Oude en nieuwe burgerrechtenstrijders vinden elkaar op de Malcolm X Boulevard

Hij draagt zijn Malcolm X-shirt niet meer. Hij kan niet te veel stelling nemen nu hij een groot acteur is. Zijn bekendste werk? Toen hij twaalf jaar geleden in een film met Tom Cruise speelde. Er is een scène waarin de aliens aanvallen en een groep mensen een heuvel oprent. ‘Ik was een van de belangrijkste mensen die de heuvel oprent.’

Maar er is nog een reden waarom Moore, een lokale buurtwerker en theatermaker, met wie ik wegdrijf van de hitte voor een Afrikaanse theesalon diep in Harlem, z’n shirt niet meer aantrekt. ‘Niet iedereen reageert er even lekker op hier.’ Ik kijk omhoog naar het straatnaambord boven ons hoofd: Malcolm X Boulevard.

Het shirt levert hem te veel vragen op. Van witte mensen die niet weten wat er precies achter zit en denken dat hij er een gewelddadig gedachtegoed opna houdt, tot de mannen van de Nation of Islam, de organisatie die voor Malcolm X zowel zijn klim naar de top als zijn ondergang betekende, en die bij Moore om de hoek wonen. ‘Die zijn zo blijven hangen in het aanbidden van de burgerrechtenstrijd van de jaren zestig dat voor nieuwe vormen van activisme weinig ruimte is. Dus als ik m’n shirt draag en een kritische vraag niet beantwoord zoals ze willen, word ik gelijk buitenspel gezet. Dan vecht ik niet hard genoeg, heb ik me te veel aangepast aan de witte meerderheid of interpreteer ik de woorden van de heilige burgerrechtenvoorgangers verkeerd.’

Zijn verhaal is exemplarisch voor de loyaliteit waar meer jonge zwarte mensen die ik in Harlem spreek mee worstelen: ze willen beantwoorden aan het idealisme van de burgerrechtenstrijders voor hen, maar bewegen zich voort door een immer veranderende stad en maatschappij.

Kinderen van de beweging

Dat juist waar zoveel barrières geslecht werden op het gebied van rassenongelijkheid, met argusogen wordt gekeken naar jonge, in de gemeenschap actieve mensen en hun idealisme, is niet gek. Maar wat als je wordt geboren onder dat vergrootglas?

Het eerste boek dat ik las in voorbereiding op onze reis was Children of the Movement, waarin journalist John Blake ingaat op precies die situatie, verteld vanuit het oogpunt van de kinderen en kleinkinderen van de grootste burgerrechteniconen uit de geschiedenis. Zij hebben niet de mogelijkheid om achter gesloten deuren te bepalen wat zij doen met de nalatenschap.

In hoeverre is het gedachtegoed van hun (groot)ouders overgedragen, en op welke manier evolueert het zich? En wat doet het met je als je vader alom geprezen wordt voor zijn strijd voor gerechtigheid, terwijl zijn gezin vanwege diezelfde strijd standaard op de tweede plaats kwam?

Het boek, dat een verzameling reportages is van de reizen die Blake maakte door heel het land om de nazaten van onder meer Martin Luther King te bezoeken, is een rijk document over de verhouding levensmissie/missie leven.

Wat doet het met je als je vader geprezen wordt voor zijn strijd, terwijl zijn gezin standaard op de tweede plaats kwam?

Daar waar sommige kinderen direct het pad van hun ouders bewandelen en politicus of pastoor zijn geworden, zagen anderen hun ouders letterlijk en figuurlijk sterven voor de missie, waardoor ze er zelf hun vingers niet aan willen branden.

Een van de fascinerendste verhalen is dat van Chevara Orrin en Bacardi Jackson (hun vader was fan van de Cubaanse revolutie). Het zijn de dochters van pastoor James Bevel, jarenlang de rechterhand van Martin Luther King. En ze zijn niet alleen, zo ontdekten ze: Bevel heeft naar schatting zeventien kinderen van zeventien vrouwen.

