In Nueva Vida, een middelgroot kerkje in het oosten van Memphis, Tennessee, kan God ieder moment met donderend geraas ten tonele verschijnen. Dan wordt een van de kerkgangers bij het podium aangeraakt door de Heilige Geest en zakt hij of zij plots in elkaar. Overmand door Gods aanwezigheid. Languit op het tapijt.
Even liggen om bij positieven te komen is geen probleem, dat doen er hier meer. De fleecekleedjes liggen klaar. Worden de emoties je alsnog te veel? Op het podium staat een doosje Kleenex. ‘Haz llover, haz llover, abre las puertas del cielo,’ zingt de band minutenlang.
Ik ben in een kerk vol evangelico’s, wat een neologisme is van ‘latino’ en ‘evangelicals,’ conservatieve protestanten. Waar het in de kerken van hun witte broeders ieder jaar weer iets minder is, stromen de kerken van de evangelico’s juist vol. Een stille revolutie. Begin je erop te letten, dan zie je in bijna ieder stadje en iedere wijk wel een gebouwtje met een bord ‘iglesia’, kerk.
Hier, onder de ronkende airco’s, te midden van de godvrezende immigranten en kinderen van immigranten, zou weleens het volgende hoofdstuk in de geschiedenis van het Amerikaanse christendom kunnen beginnen.
En het Amerikaanse christendom is niet het enige wat latino-evangelicals veranderen. Ook het nieuwe hoofdstuk in de geschiedenis van de Republikeinse partij kan worden geschreven bij de evangelico’s.
Republikeinen hebben van oudsher weinig op met minderheden als homo’s en immigranten, en dat begon hen op te breken. Toen de Republikeinse kandidaat Mitt Romney in 2012 verloor van Barack Obama, constateerde de partij in een fel kritisch intern onderzoek dat Republikeinen ‘zichzelf hadden gemarginaliseerd’ en dat ze werden gezien als ‘eng’ en ‘bekrompen.’
De traditionele harde kern van Republikeinse kiezers, witte Amerikanen, was op weg een minderheid te worden.
En de nieuwe groeimarkt: immigranten. Vooral latino’s.
Waarom de Republikeinen evangelico’s nodig hebben
Intussen kraakt de partij in zijn voegen. Sommige Republikeinen zijn wildenthousiast over Trump, maar velen scharen zich alleen maar achter hem omdat er weinig anders op zit.
Een hele nieuwe doelgroep aanboren is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Wil je als blanke man of vrouw van middelbare leeftijd een goede band opbouwen met latino’s - landgenoten die in heel andere buurten wonen en soms niet of nauwelijks Engels spreken - dan doe je er goed aan sleutelfiguren op te zoeken. Mensen die zowel Engels als Spaans spreken.
Dat is waar de evangelico’s in beeld komen. In hun kerken vind je groepen die goed georganiseerd zijn en leiders die moreel gezag hebben - en meestal zijn ze nog conservatief ook. Voorgangers mogen in Amerika weliswaar geen officiële steun uitspreken voor bepaalde kandidaten, ze kunnen natuurlijk in hun preken en in hun omgang met kerkleden wel laten blijken waar hun politieke voorkeuren liggen.
Een beproefd recept: de partij deed veertig jaar geleden hetzelfde met witte evangelicals. Prominente voorgangers riepen hun achterban eind jaren zeventig op om zich massaal in te schrijven als kiezer en op de kandidaat te stemmen die op thema’s als abortus het meest ‘christelijke’ plannen had. Al snel groeiden evangelicals uit tot de trouwste Republikeinse kiezers.
In hun kerken vind je groepen die goed georganiseerd zijn en moreel gezag hebben - en meestal zijn ze nog conservatief ook
De groeiende evangelico-kerken moeten het vooral hebben van latino’s die ooit katholiek waren. Zo ook in Nueva Vida. Het grootste deel van die nieuwe zielen zijn bekeerlingen, zegt pastor Rolando Rostro na afloop van de dienst. ‘Er komt hier van alles. Vooral veel lui die zich met het heidendom inlieten. Die komen dan hier naar een dienst en worden aangeraakt door de Heilige Geest.’ Het heidendom?
Ja, zegt Rostro. ‘Rooms-katholicisme.’
De protestantse aantrekkingskracht is zo vreemd niet: in kerken als Nueva Vida gaat contact niet via een dominee of priester, maar raakt God je rechtstreeks aan. Die intense en uitbundige manier van geloven past goed bij het Latijns-Amerikaanse temperament - misschien wel beter dan het wat formelere katholicisme. Evangelico’s doen niet aan koorzang, ze hebben hun eigen band. Pastors als Rostro doen niet aan formele preken, ze steken vurige betogen af - ogenschijnlijk uit het hoofd.
Ongeveer tweederde van de ruim 52 miljoen latino’s in de VS rekent zich nu tot de katholieke kerk. In 2030 zou dat weleens teruggelopen kunnen zijn tot de helft, schatte onderzoeksbureau Pew onlangs. Sommige experts denken dat de werkelijke verschuiving veel groter zal zijn.
Dat hebben sommige partijprominenten al door
Republikeinen hebben dat inmiddels ook begrepen. Vorig jaar namen op Trump na alle Republikeinse kandidaten voor het presidentschap (Jeb Bush, Ted Cruz, Marco Rubio en nog een paar) al deel aan een grote conferentie voor protestantse latino’s. Allemaal kwamen ze met ongeveer dezelfde pitch: jullie zijn religieus conservatief, net als wij. Word ook politiek conservatief, dan vechten we samen tegen progressief Amerika.
