Voor roddelbladen en talkshows was het een droombericht: een prominent politicus bleek op sociale media foto’s van zijn geslacht naar vrouwelijke volgers te hebben gestuurd. Kers op de taart: zijn achternaam is een synoniem voor ‘piemel.’

Anthony Weiner was van 1999 tot 2011 een Democratisch lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Hij stond bekend om zijn progressieve standpunten en felle politieke In mei 2011 verscheen op Weiners Twitteraccount kortstondig een bericht aan een jonge vrouwelijke volger, met een link naar een foto van een onderbroek met zichtbare erectie. De politicus hield aanvankelijk vol dat zijn account was gehackt, maar na enkele tumultueuze dagen gaf hij toe dat hij de foto inderdaad had verstuurd – én dat hij zoiets in de voorgaande jaren vaker had gedaan. Kort daarop trad hij af als Congreslid.

Boulevardblad The New York Post genoot met volle teugen van het schandaal. Een keuze uit de krantenkoppen: ‘Weiner Exposed!’ ‘Weiner Pulls Out!’ en: ‘Weiner’s Second

Die laatste kop stamt uit 2013, toen Weiner zich waagde aan een comeback door zich verkiesbaar te stellen als burgemeester van New York (zoals hij in 2005 ook al eens had gedaan). De kiezers bleken vergevingsgezind; al snel stond hij in de peilingen bovenaan. Tot er opnieuw bewijs bovenkwam dat hij schunnige berichten naar vrouwen had gestuurd en het circus weer van voren af aan begon. Weiner weigerde de strijd op te geven, maar eindigde na talloze uitglijders en tegenslagen als laatste.

Dit fiasco staat centraal in de documentaire Weiner, die deze week in de bioscoop verschijnt. Regisseursduo Josh Kriegman en Elyse Steinberg kregen alle ruimte om Anthony Weiner en zijn vrouw Huma Abedin (een belangrijk adviseur van Hillary Clinton) tijdens de burgemeesterscampagne te filmen. Het eindproduct krijgt allengs steeds meer trekken van een klucht – pijnlijke vergaderingen, mislukte interviews, echtelijke ruzies, alles is gefilmd. Weiner biedt daarmee een zeldzaam onthullend inkijkje in de moderne Amerikaanse politiek.

YouTube
De trailer van Weiner.

Regisseur Josh Kriegman was deze zomer in Nederland om over Weiner te praten. Omdat hij zelf vroeger in de politiek werkte en zijn film raakt aan allerlei zeer actuele thema’s – populisme, privacy, sensatiejournalistiek – wilde ik het gesprek wat breder trekken en legde ik Kriegman zes stellingen voor om op te reageren.

1. Een verstandig politicus laat zich niet volgen door een documentairemaker

Josh Kriegman: ‘Waarom liet Weiner Dat is natuurlijk de hamvraag. In de film geeft hij daar op zeker moment zelf antwoord op: hij wil meer zijn dan de clou van een grap. De media hebben een karikatuur van hem gemaakt en hij hoopt dat deze film een eerlijker, genuanceerder beeld van hem zal schetsen.’

‘Ik kan je zeggen dat dat ook onze voornaamste bedoeling was met de film. Ik ken Anthony al heel wat jaren; toen hij net Congreslid was, ben ik een tijd zijn stafchef geweest. Ik zou die baan niet hebben aangenomen als ik niet van zijn talent en integriteit overtuigd was geweest. Dus het was absoluut niet mijn bedoeling hem voor schut te zetten. Ook niet om een uitgesproken positief portret te maken trouwens.’

