Je ziet doorgaans weinig van de oorlog tegen drugs. Die is een zaak van politieteams, rechters, drugshandelaren en -smokkelaars. Maar iedereen die deze week beslist om iets anders te nuttigen dan alcohol, koffie of sigaretten, mengt zich in de strijd. Omdat mensen drugs blijven gebruiken, zoek ik naar een beter beleid.

Het hele jaar heb ik gezocht naar een realistisch drugsbeleid dat uitgaat van het legaliseren van drugs én rekening houdt met de gevaren die elk middel met zich meebrengt. Eén van de moeilijkste drugs heb ik het hele jaar voor me uitgeschoven: cocaïne. De drug staat bekend als zeer verslavend en de oorlog ertegen is het afgelopen decennium extreem bloedig geweest.

Hoeveel slachtoffers de strijd tegen cocaïne exact heeft gekost, is moeilijk te zeggen. Een jaarlijks van de Universiteit van San Diego houdt het in Mexico op 60.000 tot 120.000 slachtoffers sinds 2006. Nog niet meegerekend: de doden die vielen in andere landen in Latijns-Amerika, in de arme wijken van de Verenigde Staten, en slachtoffers op de smokkelroutes naar de rest van de wereld: De oorlog tegen drugs is een wereldwijde.

Een gereguleerd systeem zou hier een einde aan kunnen maken. Bijkomend voordeel: het zou minder vervuilde coke opleveren voor de 5 procent van de volwassen Nederlanders die de drug weleens heeft gebruikt.

Eerst maar eens: waar hebben we het over?

Wat het bakje koffie is voor Nederland, dat is cocabladeren kauwen in grote delen van Zuid-Amerika. Daar doen ze dat al duizend jaar, in Europa begon de plant pas halverwege de negentiende eeuw een rol te spelen.

De Duitse scheikundige Albert Niemann isoleerde toen het hoofdbestanddeel van de plant en noemde het ‘coca-ine.’ Het goedje had volgens hem ‘een bittere smaak, helpt speeksel los te maken en laat een vreemdsoortige beursheid achter, gevolgd door een koud gevoel als het op de tong wordt

Coca-Cola werd als ‘nerve tonic’ aan de man gebracht met kreten als ‘Delightful! Refreshing! Invigoration! Stimulating!’

Een nieuw verdovingsmiddel was ontdekt, dat in de loop der jaren als een hip gezondheidsmiddel werd gezien. Het gaf een oppepper, energie en een flinke ego-boost. Daarom kwam het terecht in zalfjes, drankjes en pilletjes. Aan de Eerste Schinkelstraat in Amsterdam stond begin vorige eeuw een heuse Nederlandsche Cocaïnefabriek die het poeder produceerde.

Het bekendste verhaal is misschien nog wel dat de frisdrank Coca-Cola ooit echt cocaïne bevatte. Coca-Cola werd als ‘nerve tonic’ aan de man gebracht met kreten als ‘Delightful! Refreshing! Invigoration! Stimulating!’

Dat duurde maar een jaar of vijftien. Sinds 1903 worden de cocabladeren eerst van de cocaïne ontdaan voor ze verwerkt worden in Coca-Cola. Misschien dat de vraagtekens die bij de gezondheid van cocaïne werden geplaatst een rol speelden, maar de doorslag was een nieuwe belasting op medicijnen.

Hoe gevaarlijk is cocaïne nu echt?

Destijds werd ook steeds duidelijker dat cocaïne helemaal niet zo veilig was. De drug werd door tegenstanders steeds meer beschouwd als de derde plaag voor de mens, na opium en alcohol. Mensen zouden er meer van gebruiken dan goed voor ze was en werden er vreemd van.

Dokter Edward Williams schreef in 1914 in The New York Times over de drug. Cocaïne zou zorgen voor ‘de wildste vormen van gestoorde uitbundigheid,’ ‘fantastische hallucinaties’ en waanideeën. Als de drug niet meer effectief was, zou de gebruiker zich in ‘een staat van vreselijke depressie’ bevinden die alleen op te lossen zou zijn door meer te nemen.

Stukken als deze waren eerder in lokale media verschenen. Ze zorgden ervoor dat de Amerikanen steeds bezorgder werden over de haast betoverende krachten die de drug leek te hebben. De stukken hielpen om zorgen over bepaalde middelen op de kaart te zetten en wetten te bespoedigen die drugs verboden voor niet-medisch of wetenschappelijk gebruik. De VS werden zo aanjager van nieuwe drugswetten. In 1912 werd op de eerste Internationale Opium Conventie cocaïne meegenomen in een poging de handel in opium aan banden te leggen.

