten van plukken.

En is er een verband tussen het maatschappelijke en persoonlijke onvermogen verantwoordelijkheid te nemen voor de toekomst? Ja, zegt de Amerikaanse schrijfster namelijk een ‘crisis van de verbeelding.’ Ze benoemde het in een over haar nieuwe boek Gold Fame Citrus, een dystopische roman over een door klimaatverandering uitgedroogd Californië in de nabije ‘We kunnen ons de gevolgen [van de opwarming, JM] simpelweg niet voorstellen, we kunnen ons niet verbeelden hoe de wereld zal zijn. [...] We denken over ons toekomstige zelf als over een andere persoon om wie we minder geven.’

Kunnen we ons de toekomst beter voorstellen als we meer fictie lezen?

Als we ons beter konden inbeelden dat we zelf te maken krijgen met de toekomst waar klimaatwetenschappers ons dan zouden we meer actie ondernemen, suggereert de auteur van het interview. Literatuur zou daarbij kunnen helpen: mensen die literatuur lezen kunnen opbrengen voor anderen, dus misschien ook wel voor hun toekomstige zelf.

Het probleem van dystopieën is dat ze de status quo als uitgangspunt nemen, maar die uiteindelijk ook opnieuw bevestigen

De vraag is of dystopische van Watkins – en de die we vaker horen als het over klimaatverandering gaat – inderdaad tot meer actie zal leiden. Ik betwijfel het. In de pre- of post-apocalyptische setting van de dystopie heeft onze slechte natuur gezegevierd. Het probleem van dystopieën is dat ze de status quo als uitgangspunt nemen, maar die uiteindelijk ook opnieuw bevestigen omdat ze er geen geloofwaardig alternatief tegenover zetten, zo luidde de conclusie in een over de steeds talrijkere dystopische (klimaat)romans. Dystopische verhalen bevestigen wat we vaak toch al vrezen.

Waar we moeite mee hebben, is het fantaseren over grimmige toekomsten op een manier die ze Kunnen we ons een geloofwaardige toekomst voorstellen waarin we het klimaatprobleem wél de baas zijn geworden?

De ‘Great Turn’ en een duurzame dictatuur

Om dat te beproeven, vroeg ik in 2015 vier Nederlandse schrijvers om een ‘alternatief voor de apocalyps’ te schrijven. Stel je voor dat het 2075 is en dat het ons is gelukt om onze belangen op de lange termijn te laten zegevieren boven onze belangen op de korte termijn, dat onze bereidheid om te delen groter is gebleken dan onze hebzucht, dat solidariteit het heeft gewonnen van eigenbelang. Hoe ziet de samenleving er dan uit?

Eind vorig jaar publiceerden we de resultaten van dit gedachte-experiment. en beschrijven in hun verhalen ieder een andere mogelijke wereld. Zo laat Hanna Bervoets ons kennismaken met Gulshan, een fascinerende leiderfiguur, verantwoordelijk voor het begin van de ‘Great Turn,’ maar ook nogal een klootzak: ‘Ze beëindigde vergaderingen zodra ze zelf uitgepraat was.’

Het is 2075. De klimaatbeweging heeft gewonnen Lizzy Hertzinger werd van het leven beroofd door een omvallende boom. Haar moeder gaf klimaatverandering de schuld en werd het boegbeeld van een wereldwijde beweging die de fossiele economie verbrijzelde. Lees het verhaal van Hanna Bervoets hier

We ontmoeten een naamloze grootvader in die leeft in een ogenschijnlijk duurzame samenleving maar ondertussen doodmoe wordt van ‘de hele dag maar dat positieve, gezonde, optimistische wij-denken.’ Zijn kleinzoon vindt hem maar nors en de vraag wordt: is de nieuwe generatie verlicht of gehersenspoeld door een duurzame dictatuur?

Zo werpen de verhalen grote vragen op over de transitie naar duurzaamheid die al wel is begonnen maar ook nog in de laat zien dat ons vermogen de loop van de geschiedenis te veranderen weleens veel groter kan zijn dan de doemdenkers voorzien. verkent de vraag of ieder einde van de wereld niet ook een nieuw begin is - en het beginpunt van angst voor een nieuwe catastrofe.