‘Waren er ook momenten waarop ik dacht: je bent gek dat je me dit laat filmen? Absoluut’

‘We konden vooraf natuurlijk niet weten wat er allemaal zou gebeuren. Toen Anthony zo hoog in de peilingen stond, leek de film een soort redemption story te gaan worden. Uiteindelijk werd het ongeveer het tegenovergestelde. Maar ondanks de pijnlijke en soms misschien lachwekkende wendingen in het verhaal, denk ik dat onze oorspronkelijke bedoelingen overeind zijn

‘In Amerika is de film al even uit, en ik merk aan reacties dat veel kijkers toch begrip voor hem kunnen opbrengen. Of in ieder geval inzien dat hij meer is dan die kerel van die schunnige tweets. Voor zijn vrouw Huma geldt dit misschien nog wel sterker – zij is in de media ook ongenadig veroordeeld en bespot, omdat ze al die tijd bij hem is gebleven. Volgens mij maakt de film wel duidelijk dat het niet zo simpel ligt, dat zij en Anthony een heel menselijke, complexe relatie

‘We hebben vóór het filmen een aantal basisregels met elkaar afgesproken. Ik zou altijd en overal mogen filmen, maar als Anthony of Huma wilde dat ik de camera zou uitzetten of de kamer verlaten, zou ik daar onmiddellijk in toestemmen. Dat is ook heus wel een paar keer gebeurd, in de film zie je dat een enkele keer terug. Waren er ook momenten waarop ik dacht: je bent gek dat je me dit laat filmen? Absoluut. Maar goed, we hadden die basisafspraak en daarmee lag de eindbeslissing bij Anthony.’

2. Journalisten en politici kunnen geen vrienden zijn

‘Ik vermoed dat ik Anthony nooit had kunnen overtuigen aan de film mee te werken als wij niet bevriend waren geweest. Dus in die zin was het juist een voordeel. Heeft de vriendschap mijn professionaliteit als documentairemaker ooit in de weg gestaan? Ik denk het niet. Er waren uiteraard momenten waarop ik als mens met Anthony en Huma meevoelde, maar juist dan moet je de knop kunnen omzetten – focussen, afstand houden. Dat is uiteindelijk het beste voor iedereen. Het lijkt mij dat iedere goede journalist zo werkt.’

‘Natuurlijk zette het project de vriendschap weleens onder druk. Ik herinner me de dag dat het schandaal weer oplaaide nog heel goed. Ik zat naast Anthony achter in zijn auto en buiten werd hij gretig opgewacht door een hele meute journalisten. Vlak voordat hij de deur opendeed, keek hij mij even aan en zei met een ironische blik: ‘Nou Josh, jij hebt wel mazzel hè?’’

‘Hij begreep heel goed dat dit voor ons als verhalenvertellers een gouden wending was. Maar ik denk dat hij ook inzag dat de film in zijn voordeel zou kunnen werken, omdat we uiteindelijk meer zouden kunnen tonen dan alleen de sensatie.’

‘Of Anthony en ik nog steeds vrienden zijn? Wat mij betreft wel. Het is moeilijk te zeggen wat de invloed van de film op onze vriendschap is geweest, want Anthony en Huma willen hem niet bekijken.’

Anthony Weiner kondigt zijn aftreden aan op 16 juni 2011 nadat het eerste schandaal aan het licht kwam. Foto: Chip Somodevilla / Hollandse Hoogte

3. Mensen met verslavingen of andere bedenkelijke gewoonten zijn niet geschikt als politieke leiders

‘In de film wordt Weiner op zeker moment door een van zijn adviseurs gevraagd: ‘Denk je dat je lijdt aan een of andere verslaving?’ En in een talkshow klinkt de vraag nog prangender: ‘What the hell is wrong with you?’ Dat zijn legitieme en relevante vragen. Het staat buiten kijf dat Anthony neigingen heeft die hem af en toe flink in de weg zitten. Je zou daar een interessante documentaire over kunnen maken, alleen wilde ik dat niet doen – al was het maar omdat je dan allemaal experts zou moeten opvoeren. Daarom gaat de film niet te veel in op Anthony’s gedrag.’

‘Tot op zekere hoogte hebben kiezers wel het recht om te weten op wie ze stemmen’

‘Een vraag die de film wél stelt: kun je als Amerikaans politicus nog een privéleven hebben? En waar zouden dan de grenzen moeten liggen? Het antwoord is niet eenvoudig. Vroeger bepaalden de normen van de journalistiek min of meer waar een politicus mee kon wegkomen. John F. Kennedy schijnt bijvoorbeeld allerlei affaires te hebben gehad waar iedereen wel van wist maar niemand over schreef. Maar waar ligt voor een journalist de grens tussen privacy respecteren en iets in de doofpot stoppen?’

