Het kabinet bouwt zijn Energieagenda op twee zwakke pilaren

De geschiedenis van het Nederlandse energiebeleid is een geschiedenis van rapporten. In de afgelopen maanden kwamen er opmerkelijk veel nieuwe stukken bij. Van consultancies zoals McKinsey,^* van adviesorganen zoals de WRR^* en de Raad van State,^* van rekenmeesters zoals het PBL en het CBS.^*

Op basis van al deze prachtige stukken is het aan het kabinet om harde keuzes te maken over de toekomst van het klimaat- en energiebeleid. Daar wachten we al enige tijd op. Dit jaar organiseerde de overheid een Energiedialoog. Maandenlang werd er gepraat, de stapel lijvige rapporten^* groeide. Het idee was draagvlak te creëren voor ingrijpende veranderingen aan onze energiehuishouding. Dit najaar zou een beleidsagenda volgen met harde keuzes van het kabinet - zo werd het de burger althans aan het begin van dit jaar voorgespiegeld.

Afgelopen dinsdag presenteerde minister Henk Kamp van Economische Zaken (VVD) de nieuwe Energieagenda van het kabinet. Eindelijk! De Energieagenda is het vervolg op het Energieakkoord en gaat over het beleid na 2023. Het doel is een CO2-neutrale energievoorziening in 2050, in lijn met de afspraken uit het Verdrag van Parijs.

De NOS^* deed enthousiast verslag van de Energieagenda: sneller dan je denkt zal aardgas uit ons huis verdwijnen en benzine uit onze auto. We nemen dankzij Kamp afscheid van het tijdperk van aardgas, schreef NRC.^* In de Tweede Kamer waren PvdA en D66 kritisch^* en sprak GroenLinks van ‘stapjes in de goede richting.’

Helaas: opnieuw een gebrek aan heldere besluiten

Maar harde nieuwe maatregelen ontbreken in de Energieagenda van Kamp. Het blijft bijvoorbeeld onduidelijk wanneer de kolencentrales definitief sluiten - terwijl een Kamermeerderheid daar al eerder om heeft gevraagd.

Er worden veel bekende mantra’s herhaald. Het kabinet wil inzetten op ‘ambitieuze versterking’ van het Europese emissiehandelssysteem (ETS) dat bedoeld is om CO2-uitstoot zodanig te beprijzen dat fossiele energie het aflegt tegen duurzame alternatieven. Het is het vlaggenschip van het Europese klimaatbeleid. Maar het lijkt er nu op dat bijna de helft van de uitstootrechten nog tot 2030 gratis blijft, schrijft mijn collega Tomas Vanheste in een zeer verhelderend stuk over de hervorming van het emissiehandelssysteem.

Dat betekent dat de CO2-prijs voorlopig laag blijft en dat het afvangen en ondergrondse opslaan van CO2 voorlopig óók weinig kans van slagen heeft. Dat is een andere strategie die veel aandacht krijgt in de Energieagenda. Maar Carbon Capture and Storage (CCS) is onrendabel zolang het fabrikanten bijna niets kost om CO2 uit te stoten.

Het kabinet weet dit, maar heeft het niet als zijn taak gezien om nu nog aanvullende maatregelen te nemen om het einddoel dichterbij te brengen. Iets om in gedachten te houden als we in maart gaan stemmen.

De grote lijnen staan gelukkig wel. Daarbinnen zullen burgers, lokale overheden en ondernemers het voortouw moeten nemen.

Gelukkig zijn sommige bedrijven op de goede weg. Google maakte bekend in 2017 op 100 procent^* duurzame stroom te draaien. In de nieuwe editie van zijn maandelijkse kroniek van de energietransitie beschreef Jeremy Leggett de fusie tussen SolarCity en Tesla. De groene magnaat Elon Musk levert nu niet alleen auto’s en batterijen, maar ook zonnepanelen. Mooi, want een elektrische auto is zo schoon als de stroom waarop ’ie rijdt.^*

Mijn collega Thalia Verkade nam de mooie claims van Tesla onder de loep. In de klimaatdocumentaire Before the Flood van Leonardo DiCaprio zei Musk dat er honderd Gigafabrieken van Tesla nodig zijn om alle batterijen te maken die de wereld nodig heeft om over te stappen op duurzame energie. Klopt dat?

