Hij heeft meer nummer 1-hits dan The Beatles, maar loopt anoniem over straat
Eén Zweed met een hitfabriek zet al twintig jaar de toon in de popmuziek. En de laatste revolutie in pop was in 1991. Geen wonder dat alle hits hetzelfde lijken.
Taylor Swift en Britney Spears, The Weeknd en Backstreet Boys, Adele en Céline Dion. Wat hebben al deze namen met elkaar gemeen? Nee, ik doel niet op hun honderden miljoenen streams op YouTube en Spotify.
Ze hebben allemaal hits die tegelijk vrolijk en verdrietig klinken, geschikt voor dansen én huilen. Dezelfde mix van mineur en majeur die volgens experts de popmuziek van 2016 definieerde.
Sommige van deze acts hadden hun hits twintig jaar geleden. Dat ze desondanks lijken op die van nu is geen toeval. Eén man schreef hits voor alle zes bovenstaande artiesten: de Zweedse producer Max Martin.
Zijn gave om decennia aan de top van de pop te blijven is ongeëvenaard. Een van de weinige hitmakers die ook maar in de buurt komt, Dr. Luke, was zijn protegé. Zijn grote invloed en fabrieksmatige benadering van muziek maken Max Martin de verpersoonlijking van het aloude sentiment dat pop steeds hetzelfde liedje is.
Volgens een bekend onderzoek* worden hits inderdaad steeds eentoniger. De realiteit is iets minder rechtlijnig dan dat, de popgeschiedenis kent periodes van eentonigheid en tijden van revolutie. Maar de laatste revolutie is lang geleden.
Vóór de jaren zestig werd veel van wat de radio draaide geschreven in hitfabrieken als Tin Pan Alley en The Brill Building in New York. Weinig mensen weten dat pop ook vandaag de dag wordt gedomineerd door hitmakers in de schaduw.
De onzichtbare koning van popmuziek
Want ondanks al zijn prestaties is Max Martin nog altijd het best bewaarde geheim van de muziekindustrie. De eerste van zijn 22 nummer 1-singles was Britney Spears’ ...Baby One More Time in 1998 en de recentste is Justin Timberlakes Can’t Stop The Feeling van 2016.
Dat legt hem geen windeieren. Toen hij ‘slechts’ 16 nummer 1-singles had, werd zijn vermogen al geschat op 250 miljoen dollar. Slechts twee mensen scoorden meer nummer 1-hits: John Lennon en Paul McCartney. Maar terwijl iedereen weet wie The Beatles zijn, loopt Max Martin anoniem over straat.
In zijn tienerjaren was Martin de zanger en liedschrijver van een glamrockband genaamd It’s Alive. In 1994 kreeg de band een contract bij een Zweeds platenlabel. Een van de oprichters van dat label zag talent in Martin en nam hem onder zijn hoede. Martin stopte met zijn band en groeide uit tot de belangrijkste schrijver en producer van het label.
Zijn eerste top 10-singles waren voor de Backstreet Boys. Een van zijn vroege nummer 1-hits was voor *NSYNC. (Voor wie dacht dat die twee boybands concurrenten waren: ze hadden ook dezelfde manager.)
Het geheime recept van zijn hits? Een combinatie van ABBA-akkoorden, arenarockrefreinen en R&B. Dat schrijft John Seabrook, die Martin onderzocht voor zijn boek over hedendaagse hitfabrieken.
Martin heeft een letterlijke hitfabriek. Hij leidt een team van schrijvers en producers. Hun methode is industrieel: eerst maakt een producer de beat, dan gaat die beat naar topliners, mensen gespecialiseerd in pakkende melodieën. Soms worden tientallen verschillende topliners geprobeerd voor één nummer.
Het is het omgekeerde van wat de hitmakers van weleer deden. Die begonnen vaak achter de piano met een melodie en een tekst, om vervolgens de studio in te gaan. Bij Martin komt de productie eerst en de artiest daarna.