Toen Orrin en Jackson hem na jaren van afwezigheid vroegen of hij überhaupt van hen hield, antwoordde hij: ‘Natuurlijk houd ik van jullie, maar alleen zoals ik houd van alle mensen. Ik zal werken om jullie gezond en gelukkig te houden en ervoor te zorgen dat jullie rechtvaardig behandeld zullen worden - maar alleen zoals ik dat voor alle mensen nastreef.’

Tegenwoordig werkt Bevel in een klein kantoor naast een wasserette in Chicago. In het koffertje dat hij altijd bij zich heeft, zitten vergeelde krantenknipsels uit de jaren zestig, waarin hij zijn eigen naam heeft onderstreept. Hij draagt nog steeds zijn baret als teken van verzet.

Een man die me wenkt, vlak naast de Afrikaanse theesalon, draagt er ook één. Hij geeft me een verfrommeld blaadje, ‘black resistance is the true religion,’ met een e-mailadres eronder. In Children of the Movement zegt een van de kinderen van Bevel: ‘Hoe oud hij ook wordt, hij is nooit níet aan het vechten.’ De man met de baret draait zich nog even om, één vuist in de lucht.

De invloed van hiphop

Aan de overkant van de straat trekt een groep toeristen voorbij, aangevoerd door een man met een shirt met ‘Hush’ erop. Hij geeft rondleidingen door Harlem, waarbij de nadruk ligt op de immense rol die hiphop heeft gespeeld als spreekbuis van haar inwoners. Een meisje achter aan de roedel wordt bijna omvergereden, omdat ze midden op de weg een foto van haar vriend wil maken, maar hij zijn handen niet snel genoeg in het westsidesymbool krijgt. In New York.

Echtheid. De gids voorop straalt het uit, de jongen met de stramme vingers wil het hebben. Ik denk aan Hip-Hop Revolution: The Culture and Politics of Rap, een boek van Jeffrey O.G. Ogbar, dat onderzoekt hoe hiphop en zwart verzet zich tot elkaar verhouden, hoe je ‘echt’ blijft en wat het ontstaan en de ontwikkeling van hiphop hebben betekend voor de zwarte gemeenschap wereldwijd. Onderdeel van die emancipatie werd het je te onderscheiden met je kleding, een traditie die ook nu nog overal zichtbaar is.

Ik groet Moore en loop verderop een winkel in waar een man in een Gucci-tuinbroek namaakmerkkleding verkoopt. Op zijn ondertanden zitten een paar gouden schuiftanden. Hij vertelt: ‘Harlem is de enige plek ter wereld waar mensen niet ‘ouder’ hoeven te worden. Je kunt hier als zeventigjarige over straat lopen, één been een beetje achter je aan slepend om aan te geven dat je geen haast hebt - dat deze straat van jou is. Ongestrikte Timberlands aan je voeten, knaloranje trainingspak, gouden ketting, Kangolpetje op je kalende hoofd.’

Politiegeweld tegen zwarte mannen

We worden opgeschrikt door een scootmobiel met muziekinstallatie die buiten voorbij pruttelt. Een senior met te zwart geverfd haar en in volledig pooierkostuum, witte puntschoenen incluis, fluit en zegt dat ik bij hem achterop moet gaan zitten. Dat past niet lekker, dus ik loop in draf naast hem mee naar Frederick Douglass Boulevard, waar ik even stop om met een vrouw in een Black Lives Matter-shirt te praten. Het is een paar dagen na de schietpartij en de daaropvolgende rellen in Charlotte, North Carolina.

Ze laat me een stuk tekst op haar telefoon lezen. ‘Dit is een brief die ik aan het schrijven ben.’ Hij begint met: ‘Dear unborn son. I’m sorry.’