Trump gaat nog steeds alle kanten op

Donald Trump benoemde^* deze week zoals verwacht de klimaatontkenner Scott Pruitt als hoofd van het Amerikaanse milieuagentschap EPA. Het is al een nachtmerrie^* genoemd, dus dat hoef ik hier niet meer te doen.

Een klein teken dat Trump misschien openstaat om ook andere geluiden over het klimaat aan te horen, was het feit dat hij klimaatstrijders Al Gore en Leonardo DiCaprio voor gesprekken ontving. In november zei Trump tegen redacteuren van The New York Times dat er ‘some connectivity’^* is tussen menselijke activiteit en de huidige klimaatverandering. Eerder noemde hij de opwarming een Chinese ‘hoax.’ Dit alles bewijst natuurlijk vooral dat hij niet weet waar hij het over heeft.

Ik maak me diepe zorgen over Trump en co in het Witte Huis, maar ik geloof ook dat het te vroeg is voor wanhoop. Mijn eerdere column^* over Trump is nu te beluisteren als podcast en ook in het Engels vertaald.

Verder verscheen er veel moois op De Correspondent sinds mijn vorige nieuwsbrief. Een kleine selectie:

• Bart Crezee schreef een reportage over boeren in Bolivia die bomen planten om onze vlieguitstoot te compenseren. Een win-winsituatie.
• Rebekka de Wit publiceerde een prachtig essay dat ik kan aanbevelen aan iedereen die weleens naïef wordt genoemd (of anderen naïviteit verwijt).
• Ik greep het nieuws over het absurde weer op de Noordpool aan om dit betoverende drieluik van Ramsey Nasr, over wat er verloren gaat nu de Noordpool smelt, nog eens onder de aandacht te brengen.
• Filmmaker Rachel Boynton beantwoordde na de vertoning van haar film Big Men op De Correspondent vragen over olie, corruptie en hebzucht.
• Ik verzamelde drie recente onderzoeken die laten zien hoe het ijs op Antarctica zich gedraagt bij hogere temperaturen. De grootste gletsjer van West-Antarctica is van binnenuit aan het opbreken.

Nog een laatste beetje opmerkelijk nieuws: Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp voegde zich deze week bij de vele generaals en diplomaten die hardop durven te zeggen dat de opwarming bijdraagt aan conflict.^* In een reactie^* liet Simon Roozendaal van Elsevier zien dat hij nog steeds het verschil tussen vroegere en hedendaagse klimaatverandering niet heeft begrepen.

De mozaïek van het klimaatdebat

Genoeg reden, in deze nieuwsbrief, om in te stemmen met de woorden van kunstenares Marina Abramovic in de trailer van de nieuwe film In This Climate: ‘The future looks very dark.’

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Maar dit is ook waar: ‘ We don’t know what will happen.’ Dat concludeerde essayist Rebecca Solnit toen bekend werd dat de pijpleiding over heilige grond in North Dakota voorlopig niet mag worden gebouwd. Een belangrijke overwinning voor de klimaatbeweging en de inheemse gemeenschappen van Standing Rock.

‘I feel I got my future back,’ zei een meisje dat tegen de pijplijn had gestreden. ‘We ask for forgiveness,’ zei een Amerikaanse veteraan tegen een stamoudste.

Het is een mozaïek zoals je die steeds ziet terugkeren in het klimaatdebat (en in deze nieuwsbrief). Er zijn redenen voor wanhoop, onzekerheid en angst. Maar er zijn ook overwinningen, verzoening en redenen voor hoop, al zijn ze soms alleen symbolisch. Een van de grootste uitdagingen is misschien wel het vermogen te ontwikkelen om de hele mozaïek te blijven zien.