Om je te helpen met lezen: tien vragen over De nix, ons Boek van de Maand

1. Waar gaat De nix over?

Grof samengevat: over geheimen en trauma’s, over lot en keuzevrijheid, over pogingen om je leven te ontvluchten. Over spookverhalen en bangmakerij – door ouders, door de omgeving, door de media. Over krankzinnige vooruitgang, over Amerika, voor en na de financiële crisis, over idealen en engagement en wat daarvan overblijft.

Iets minder grof samengevat: over een gevoelige jongen uit een buitenwijk van Chicago die door zijn moeder in de steek wordt gelaten, over een moeder die door háár strenge, angstaanjagende vader beschadigd is, over die vader, die weer zijn eigen – pijnlijke – redenen had om zíjn land en leven achter zich te laten.

Over de manier dus waarop we allemaal worden gevormd door onze geschiedenis, de manier waarop we worden vérvormd door onze verlangens én het beetje ruimte dat we hebben om die geschiedenis een betere draai te geven.

2. Wie is Nathan Hill?

Een veertigjarige Amerikaanse debutant. Geboren in Iowa, opgegroeid op verschillende plekken in het Midwesten. Universitair docent Engels, Literatuur en Creative Writing aan de Universiteit van St. Paul, Minnesota – in elk geval tot aan het enorme succes van De nix.

Sindsdien heeft hij namelijk een universitaire pauze ingelast. Hij werkte eerder als journalist, onder meer voor een lokale krant uit Iowa. Hill schijnt zelf, net als een van zijn personages, last te hebben gehad van een (iets mildere) gameverslaving.

3. Op welke schrijvers lijkt hij?

The New York Times vergeleek hem met John Irving. John Irving vergeleek hem met Charles Dickens.

Geen heel vreemde vergelijkingen: net als veel romans van Irving en Dickens, barst De nix van de groots opgezette verhalen over de zoektocht naar verdwenen ouders, naar de eigen wortels én naar die van de verdwenen ouders.

Ook het milde engagement doet denken aan Irving en Dickens. De tikje bleue hoofdpersoon met schrijfambities, de roman-in-een-roman, het zorgvuldige, in levendige details weergegeven onderzoek – dat is puur Irving.

De namen Thomas Pynchon en David Foster Wallace vielen verder ook, vanwege Hills komische, satirische talent, zijn stilistische veelzijdigheid en zijn geweldige oor voor spreektaal.

Vanwege de ambitieuze opzet, de verschillende stemmen en perspectieven, en de structuur van verschillende bijna-losse novellen, doet De nix hier en daar denken aan de romans van Jonathan Franzen – en trouwens ook vanwege de maatschappijkritiek en de satire.

4. Waar is Nathan Hill goed in?

Grote, breed uitwaaierende verhalen. De nix speelt zich af in Hammerfest, de noordelijkste stad van Noorwegen, rond 1940, maar ook in Irak tijdens de laatste oorlog. Het verhaal brengt ons naar Chicago in 1968, naar de suburbs van Illinois en kleinsteeds Iowa – en dan vergeten we nog flink wat locaties. Elk van die plekken, elk van die tijdperken komt tot leven.

Hill is ook goed in bijpersonages. Ook díe worden stuk voor stuk levendig en beeldend neergezet: hun kleding, hun tics, hun manier van praten.

Op zinsniveau is Hill erg goed in dialogen en in rake beelden. Grote, complexe gevoelens omschrijft hij helder en herkenbaar. Geluiden trouwens ook: je hóórt ze bijna van de pagina’s af klinken.

5. Wat zijn typische Hill-zinnen?

Om terug te komen op die geluiden: ‘Al die tijd tikt Bethany op haar toestel. Haar vioolvingers zoeven over het kleine toetsenbordje en het geluidje dat ze maken is alsof je door oorbeschermers naar een tapdanser luistert.’

Om terug te komen op die krachtige beelden voor grote gevoelens: ‘Je hebt nooit besloten dat je leven zo zou verlopen – het is eenvoudigweg hoe je leven is geworden. Je bent gevormd door alles wat je is overkomen, zoals het ravijn niet tegen de rivier kan zeggen hoe hij hem moet vormen. Het ravijn staat gewoon toe dat het uitgesneden wordt.’

De Nederlandse vertaling is van Dennis Keesmaat.

6. Hoe is De nix ontvangen?

Goed tot lyrisch. Veel grote Amerikaanse kranten en tijdschriften waren enthousiast. De nix staat op verschillende boek-van-het-jaar-lijstjes, bijvoorbeeld van Slate en The Guardian. Ook Nederlandse critici waren enthousiast.

7. Waarom is De nix zo’n enorm succes?

Het is flauw om het succes vooral aan de timing toe te schrijven, maar het zou misschien ook wat naïef zijn om te denken dat het daar helemaal niks mee te maken heeft. Een groot verhaal met veel aandacht voor hedendaags en iets minder hedendaags Amerika, met een belangrijke bijrol voor een aartsconservatieve, populistische Republikeinse presidentskandidaat: de tijd van verschijning had ongelukkiger kunnen zijn.

Maar De nix is in de eerste plaats een bijzonder goede roman – die op een bijzonder goed moment is verschenen.

8. Is er ook iets op aan te merken?

Ja: verschillende recensies bevatten voorzichtige kanttekeningen, doorgaans omringd door lof. The New York Times stipte aan dat de overgangen tussen de verschillende delen niet al te soepel zijn.

In de Volkskrant schreef Hans Bouman dat het boek nóg beter had kunnen zijn als Hill het iets strakker had gecomponeerd, als hij iets minder zijpaden in was geslagen.

Auke Hulst stelde in het NRC Handelsblad iets vergelijkbaars, in een verder tamelijk lovende recensie.

9. Is het een politieke roman?

Ja en nee. Ja, in de zin dat de grote maatschappelijke ontwikkelingen in De nix meer zijn dan alleen een vage achtergrond. Hill zet verschillende tijdperken uitgebreid neer, mild satirisch, en door de satire heen voel je vrij duidelijk de opvattingen van de auteur.

Nee: de scherp weergegeven politieke context staat altijd in dienst van de ontwikkeling, de levens en de verhalen van de personages – niet andersom.

10. Wat moeten we nog meer van Nathan Hill weten?

Een eerdere bundeling van zijn korte verhalen werd afgewezen door 38 literaire agenten. In 2004 werd Hills computer gestolen én de harde schijf met al zijn nog onvoltooide werk erop. Iets later begon Hill aan De nix, dat oorspronkelijk bedoeld was als een zware politieke roman.