Waarom ik deze verhalen nu weer met jullie deel

Ieder verhaal kijkt op volstrekt eigen wijze naar de toekomst. En dat maakt het zo interessant om de vier stukken als mozaïek te lezen, toen ze allemaal online stonden. Welke spanningen komen dan naar boven? Welke vragen over de transitie naar duurzame energie?

Die vragen blijven me fascineren. Ik denk ook nog steeds dat het zinvol is met elkaar in gesprek te blijven over de toekomst die we willen. Dat is eigenlijk al genoeg reden om de verhalen nog een keer te delen (je vindt ze hieronder allemaal terug).

Maar er was nog een reden. Ik kreeg een brief van Hans Vles, een trouw lid van De Correspondent. Hij schreef alsof hij de kleinzoon van Max Verstappen is, de Formule1-coureur die nu achttien is en furore maakt. Max Verstappen III schrijft vanuit 2099 een brief aan zijn eigen kleinzoon,

Volgt u het nog? Het is de brief van een oude man aan zijn kleinzoon, daar komt het op neer. Hij leest als volgt:

Limburg, 31 december 2099

Lieve kleinzoon,

Nu het einde van het leven op aarde in zicht is en de Tsunami Finis over een paar uur de Nederlandse kust zal bereiken, nog een antwoord op je vraag. Mijn grootvader was een achttienjarige held in 2016. In die tijd waren steeds meer mensen wereldwijd bezig te studeren op de rampzalige invloed van broeikasgassen. Het werd onderschat en ontkend. Als ik opa toen gezegd had dat hij bezig was met de moord op zijn nageslacht, had hij dat weggehoond. Mannen waren dol op Formule I-races, op het geluid, de spanning, het hele circus.

Niemand zag de raceauto’s als volstrekt ongewenste, onnodige en overbodige milieuvervuilers. Overal werden races gereden en autorally’s gehouden, er werd bruinkool en steenkool verbrand, aardgas en aardolie, niemand kon/wilde van fossiele brandstoffen af.

Zelfs milieufanaten gingen met vliegtuigen met verbrandingsmotoren naar vakantiebestemmingen aan de andere kant van de wereld. Ze hadden geen idee van en gevoel voor de hoeveelheid schadelijke uitstoot die één vliegreis veroorzaakt. Zij susten hun geweten door de kachel thuis wat lager te zetten. Het smelten van het poolijs werd op de televisie getoond, als je nog weet wat dat was. De mensen stonden erbij en keken ernaar. Nu is het te laat, ik overleef het wel in dit hoogste deel van Limburg maar heb geen zin in wat er van de toekomst over is.

Opa heeft er te laat enorme spijt van gekregen, dus oordeel maar niet te hard over hem. Hij was een talentvolle jongen en werd aanbeden door een groot publiek.

This is it. In de oneindigheid van tijd en ruimte gaat een planeet van een middelgrote ster naar de ratsmodee. So what? Over een paar miljard jaar is er weer ander leven op een andere plaats. Je moet de dingen groot zien.

Weet dat ik heel veel van je houd en dat jij mijn leven enorm verrijkt hebt.

Een laatste kus van opa,

Max III

Praten jullie (opnieuw) mee over de ideeën in deze brief en in deze verhalen?

Een nogal donkere en confronterende brief, dus, maar tegelijk ook kalm en licht. Ik geloof zelf niet dat er ooit een Tsunami Finis komt, en al helemaal niet dat de mensen vooraf al zullen weten hoe die heet, en ik geloof evenmin dat klimaatactivisten zijn als ze soms het vliegtuig nemen. Maar alleen al de verplaatsing naar de verre toekomst is prikkelend. Is het bijvoorbeeld niet vreemd, als je vanuit de verre toekomst redeneert, dat races die draaien op fossiele brandstoffen nog zo volstrekt ‘normaal’ zijn, terwijl we wéten dat die brandstoffen zich verhouden tot de aarde als sigaretten tot onze

En die aansporing: ‘Je moet de dingen groot zien.’ Zo is het.

Genoeg aanleiding, leek me, om ook de andere verbeeldingsoefeningen te herlezen en samen in gesprek te gaan over de impact die ons huidige gedrag heeft op de toekomst. Ook wil ik iedereen die zich geroepen voelt uitnodigen om een eigen variant op de brief van Hans Vles te schrijven, gedateerd: 31 december 2099. Wie wil kan zijn brief hieronder plaatsen als bijdrage, dan kunnen ook andere leden ’m lezen.