Honderd jaar later kennen we de risico’s van cocaïne vrij goed. Het middel legt een groot beslag op hart en bloedvaten, wat link is voor mensen met (onbekende) hartproblemen. Bovendien kan te veel gebruik in korte tijd leiden tot een overdosis (met mogelijk de dood tot gevolg).

Het verraderlijkste van cocaïne is dat het direct inwerkt op het beloningsysteem: er komt opeens veel meer dopamine vrij in de hersenen, op dezelfde manier als wanneer je seks hebt of iets lekkers eet. En wie het rookt in plaats van snuift, wordt nog sneller en sterker chemisch beloond.

Vervolgens houdt het effect van cocaïne zo kort aan - vijftien tot dertig minuten - dat bijnemen eigenlijk standaard is. Meer dan bij andere drugs kunnen mensen soms hun grenzen niet meer stellen, en met zo’n peperdure drug kan dat enorme problemen geven.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ooit alle drugs tegen het licht gehouden. Een groot panel van experts beantwoordde vragen over verschillende middelen. Uit de resultaten bleek dat cocaïne wordt gezien als een van de schadelijkste drugs, samen met heroïne en alcohol. Vooral de rookbare variant werd genoemd als risicovol: crack.

YouTube
Dit filmpje legt het verschil tussen cocaïne en crack goed uit.

Waarom is het zo moeilijk het beter te reguleren?

Er is nog één punt dat ik moet behandelen voordat ik een nieuw reguleringsmodel voorstel. En dat is het feit dat cocaïne in twee vormen komt: als snuifcoke en als crack, dat ook bekendstaat als base coke.

Snuifcoke wordt voornamelijk op feestjes gebruikt door welgestelde mensen onder de 35, crack vooral door armen in een achterafflatje. Crack maak je door snuifcoke te vermengen met bakpoeder. Als de coke niet zuiver is, blijft er wat rommel achter. Als je dit in een pijp gooit en aansteekt, knettert het. Daar komt de naam ‘crack’ vandaan.

Wat als we zouden afspreken dat recreatief gebruik daar ook bij hoort - hoe zou dit systeem er dan uit kunnen zien?

Crack geeft hetzelfde gevoel als cocaïne, maar duurt korter. Omdat het op straat werd verkocht in kleinere, goedkopere doses werd het een alternatief voor de arme Amerikaan en vond het zo ook zijn weg naar Europa. Crack was ook de aanleiding voor de oorlog tegen drugs zoals we die vandaag kennen. De Amerikaanse president Ronald Reagan hield er toespraken over en gaf honderden miljoenen uit aan militaire inzet om de cokehandel aan banden te leggen.

Cocaïne heeft zijn enigszins classy imago nooit verloren, maar de angst voor crack zit nog altijd diep in de samenleving. En misschien niet geheel zonder reden. Crack is van alle drugs met stip één van de meest verslavende drugs, en het legaliseren van cocaïne zal inherent betekenen dat sommige mensen thuis met wat bakpoeder crack kunnen maken. Legalisering zal nooit een totaaloplossing zijn voor alle problemen, maar het probeert het zo goed mogelijk te doen zonder een oorlog te voeren.

Honderd jaar geleden is internationaal afgesproken om cocaïnegebruik alleen toe te staan voor medisch en wetenschappelijk gebruik. Maar wat als we zouden afspreken dat recreatief gebruik daar ook bij hoort - hoe zou dit systeem er dan uit kunnen zien?

Vijf ideeën voor de regulering van cocaïne

De basis van cocaïne, coca, wordt op dit moment gemaakt door boeren in Zuid-Amerika. De cocaïne wordt er nu vaak uitgehaald in provisorische labs in de jungle. Dat kan professioneler. Als Stepan Company in New Jersey voor Coca-Cola de cocaïne uit de cocabladeren kan halen, moet dat andere bedrijven ook vast lukken.

De grootste uitdaging is waar en hoe de consument het middel zou moeten krijgen. Dus bij dezen: vijf ideeën om een plek in te richten die cocaïne verkoopt én rekening houdt met het risico op verslaving en mogelijke hartproblemen.

