Laat je inspireren door deze stadsnomaden. Zij vieren met Kerstmis vooral hun vrijheid
Het was misschien de laatste rafelrand van Amsterdam: ‘t Landje, waar veertig stadsnomaden woonden. Maar ze moesten plaatsmaken voor akkerbouw. Dat is er nooit van gekomen. Wél is er een mooi filmpje over hoe de stadsnomaden Kerstmis vierden.
‘t Landje was voor sommige mensen eindelijk een thuis. Langs de A5 bij Amsterdam, onder een reclamebord voor de Beverwijkse bazaar, woonden van 2011 tot 2014 veertig mensen in caravans, tenten en zelfgebouwde hutten. Sommigen uit noodzaak, anderen uit vrije wil.
Wat ze gemeen hadden: het gevoel niet thuis te horen in de maatschappij. Sommigen omdat ze vanwege hun psychische of verslavingsproblemen buiten de boot vielen, anderen uit idealisme en verzet, weer anderen omdat ze de planeet wilden redden door volledig zelfvoorzienend te leven.
Het kamp was ongeveer een voetbalveld groot. Om er te komen, moest je via een bedrijventerrein de onverharde weg op, rechtsaf bij de gouden Mercedessen van het Romakamp, en dan nog een stukje langs het water. Dan kwam je op een kale vlakte, overspannen door elektriciteitsdraden.
In het midden van het kamp was een grote kuil gegraven, volgens een bewoner omdat er zand nodig was om de hutten te verstevigen, volgens een andere omdat er een grote vijver zou komen. Voor een van de caravans om de kuil stond een boomstam met een klapstoel erop. Een bewoner vertelde trots: ‘Dit is mijn kunstproject. Er komt nog meer bij.’
Het begin en einde van ‘t Landje
Na een beginperiode waarin de groep nog moest wennen - veel bewoners hadden een sociale beperking of psychische stoornis, anderen experimenteerden met hun plotselinge onbegrensde vrijheid - begon ‘t Landje te functioneren als een maatschappij op zich, minus overheidsbemoeienis en met geheel eigen gedragsregels.
Zo was er een eigen kroegje, waar de inwoners om beurten bardiensten draaiden. Maar de buitensporige feesten die sommige bewoners er hielden, werden al snel door een meerderheid weggestemd.
De gemeenschapszin was er groot. Omdat er geen legale waterleiding of toegang tot elektriciteit was, werkten inwoners samen om - waar mogelijk - zelf stroom op te wekken, of ze legden geld in voor een aggregaat.
De nomaden kregen vier uur de tijd om al hun bezittingen te verzamelen en te vertrekken
Begin 2014 kondigde de gemeente Amsterdam aan het veld te willen gebruiken als akkerbouwgrond en eiste ze in een rechtszaak dat de nomaden vertrokken. Een vreemde eis, vooral omdat er gaandeweg steeds meer dingen bijgehaald werden die niets met akkerbouw te maken hadden. Zoals de ‘klachten van buren’ die de gemeente aanhaalde. Die bleken ongegrond: die buren schreven een brief ter verdediging van ‘t Landje en zijn inwoners.
Alle redenen die de gemeente had voor het ontruimen (behalve dat het ‘hun’ grond was), werden tijdens de rechtszaak onderuit gehaald. ‘t Landje was totaal ongeschikt voor akkerbouw; onder het veld liepen ooit buizen die kerosine vervoerden.
Ondanks bezwaarschriften, rechtszaken en een kort geding van de stadsnomaden werd de grond uiteindelijk teruggegeven aan de gemeente. In mei 2014 was het zover. De nomaden kregen vier uur de tijd om al hun bezittingen te verzamelen en te vertrekken. Alles wat overbleef, werd in de fik gestoken.
Na die gedwongen verhuizing viel de groep uit elkaar. Sommigen vertrokken naar het buitenland, anderen voegden zich bij een commune boven Amsterdam. Maar een paar caravans en hutten van het originele kamp staan nog steeds samen, op een andere illegale locatie in Amsterdam. ‘t Landje zelf staat overigens nog altijd leeg, geen boer te bekennen.
Kerstmis op ‘t Landje
Beeldmakers Marjolein Busstra en Rebekka van Hartskamp volgden de nomaden voor, tijdens en na de rechtszaak en de ontruiming (vlak voor de ontruiming haakte ik als schrijver aan) en zagen hoe de gemeenschap langzaam veranderde. Van hechte groep tot groep in crisis tot helemaal geen groep meer.
Onlangs vonden de beeldmakers een nog onvertoond filmpje waarin Marco en Els, die jaren op ‘t Landje woonden, uitleggen hoe zij daar Kerstmis vieren. Marco: ‘Ik snap het commerciële verhaal niet, rond kerst, dat is het enige. Mensen geven me als antwoord: ja gezellig, lekker eten, samenzijn met je familie, lekker drinken… Daar hebben we toch geen kerst voor nodig? Daar moet ik het hele jaar voor zorgen, vind ik dan.’
De korte video is een herinnering aan de dagen op ‘t Landje, niet lang voor de rechtszaak en de ontruiming, maar ook een herinnering aan ons allemaal: laten we vooral onze vrijheid vieren deze kerstdagen.
Mijn eerdere verhalen hierover:
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