Bush, Cruz, Rubio en de anderen zijn inmiddels afgevallen, maar de boodschap lijkt te zijn aangekomen. In een vorige week verschenen rapport van onderzoeksbureau Pew blijkt dat Clinton onder geregistreerde latino-kiezers populairder is dan Trump. Behalve in één subgroep: latino-evangelicals.
Ruim de helft van de latino-evangelicals had nog geen voorkeur: ze wisten nog niet op wie ze wilden stemmen of waren van plan om thuis te blijven. Maar in de groep die dat wel wist, gingen de meesten voor, jawel: Trump. Hij had bij de meting van Pew zo’n 27 procent voor zich weten te winnen. Clinton maar 12 procent.
Natuurlijk, peilingen zijn maar peilingen. En ja, Trump is vorige week, toen hij door meerdere vrouwen werd beschuldigd van aanranding, in alle peilingen flink gezakt. En inderdaad, 27 procent is geen eclatante score. Maar het is dubbel zo hoog als die van zijn tegenstander. Zeker niet slecht voor iemand die geen kans onbenut laat om te beginnen over een grensmuur bij Mexico en die zijn uiterste best doet om latino’s van zich te vervreemden. Iemand die Mexicanen beschreef met de woorden: ‘Ze brengen drugs, het zijn verkrachters, en sommigen zijn, zo neem ik aan, goede mensen.’
Latino’s for Trump. Hoe is het mogelijk?
Als je de opkomst van latino-kerken hebt gevolgd, kon je de populariteit van Trump al zien aankomen, zegt Moises Rodriguez. Als ik de theoloog bezoek op zijn kantoor aan de Baptist University of the Americas, een evangelico-instituut in de Texaanse stad San Antonio, begint hij direct over witte, Angelsaksische kerken. ‘Daar hebben ze al een aantal jaar geleden hun pijlen op hun latino’s gericht.’ Die kerken doen nu werk dat de Republikeinse partij ook probeert te doen, zegt hij. ‘Latino’s inpalmen. En dat doen ze heel succesvol.’
De meeste evangelico-kerken zijn volgens Rodriguez lang niet zo zelfstandig als ze lijken. ‘Veel van die gemeenschappen zijn onderdeel van witte kerken. Die zijn al lang bezig en hebben geld. Beginnende latino-kerken meestal niet.’
Witte kerken doen niet geheimzinnig over hun plannen met latino’s. Het grootste protestantse kerkgenootschap, de Southern Baptist Convention, beschouwt latino’s als dé groeimarkt. Ze streeft naar 7.000 latino-kerken in 2020. Ter vergelijking: toen ze die doelstelling drie jaar geleden bekendmaakte, stond de teller op 3.500.
Evangelico-gemeenschappen die onderdeel zijn van een Angelsaksische kerk - ik ben er tijdens mijn reis door de Amerikaanse Bible Belt eens op gaan letten. En inderdaad, dan zie je ze overal. Van megakerk Prestonwood in Dallas tot middelgrote baptistenkerken in Mississippi en zelfs een uiterst conservatief, tweehonderd leden tellend kerkje in Houston: allemaal hebben ze latino-afdelingen.
Als de Republikeinen zich vriendelijker gaan gedragen, zouden er meer latino-stemmen voor het oprapen kunnen liggen
Dit land gaat kapot aan al die uitkeringstrekkende immigranten, zei dominee Mark Thrift van dat kerkje in Houston tegen me, na afloop van een ‘witte’ dienst. ‘Maar goed, ze zijn er nu toch. Dan kun je maar beter zorgen dat ze de Heer leren kennen.’
Of dominees als Thrift inderdaad, zoals Rodriguez beweert, hun wereldbeeld doorgeven aan latino’s is natuurlijk lastig te bewijzen. Maar inderdaad, evangelico’s lijken anno 2016 op hun witte broeders. Tweederde is tegen homohuwelijk, blijkt uit het eerdergenoemde onderzoek van Pew. Iets meer dan tweederde is tegen abortus.
Hoe loopt dit af?
Je zou zeggen: als de Republikeinen zich een beetje vriendelijk gaan gedragen, zouden er wel eens veel meer latino-stemmen voor het oprapen kunnen liggen.
‘God leidde het volk Israël ooit naar het beloofde land,’ zegt een van de leden van Nueva Vida na afloop van de kerkdienst. ‘Zo ging het met ons ook. De VS hebben in ons geïnvesteerd.’ De anderen knikken instemmend.
Zou Nueva Vida volgende maand ook Republikeins gaan stemmen? In mijn gesprekken met de kerkleden krijg ik er niet direct een vinger tussen. ‘Politiek, daar doen we hier niet aan,’ zegt een van hen, Leonel Soza. Hij stemt naar eigen zeggen ‘op iedere partij die Jezus groot wil maken.’ Iedere partij, zolang het maar niet de partij van Hillary Clinton is. ‘Hillary is vóór abortus en tegen het christendom. En heb je weleens gehoord van de homobeweging? Die wil Hillary gewoon zijn gang laten gaan. Ik zeg je: als zij wint, gaat de kerk dat merken. Dan keert God Amerika de rug toe.’
Dit artikel is tot stand gekomen met de Lira Startsubsidie voor jonge journalisten en steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
Meer lezen?
God is in Amerika straks niet langer standaard een Republikein
Maandag troffen Clinton en Trump elkaar voor het eerst in een televisiedebat. Zowel Hillary Clinton als Donald Trump willen de hearts and minds van evangelicals winnen. Van oudsher zijn dit fanatieke Republikeinen, maar op bezoek bij de nieuwste generatie krijg ik een ander verhaal te horen.
Waarom zoveel Amerikanen een hekel hebben aan Hillary Clinton
Weinig Amerikaanse presidentskandidaten stonden zo laag in de peilingen als Hillary Clinton. En weinig kandidaten waren zo impopulair als zij. Hoe komt dat?
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