  1. De aangewezen plek is een soort apotheek zonder winstoogmerk. Dat zou inhouden dat er medisch personeel staat dat niet alleen verstand heeft van de fysieke uitwerking van het middel, maar ook problematisch gebruik kan herkennen. Mocht iemand er echt problemen mee hebben, dan moet de weg naar hulp eenvoudig zijn.
  2. Het moet een plek zijn die zich niet opdringt en een neutrale uitstraling heeft. Een bijna onbekend loket houdt de legaliteit zoveel mogelijk uit het zicht.
  3. Deze apotheken moeten cursussen aanbieden die mensen leren omgaan met het middel. Zodat mensen zich bewust worden wanneer en waarom ze het middel willen gebruiken en wat we verstaan onder een verslaving.
  4. Verkoop kan alleen in lage doseringen, bijvoorbeeld een halve gram voor beginners, in medische verpakking. Er zou, voor een lichtere variant, kunnen worden gedacht over verplichte versnijding met een niet-giftig middel.
  5. Veel accijns rekenenen. Een van de belangrijkste redenen dat coke weinig wordt gebruikt, is de hoge prijs. Waar cocaïne ongeveer 10 euro kost in veel Zuid-Amerikaanse landen, is een grammetje wit in Nederland ongeveer 50 of 60 euro. Door accijns hoog te houden, wordt gebruik verder ontmoedigd.
Foto’s: Eline van Strien

Is dit realistisch?

Hoewel het werkbare ideeën zijn, is het maar de vraag of de samenleving er klaar voor is. Ik denk dat we eerst lessen moeten leren van het reguleren van cannabis, xtc en psychedelica en daarna naar coke en crack kunnen kijken. Ze zijn gewoon te controversieel.

Een idee dat op de korte termijn effectief zou kunnen zijn, komt van Martin Jelsma. De medewerker van internationaal onderzoeksinstituut TNI is al jaren betrokken bij de drugsproblematiek in Zuid-Amerika en heeft actief meegeholpen aan het reguleren van cannabis in Uruguay en het legaliseren van het cocablad in Bolivia.

Dat laatste is volgens hem ook voor andere landen een goed idee. ‘Het cocablad is op dit moment door de Verenigde Naties verboden. Door daar een einde aan te maken, kan er in ieder geval een gesprek op gang komen over het middel. Mensen leren het kennen en leren ermee omgaan. Cocablad kauwen heeft nauwelijks meer effect dan het drinken van een kop koffie. Het zorgt er ook voor dat cocaboeren in Zuid Amerika minder afhankelijk zijn van drugskartels om hun zaken te regelen.’ Goed, de gemiddelde cokesnuiver merkt er weinig van, maar er wordt dan in ieder geval over gediscussieerd.

Een andere maatregel die Jelsma noemt, komt uit Brazilië. ‘De politie zou in kaart kunnen brengen welke groepen de meeste problemen geven. De overheid moet vervolgens alleen achter de meest gewelddadige groepen aan.’ Op die manier kan het vernietigen van cocavelden met gif stoppen.

Het laatste woord over cocaïne is nog lang niet gesproken en regulering lijkt op dit moment een utopie. Toch ben ik erg benieuwd wat jullie hiervan vinden.

Aanvulling: In een eerdere versie was niet helemaal duidelijk waarom reguleren zo moeilijk is. Daarom is hierover nog een alinea toegevoegd.

Mijn eerdere reguleringsvoorstellen:

Xtc in de winkel kopen? Met dit stappenplan kan het Op een festival betrapt met pillen op zak? Daar kun je je hele leven last van hebben. Reden voor tv-programma Spuiten en Slikken om dit recent aan te kaarten in Den Haag. Omdat hun voorstel gisteren van tafel vloog: een stappenplan om MDMA beter te reguleren. Lees het verhaal hier terug Misschien zou u eens psychedelica moeten proberen De risico’s zijn voor gezonde mensen minimaal. En recent onderzoek geeft aan dat psychedelica grote positieve gevolgen kunnen hebben. Het is tijd om ze (beter) te gaan reguleren. Maar hoe? Lees het verhaal hier terug Een basiscursus illegale drugs Een van de grootste misvattingen over drugs is dat het allemaal om hetzelfde spul gaat in een net iets andere vorm. Maar qua werking en risico’s zijn de verschillen soms net zo groot als tussen snowboarden en schaken. Daarom hebben we een serie infographics gemaakt over welke drugs er zijn en wat ze doen. Lees het verhaal hier terug