Ik stel voor het verdere gesprek niet te centreren op de technische details in de brieven en de verhalen van de vier schrijvers, daar gaat het hier ‘We zullen een planetaire crisis niet voorkomen met ingenieurswerk of beleid, maar door de mensen te worden die kunnen doen wat nu politiek onmogelijk lijkt,’ schreef de Amerikaanse duurzaamheidsdenker vorig jaar. ‘Dat maakt de verhalen die we elkaar vertellen over wie we in de toekomst zijn zo belangrijk, want de ambities in die verhalen vormen ons karakter.’

De echte opgave is ons voor te stellen wie wij zelf zullen zijn in die toekomstige samenleving, te midden van die toekomstige technologie, hoe die er dan ook precies uit zal zien.

Kun jij je het al voorstellen?

Lees hier alle alternatieven voor de apocalyps:

Het is 2075. De klimaatbeweging heeft gewonnen Lizzy Hertzinger werd van het leven beroofd door een omvallende boom. Haar moeder gaf klimaatverandering de schuld en werd het boegbeeld van een wereldwijde beweging die de fossiele economie verbrijzelde. Lees het verhaal van Hanna hier terug Mijn vader was geen oplichter Mijn vader, klimaatwetenschapper Antoine Carstensen, leek beledigd toen de wereld niet de gedaante aannam die hij voorspeld had. In zijn boeken met titels als En nu gaat het echt mis (2049) hield hij geen rekening met het menselijke vermogen om bedwelmd te raken door een nieuwe koers. Lees het verhaal van Thomas hier terug Ieder einde van de wereld is ook een nieuw begin Vroeger waren de tonijnen bedreigd. Nu eten we reuzenschildpad en wordt uit zonnestralen de energie onttrokken voor een heel robotras. Lees het verhaal van Dirk hier terug ‘Noem je dit natuur? Je bent gehersenspoeld, jongen’ Het is 2075, Nederland is klimaatneutraal. De airco is afgeschaft en langs de Noordzee is een grote wal gebouwd om ons te beschermen tegen het zeewater. Maar waar is de vrijheid? Lees het verhaal van Jamal hier terug

Lees en luister ook:

Wat als Europa echt overstroomt in 2060? Deze schrijfster laat zien wat er dan gebeurt Isabel Hoving is een veelzijdig schrijfster en wetenschapper. Met haar roman De een na laatste dood van het meisje Capone neemt ze een voorschot op de toekomst: hoe overleeft een meisje van zestien in het jaar 2099? Lees het verhaal van Lex hier terug Wat komt er na de clusterfuck, dat is de vraag De mens laat sinds de industriële revolutie onuitwisbare sporen na op aarde. Hoe zullen we vanuit de toekomst op onszelf terugkijken? Dat onderzoekt de voorstelling Re-enactment of the Now, die de afgelopen weken in een weiland vlak bij Utrecht speelde (en binnenkort op Oerol). Na het zien van deze wonderschone apocalyps zal de echte klimaatcatastrofe, als die komt, een déjà vu zijn. Lees het verhaal van Jelmer hier terug Beluister dit groene visioen en voel zelf hoe de stad van de toekomst bruist en leeft en bloeit In de groene stad van de toekomst adem je schone lucht en zoeven stille voertuigen zachtjes voorbij. In hoge glazen torens en onder grote koepels bruist het leven, floreert de natuur. En de mensen? Die zijn godzijdank nog net zo grillig als vroeger. Beluister dit groene visioen van theatermaker Johan Fretz en de toekomst komt tot leven. Lees het verhaal van Jelmer hier terug Wie de wereld van de ondergang wil redden, kan over het einde der tijden beter zwijgen Over klimaatrampen zwijgen media meestal in alle talen. Als het eens wel over klimaatverandering gaat, staan we direct aan de rand van het ravijn. Dat beklemt en verlamt, terwijl juist actie geboden is. Welke rampen ons ook wachten, wij zijn altijd nog zelf aan zet als het om onze toekomst gaat. Lees het verhaal van Jelmer hier terug