‘Weiner zegt zelf dat zijn seksleven een privézaak is tussen hem en zijn vrouw, en dat hij niets illegaals heeft gedaan. Dat mag zo zijn, maar tot op zekere hoogte hebben kiezers wel het recht om te weten op wie ze stemmen. Als een leider een sterk en degelijk karakter beweert te hebben, mag dat karakter worden getoetst. Overigens denk ik dat het uiteindelijk niet zozeer het seksschandaal was dat Weiner de das omdeed, maar meer de leugens eromheen. Net als bij Bill Clinton destijds: de Lewinsky-affaire draaide vooral om Clintons ontkenning ervan.’

4. Voor politici is het internet meer een vloek dan een zegen

‘Een van de ironische aspecten in het verhaal van Weiner, is dat de middelen die hem succesvol maakten uiteindelijk ook tot zijn ondergang leidden. Anthony begreep als geen ander hoe de moderne media werken – dat je bepaalde momenten moet uitbuiten, zorgen voor hypes, voor filmpjes die viral gaan.’

‘In de progressieve flanken van de Democratische partij werd dat erg gewaardeerd: hier was iemand die de taal van de jeugd sprak, die veel ouderwetse collega’s mijlenver voorbij was. Dat heeft zeker geholpen bij zijn opmars in de politiek. Maar ja, toen begon hij die moderne media ook voor andere doeleinden in te zetten…’

‘Zegen of vloek; het internet is een realiteit waarmee we om moeten gaan. Het heeft de dynamiek van de Amerikaanse politiek onherroepelijk veranderd. En ik denk dat deze film, dat het verhaal van Weiner, in een notendop laat zien wat er op breder niveau aan het gebeuren is.’

‘De mediahandigheid van Weiner zie je nog veel sterker terug bij Donald Trump. Die heeft de traditionele media helemaal niet meer nodig om met zijn publiek te communiceren. Dat is echt een revolutionaire ontwikkeling. Enerzijds zou je dit soort ‘Twitterpolitiek’ een stap vooruit kunnen noemen voor de democratie, maar de nadelen zijn ook evident: die journalistieke etiquette waar we het net over hadden, speelt geen enkele rol meer. Alles is fair game geworden om op te schieten. En dat heeft ook weer z’n invloed op de journalistiek: in de van oudsher ‘respectabele’ media wordt spektakel ook steeds belangrijker dan inhoud. Het is een proces waarvan je je afvraagt waar het zal eindigen.’

Anthony Weiner en zijn vrouw Huma Abedin tijdens een persconferentie op 23 juli 2013 in New York. Foto: John Moore / Getty Images

5. Een seksuele misstap is de ergste zonde die een Amerikaans politicus kan begaan

‘Tot voor kort zou ik dit misschien hebben beaamd, maar momenteel durf ik niet meer te zeggen waar een Amerikaanse politicus wel of niet mee kan wegkomen. Hoe vaak hebben we niet gedacht dat Trump na een bepaalde uitspraak of onthulling het veld zou moeten ruimen, om vervolgens zijn populariteit alleen maar te zien stijgen? Zou Trumps carrière met een seksschandaal à la Weiner voorbij zijn? Het valt niet te voorspellen. Misschien speelt Trump wel zo meesterlijk in op de sensatielust van zijn kiezers dat hij overál mee zou kunnen wegkomen. Dat zijn optreden volledig is gestoeld op entertainment, geeft hij zelf openlijk toe. Zo zei hij eens tegen zijn achterban: ‘Ik zou me wel presidentieel kunnen gedragen, maar dan zouden jullie hier nu niet

‘Misschien speelt Trump wel zo meesterlijk in op de sensatielust van zijn kiezers dat hij overál mee zou kunnen wegkomen’

‘Dat Weiner zwaarder voor zijn zonden is gestraft dan sommige andere politici, die misschien nog wel ergere dingen hebben gedaan, is denk ik wel te verklaren. Allereerst: zijn naam. Heel banaal, maar je kunt er niet omheen. De media hebben ervan gesmuld, het is een schot voor open doel.’

