Uren ronddwalen in het rariteitenkabinet van The Quay Brothers

Het rariteitenkabinet heeft altijd een vreemde uitwerking op me gehad. Het wekt regressie op, een primitieve mengeling van weerzin en verwondering die me herinnert aan de tijd dat alles nog groot en vreemd was. De tentoonstelling die het filmmuseum EYE in Amsterdam dit weekend opende, is zo’n rariteitenkabinet.

Vanaf het moment dat je het donker van de expositieruimte instapt ben je vergeten dat je in het lichte, transparante filmmuseum bent. Je begeeft je in een duister-romantische binnenwereld die kraakt, piept en rommelt.

De tentoonstelling, die in aangepaste vorm ook in het Museum of Modern Art (MoMA) in New York te zien was, is gewijd aan het unieke werk van de invloedrijke Amerikaanse tweelingbroers Quay. Sinds eind jaren zeventig maken zij onder meer stop-motion -animatiefilms, grotendeels in een Oost-Europese traditie, waarin ze poppen en andere objecten op ingenieuze wijze leven inblazen. Uit de films spreekt een voorliefde voor de mysterieuze sferen van onder meer Franz Kafka, Bruno Schulz en de Tsjechische poppenanimaties van Jan Švankmajer.

EYE geeft je zo de kans om kennis te maken met het werk van de Quays op de meest effectieve manier: door er volledig in op te gaan

Behalve een selectie films van de broers, waaronder de beroemdste, Street of Crocodiles uit 1986, toont EYE een schat aan inspiratiebronnen. Van de schizofrene kunst van geesteszieken tot griezelige anatomiemodellen en bijzondere literaire documenten. Zoals de titel van de tentoonstelling aangeeft (The Quay Brothers Universum), heeft het museum geprobeerd het universum van de Quays op te roepen. Dat is uitermate goed gelukt. Terwijl je door de ruimte loopt, flikkeren overal hun vervreemdende beelden, klinken door koptelefoons overal flarden van de bizarre soundscapes, waardoor je inderdaad het gevoel krijgt opgezogen te worden in de onalledaagse wereld van de kunstenaars.

EYE geeft je zo de kans om kennis te maken met het werk van de Quays op de meest effectieve manier: door er volledig in op te gaan. De meeste van hun films zijn online te zien, maar ze komen pas echt tot leven in het donker, op een groot scherm, omringd door de rariteiten waaruit ze zijn ontstaan. De paar complete miniatuursets die te zien zijn, zijn prachtig uitgelicht en opgesteld. Het is vooral in dat minutieuze handwerk – de gedetailleerdheid van de poppen, hun zelfgemaakte pakjes – dat de kunst van de Quays zich niet alleen vervreemdend en griezelig toont, maar ook diep ontroerend.

The Quay Brother’s Universum is een plek om een hele ochtend rond te hangen, traag te worden en compleet los te komen van het dagelijkse. 

De tentoonstelling The Quay Brothers’ Universe loopt tot 9 maart 2014. Op de website van filmmuseum EYE vind je nog meer informatie over de tentoonstelling.