Deze lopende band leidt tot eentonigheid, en niet alleen door het fabrieksmatige ervan. Ook omdat op beats, in tegenstelling tot melodie en tekst, geen auteursrecht rust. De basis van deze pop kan dus eindeloos worden gekopieerd. Beyoncé’s Halo en Already Gone van Kelly Clarkson waren allebei hits in 2009, ondanks bijna identieke beats door dezelfde producer.
Die producer is Ryan Tedder, een hitmaker met een reputatie van herhaling. Zijn beat voor Adele’s Rumour Has It hergebruikte hij voor Love Runs Out van One Republic. Desondanks heeft Tedder een indrukwekkende lijst hits.
Max Martin is dus niet de enige grootheid in zijn vak. Wel is hij de enige die al zo lang dominant is. De afgelopen jaren werkte Martin nog mee aan vier nummer 1-hits van Taylor Swift en The Weeknds doorbraaksingle Can’t Feel My Face.
Is pop eentoniger dan vroeger?
Max Martin geeft een gezicht aan het onderbuikgevoel dat hits in herhaling vallen. In 2012 leek een team Spaanse wetenschappers dat ook statistisch te bewijzen. Ze analyseerden een half miljoen hits van tussen 1955 en 2010. Hun conclusie: pop wordt inderdaad steeds eentoniger.
De onderzoekers keken naar verschillende elementen die een lied een lied maken, zoals akkoorden, melodie en instrumenten. Ze ontdekten dat variatie in al deze elementen afneemt. Het voelt verleidelijk om ‘zie je nou wel’ te zeggen. Want laten we wel wezen: All About That Bass en Lips Are Movin van Meghan Trainor lijken écht op elkaar.
Maar de onderzoekers zagen ook iets over het hoofd. Volgens musicoloog Stephen Graham kloppen de metingen wel maar de conclusie niet, omdat het onderzoek geen aandacht besteedt aan twee cruciale elementen van pop: ritme en taal.
In 2015 verscheen een nieuwe studie die de evolutie van hits tussen 1960 en 2010 bekeek. Ook deze studie bekritiseert de benadering van het Spaanse onderzoek.
Ditmaal is de conclusie niet dat hits alsmaar eentoniger worden, maar dat variatie in pop pieken en dalen kent. Soms vindt er binnen de evolutie van populaire muziek een revolutie plaats. Dat gebeurde in 1964, 1983 en nog extremer in 1991.
In 1991 was er een grote toename van rapmuziek in de hitlijsten. Het was het jaar van singles als Mama Said Knock You Out, O.P.P. en Summertime, en van albums door onder anderen Tupac Shakur, Public Enemy en A Tribe Called Quest.
Rap blijkt de grootste revolutie in vijftig jaar aan populaire muziek. Waarom miste die eerdere studie zo’n belangrijke omwenteling? Omdat rap het precies moet hebben van de elementen die niet werden gemeten: beats en lyrics.
Waar blijft de volgende revolutie?
Rap is nog altijd populair en de invloed ervan is cruciaal in het werk van Max Martin. Zijn methode van eerst beats en dan melodie komt er namelijk vandaan. Maar wat komt hierna?
De hits van Max Martin zijn misschien geniaal, maar zijn ze revolutionair? Tekstueel kan Martins nieuwste hit net zo goed zijn oudste zijn. Tekst is ook niet zijn expertise, hij huurt er schrijvers voor in. Martins grootste kracht schuilt in melodieën, waarvan de studie uit 2012 wél laat zien dat ze eentoniger worden.
Pop had altijd al elementen van herhaling. Van The Beatles tot en met Beyoncé volgen veel hits hetzelfde schema van vier akkoorden.
Maar pop heeft ook revoluties en de laatste revolutie was 25 jaar geleden. Mede daarom vroeg ik in december hoe jullie nieuwe muziek ontdekken. Jullie kwamen met een heleboel tips die nieuw voor me waren. Hieruit distilleerde ik een top tien die 3 januari verschijnt op De Correspondent.
Samen ontdekken we dit jaar misschien wel muziek die het gevoel dat we alles al gehoord hebben omverblaast.
Lees ook:
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