Van alle boeken die zijn verschenen over politiegeweld tegen zwarte Amerikaanse mannen, is er eentje die zo allesomvattend is dat het een standaardwerk zou moeten zijn voor wie wil begrijpen hoe diepgeworteld de neiging van onnodig politiegeweld tegen zwarte Amerikanen is, wat wit privilege betekent binnen en buiten de Amerikaanse rechtszalen, en vooral: hoe stelselmatig etnisch geprofileerd worden de oorzaak is van psychologische problemen.

Killing Trayvons zou een standaardwerk moeten zijn over hoe diepgeworteld de neiging van onnodig politiegeweld tegen zwarte Amerikanen is

Dat is Killing Trayvons van Kevin Alexander Gray, Jeffrey St. Clair en JoAnn Wypijewski. De titel verwijst naar Trayvon Martin, Bij CNN vind je een helder overzicht van de zaak-Martin. de onbewapende zwarte jongen die in 2012 in Florida werd doodgeschoten door ‘buurtwacht’ George Zimmerman omdat ‘zijn capuchontrui bedreigend overkwam.’ In het boek staat Trayvon symbool voor alle zwarte mannen die de lul zijn in het Amerikaanse rechtssysteem.

Het is een reis langs meerdere moord- en rechtszaken, waarbij zowel de aanleiding (vooroordelen) als de uitkomst (de schutter gaat vrijuit) vrijwel altijd overeenkomen. Het boek biedt niet alleen een benauwende opsomming, maar geeft ook inzage in de rechtbankpapieren en analyseert de artikelen die over de zaken zijn geschreven. Het laat zien dat veel media bewust of onbewust meewerken aan het in stand houden van die ongelijkheid.

De vrouw in het Black Lives Matter-shirt kijkt om zich heen. De man in de tuinbroek zwaait naar haar, de man in de scootmobiel knipoogt vanaf de hoek. Ze lacht even, maar haar gezicht betrekt als ze weer naar de woorden op haar telefoon kijkt, de cursor ongeduldig knipperend achter de laatste punt. ‘Eigenlijk moet ik geen sorry zeggen. Het spijt me voor hem, maar ík moet geen sorry zeggen.’

Dit waren lang niet alle boeken en essaybundels die we ter voorbereiding en als naslagwerk gebruiken. Hier Hier vind je de volledige leeslijst. vind je een vollediger lijst.

Al onze verhalen over o.a. media, maatschappij en beeldvorming in je mail ontvangen? Je kunt je hier inschrijven voor onze maatschappij & hiphopnieuwsbrief. We versturen hem om de week, met elke keer een overzicht van al onze eigen producties, plus een overzicht van de mooiste verhalen en video’s uit andere media. Schrijf je hier in

Meer lezen?

Een culturele revolutie is op komst. Wij gaan in de VS op zoek naar de wortels Wij gaan de komende weken op reis naar Harlem en Atlanta. Daar gaan wij op zoek naar verhalen over de emancipatie van zwart Amerika. Want daar kan Nederland, denken wij, lessen uit trekken. Lees terug wat we hier gaan doen Wat de Afro-Amerikaanse verzetscultuur ons over Nederland vertelt Met Vera Mulder ga ik in Harlem en Atlanta op zoek naar verhalen over de emancipatie van zwart Amerika. De kritiek die wij veel hoorden was: wat kan de Amerikaanse samenleving van honderd jaar terug ons vertellen over de uitdagingen van onze tijd in Nederland? Daar ga ik graag op in. Lees hier Maliques eerste verhaal uit Harlem Black Lives Matter staat op haar derde verjaardag voor de grootste uitdaging tot nu toe Vandaag bestaat Black Lives Matter drie jaar. De zwarteburgerrechtenbeweging is onderdeel geworden van Amerika’s sociale weefsel, maar staat nu voor een grote uitdaging: wat te doen met alle steun van wit Amerika? Lees het verhaal van Malique hier terug