Een docu op De Correspondent: Waarom fietsactivisten eigenlijk vredesactivisten zijn

Soms lijkt het alsof de idioten aan het winnen zijn. In sommige stadjes in Amerika passen de eigenaren van monstertrucks hun motoren zo aan dat ze dikke pluimen zwarte rook uit hun uitlaat kunnen blazen. Voor de lol, natuurlijk - en om wandelaars, Priusrijders en fietsers te laten zien dat de weg van hen is.

‘Mensen die het zien, moeten erom giechelen,’ zegt de eigenaar van een truck in The New York Times. ‘Ze vinden het grappig.’

‘Het is bijna een aanval,’ zegt een man die tot twee keer toe door een zogenoemde coal roller werd uitgerookt tijdens een fietstochtje.

Maar het mooie van de wereld is dat er altijd verschillende ontwikkelingen naast elkaar bestaan, dat vooruitgang en achteruitgang met elkaar dansen, en dat dit soort regressie niet zelden een angstige reactie is op stappen in de goede richting.

Het vervoer op aarde wordt namelijk schoner: er rijden steeds meer hybrides en elektrische auto’s rond, Tesla verkocht al bijna 400.000 exemplaren van een elektrische auto die het pas eind volgend jaar kan leveren en de regels voor toegestane uitstoot van personenauto’s en vrachtwagens worden steeds strenger.

De rookpluimen van de coal rollers zijn misschien wel de laatste ademtochten van een tijdperk dat langzaam ten einde komt.

Waarom auto’s (nog) een probleem zijn

Zover is het nog niet. Luchtvervuiling is nog altijd een van de grootste veroorzakers van vroegtijdige sterfte en uitlaatgassen zijn daarbij een belangrijke boosdoener. Actiegroep Milieudefensie is in augustus een rechtszaak begonnen omdat de lucht in Nederland niet schoon genoeg is. Wegen en parkeerplaatsen nemen kostbare stedelijke ruimte in en dagelijks worden talloze mensen getergd door het lawaai van auto’s en door files en verkeersopstoppingen. En de verbranding van fossiele brandstoffen in het verkeer zorgt ook nog eens voor klimaatopwarming.

De documentaire Bikes vs Cars (2015) brengt mensen in beeld die de hegemonie van ‘s werelds favoriete vervoermiddel bevragen.

• Waarom, vraagt de stoere activiste Aline Cavalcante, is het openbaar vervoer in São Paulo zo duur?
• Wie, vraagt de heldere auteur Dan Koeppel, heeft de prachtige California Cycleway laten weghalen die in 1900 Los Angeles met Pasadena verbond?
• Hoe komt het, vraagt de excentrieke professor urban planning Raquel Rolnik, dat we ons haast geen stedelijke ontwikkeling zonder auto’s kunnen voorstellen?

Filmmaker Fredrik Gertten, die eerder naam maakte met de films Bananas!* en Big Boys Gone Bananas!*, reisde de wereld rond om de strijd van deze en andere afwisselend geestige en geëngageerde hoofdpersonen in beeld te brengen. Ze stellen kritische vragen aan politici en pleiten voor massaal gebruik van de fiets en het ov in plaats van de auto.

De opzet van Bikes vs Cars is nogal schematisch (David vs Goliath), maar de geportretteerden maken het tot een sympathieke film. De fantastische brillen van Raquel Rolnit verdienen een eigen verhaal en de taxichauffeur die zich kapot ergert aan fietsers, maar ook toegeeft dat ze best oké zijn, is een mooi figuur.

Het is zondag World Carfree Day, een dag die in het leven is geroepen om ‘de dominantie van de auto’ te bekritiseren en alternatieven te promoten. Dat leek ons een mooie aanleiding om de film samen te bekijken. Je kunt ‘m hieronder streamen tot en met zondagavond laat. Na de vertoning beantwoordt Geert Kloppenburg van het Low Car Diet jullie vragen over duurzame mobiliteit.

Update: de film is nu niet meer te bekijken. Het laatste weekend van de maand komt een nieuwe film online. Hier vind je nu de trailer van Bikes vs Cars, die we in september keken.

Vimeo plaatst cookies bij het bekijken van deze video Vimeo

Waarom deze fietsfanaten eigenlijk vredesactivisten zijn

Zoals wel vaker met goede documentaires, is het leitmotiv van de film permanent urgent. Vorige week werd bekend dat olie- en gashandelaren Vitol, Trafigura en BP grof geld verdienen door diesel met veel te hoge gehaltes aan zwavel en benzeen naar Afrika te verschepen, omdat de regels daar minder streng zijn. Zijn de levens van de mensen daar dan minder waard dan die van de mensen hier? Zoals de levens van de fietsers in São Paulo minder waard zijn dan die van de automobilisten?

Tegen dat idee komen de activisten in Bikes vs Cars in opstand. Het is geen toeval dat je de woorden ‘liefde’ en ‘vrede’ hoort in de leuzen van de demonstrerende fietsers in São Paulo, waar het grootste deel van de film zich afspeelt. Het is ook geen toeval dat de filmmaker het belangrijkste citaat van activiste Aline Cavalcante – ‘Dit is geen oorlog, dit is een stad’ – aan het eind van de film herhaalt. De strijd ‘tegen de auto’ is onmiskenbaar onderdeel van een grotere strijd voor een leefbare aarde. Bikes vs Cars gaat over mensen die grip proberen te krijgen op hun omgeving en over hun verlangen naar een systeem dat in de eerste plaats draait om mensen en vrede en toekomstige generaties - en pas in de tweede of derde of tiende plaats om gevestigde belangen.

In een mooi fragment zien we hoe aan het eind van de jaren veertig het geavanceerde tramsysteem van Los Angeles wordt afgedankt. Binnen een paar jaar wordt een groot deel van de trambanen gedemonteerd en worden de trams in de baai gedumpt. Er komen bussen voor in de plaats.

Bedroevende beelden, tot je ze omdraait. Als er belangen achter zitten, kan zelfs infrastructuur binnen korte tijd radicaal veranderen. Dat is in Nederland in de jaren zestig ook gebeurd: binnen tien jaar werd een landelijk gasnet in de grond gestampt. Als zo’n transitie zo snel de ene kant op kan, dan moet het de andere kant op óók kunnen. Dat is best hoopgevend.

Hoe willen we het duurzame vervoer van de toekomst vormgeven?

Laten we dus verder praten over het vervoer van de toekomt. Wat zou er in Nederland en elders moeten veranderen? Welke voordelen heeft een transitie naar schoon vervoer? Heeft het nog zin om nieuwe snelwegen aan te leggen? Wat zullen we doen met de ruimte die vrijkomt als we binnensteden autoluwer maken? Hoe zorgen we dat het ov beter wordt?

Geert Kloppenburg leidt het Low Car Diet van actie-organisatie voor duurzaamheid Urgenda. Hij is goed ingevoerd in de krochten van de Nederlandse mobiliteitssector en al jaren pleitbezorger van duurzaam vervoer. Hij zal komende zondag jullie vragen beantwoorden en zich in het gesprek over het duurzame transport van de toekomst mengen.

Meer lezen?