‘Ten tweede: er zijn foto’s van. We zijn al zo gewend geraakt aan de socialemediacultuur dat je over het hoofd ziet hoeveel er is veranderd sinds bijvoorbeeld het schandaal rond Bill Clinton. Daarbij moesten we enkel afgaan op omschrijvingen.’

‘Ten slotte: vergeet niet dat nog een heel nieuw fenomeen was toen die eerste foto’s op Twitter verschenen. Vooral voor oudere stemmers was dat schokkend, want ze begrepen het niet. Naar de hoeren gaan is misschien immoreel, maar dat kenden ze tenminste. Foto’s van jezelf maken en naar vreemde vrouwen sturen? Pervers!’

6. ‘Zeggen waar het op staat’ is de belangrijkste kwaliteit voor een modern politicus

‘Nou, de índruk wekken dat je zegt waar het op staat, daar gaat het om. Dat is nog een overeenkomst tussen Weiner en Trump: voor hun kiezers stralen ze een zeldzame authenticiteit uit. Ze kramen geen gelikte, voorgekauwde praatjes uit, maar spreken klare taal. Bij Trump is dat een act, want hij zegt totaal andere dingen dan hij doet. Weiner is in mijn ogen stukken eerlijker. Die filmpjes waarin hij staat te schreeuwen in het volgens mij zie je daar oprechte woede. Voor veel mensen voelde dat heel verfrissend. Hij is menselijk, impulsief – terwijl dat natuurlijk ook de eigenschappen zijn die tot zijn ondergang hebben geleid.’

‘Dat roept een interessante vraag op: is iemand die altijd zichzelf is, die lak heeft aan conventies en zegt waar het op staat, überhaupt geschikt als politicus? Het lijkt me geen toeval dat politici met populistische neigingen zelden lang aan de macht zijn. In het geval van Anthony kun je je afvragen of hij zonder dat seksschandaal daadwerkelijk burgemeester van New York had kunnen worden. Volgens mij wel, hij was populair genoeg. Maar misschien zou zijn karakter uiteindelijk toch roet in het eten hebben gegooid. Hij is iemand die altijd in het middelpunt moet staan en een kei is in oppervlakkige relaties, dat zegt hij zelf: ‘I’m wired this way.’ Zulke eigenschappen kunnen je ver brengen in de politiek, maar getuigen niet direct van degelijkheid en stabiliteit.’

‘Dat is de ironie van het huidige politieke systeem: om het te kunnen maken moet je een beetje gestoord zijn.’

Anthony Weiner, voormalig Congressman uit New York, op de tweede dag van de Democratic National Convention in Philadelphia, 26 juli, 2016. Foto: Chip Somodevilla / Hollandse Hoogte

Verder lezen?

Hoe de mediacratie haar eigen treitervloggers baart Het opvallendst aan moderne geweldplegers, of ze nu treitervlogger of terrorist zijn, is hun ongeëvenaarde mediabewustzijn. Hun daden zijn het ultieme persbericht, met media-aandacht als belangrijkste doel. De samenleving reageert door stapje voor stapje fundamentele grondrechten uit te kleden. En wij staan erbij en kijken ernaar. Lees het verhaal van Rob Wijnberg hier terug God is in Amerika straks niet langer standaard een Republikein Maandag troffen Clinton en Trump elkaar voor het eerst in een televisiedebat. Zowel Hillary Clinton als Donald Trump willen de hearts and minds van evangelicals winnen. Van oudsher zijn dit fanatieke Republikeinen, maar op bezoek bij de nieuwste generatie krijg ik een ander verhaal te horen. Lees de reportage van Robin de Wever hier terug Waarom Hollywood discrimineert (en daar niet zomaar mee zal stoppen) De afgelopen weken is er weer fel geprotesteerd tegen de manier waarop de Amerikaanse filmindustrie met minderheden omgaat. Waarom blijft het als progressief bekendstaande Hollywood zo hardnekkig discrimineren? En valt er verbetering te verwachten? Lees mijn analyse hier terug