Kijken: Hoe media kunnen voorkomen dat verkiezingen een circus worden

De laatste dagen van het jaar; een goed moment voor bezinning op onze democratie. Met De Balie publiceert De Correspondent drie oudejaarscolleges in aanloop naar de verkiezingen.

De Balieprogrammamakers Rik Seveke en Tim Wagemakers zochten naar verdieping rondom belangrijke thema’s in verkiezingen en organiseerden een gesprek over het fundament van onze democratie, de Trias Politica.

Hieronder een registratie van de avond die zij organiseerden, ingeleid door henzelf. Onder dit stuk kun je vragen stellen aan een van de sprekers.

Reputaties worden gemaakt en gebroken aan de talkshowtafel. Zorgplannen moeten worden uitgelegd binnen één minuut, debatformats reduceren de politiek tot een wedstrijd en in de strijd om de kijkcijfers springen politici door allerhande hoepels.

Verdient iemand die niet mee kan doen aan het mediacircus het om politiek succes te behalen? En hoe denken media en politiek zélf over deze ontwikkelingen?

Onze sprekers

In debat- en cultuurcentrum De Balie bogen verschillende experts zich over deze vragen, met als context het onderliggende belang van een goede verhouding tussen pers en politiek: de burger zo goed geïnformeerd mogelijk naar de stembus laten gaan. Onder leiding van Clairy Polak spraken:

• Nieuwsuur-hoofdredacteur Joost Oranje,
• SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen,
• NCR-journalist en Nieman Lab Fellow aan Harvard Tim de Gier,
• Peter Kee, politiek redacteur Pauw (tevens schrijver van Het briefje van Bleker).

In de inleiding zet politiek commentator Tom-Jan Meeus (NRC Handelsblad) de toon met een veelzeggend statement van CBS-baas Leslie Moonves, over de afgelopen campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. In februari 2016 zei hij: ‘It may not be good for America, but it’s damn good for CBS.’ Televisiejournalistiek is vatbaar voor de wetten van het populisme en moet daar volgens Meeus rekenschap over afleggen.

Hij neemt de talkshow als voorbeeld. Die ‘beloont opinie boven feiten,’ ‘mengt entertainment meer en meer met informatievoorziening’ en zoekt vooral naar persoonlijke nieuwsverhalen ‘waardoor structuurverhalen over een groot onderwerp als de invoering van de Nationale Politie onderbelicht blijven.’

Hierop gaan Kee (Pauw) en Oranje (Nieuwsuur) in de verdediging. Natuurlijk, erkennen zij, verandert de verhouding tussen pers en politiek flink in verkiezingstijd. ‘De onderhandelingen zijn nu volle bak bezig,’ vertelt Kee. ‘Jesse Klaver wil nu bijvoorbeeld niet meer in debat met staatssecretaris Dijkhoff, omdat hij geen lijsttrekker is en Klaver wel.’

Het doel bij Pauw, stelt Kee, is om spannende televisie te maken. En het liefst televisie waarbij het ergens over gaat. ‘En dus stappen we dit keer bijvoorbeeld af van het idee van een groot verkiezingsdebat, zoals we dat vier jaar geleden hebben gedaan rondom verkiezingen.’

Dat doet Nieuwsuur tijdens de campagne ook, vertelt Joost Oranje: het programma gaat losse afleveringen per partij maken, waarin uiteen wordt gezet wat de plannen zijn en waarin de haalbaarheid van die plannen wordt bediscussieerd.

‘Waar het om gaat,’ vindt Oranje, ‘is dat je je taak serieus neemt: goede journalistiek doet verslag en licht tegels. Meer kunnen we niet doen.’

Onderschatten Kee en Oranje hiermee de invloed van de traditionele media? Een gesprek over de taakopvatting van de journalistiek, de marginalisering van krantenjournalistiek, de opkomst van nepnieuws, het wantrouwen tegen de media en de mogelijkheden om als televisieprogramma te factchecken.

Vimeo

Om op te letten

00.01.50 min. Inleiding Tom-Jan Meeus: ‘Is televisiejournalistiek en internetjournalistiek nog verenigbaar met onze democratische waarden?’

00.14.00 min. Peter Kee: ‘Politici veranderen hun optredens bij ons zeer merkbaar ten tijde van de verkiezingen.’

00.27.00 min. Tim de Gier: ‘Kranten bepalen het narratief nadat er op tv iets plaatsvindt. Dat kan uiteindelijk meer impact hebben.’

00.29.00 min. Joost Oranje: ‘De macht en de tucht van de communicatie-experts van de politieke partijen is enorm toegenomen de afgelopen jaren.’

00.32.00 min. Joost Oranje over de verkiezingen door Nieuwsuur dit jaar.

00.44.20 min. Over de taakopvatting van een journalist. Joost Oranje: ‘De journalistiek is op aarde om goed verslag te doen en tegels te lichten.’ (...) ‘Je hoopt dat de kijker na een onderwerp van Nieuwsuur gezien te hebben, over iets nadenkt.’

00.50.20 min. Sharon Gesthuizen: ‘Ik vind wel dat de strategie van hoe politieke partijen proberen te framen en vooraf interviews uit te denken écht overschat wordt door journalisten.’

00.52.26 min. Clairy Polak: Houdt de ‘boze burger’ jullie bezig? Joost Oranje reageert.

1.06.20 min. Kan de tv-journalistiek iets verbeteren om meer mensen te bereiken en hen beter te informeren?

Meer Slow Politics? In de serie Slow Politics onderzoekt De Balie wat de achtergronden zijn van de verstoorde verhoudingen tussen de politiek, burgers en de democratische rechtsstaat. De verstoorde verhoudingen van onze trias politica, de spanningen tussen onze volksvertegenwoordigers en mondige burgers, de afkalving van het algemeen belang, de dynamiek tussen media en politiek: we zoeken antwoorden bij mensen met rijke ervaring, kennis en inzicht. En wat moeten burgers daarmee aan? Lees hier meer over Slow Politics En kom ook langs op 9 januari! Politieke partijen kiezen ervoor hun verkiezingsprogramma niet meer te laten doorrekenen en de autoriteit van wetenschap of statistiekbureaus wordt betwist. Veel partijen hameren erop dat politiek draait om verbeeldingskracht en visie. Maar verliezen we daarbij de feiten niet iets teveel uit het oog? Een avond onder leiding van Clairy Polak. Journalist Eelco Bosch van Rosenthal zal de avond inleiden. We spreken onder meer met Femke Halsema, auteur van het boek Pluche en voormalig fractievoorzitter GroenLinks, en Pieter Pekelharing, filosoof & docent politieke en sociale filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en Jack de Vries, voormalig CDA-politicus en spindoctor. Lees hier meer over de eerstvolgende Slow Politics-avond

Lees verder:

Kijken: Hoe (on)machtig is onze rechtspraak? En andere vragen over de scheiding der machten Geert Wilders die de rechterlijke macht beledigt, de politiek die zijn eigen toezichthouders benoemt en een Raad van State die niet meer gehoord wordt. Zijn de machten in Nederland nog wel gescheiden? Deze vragen waren onderwerp van gesprek tijdens de vorige Slow Politics, met onder anderen Maurice Adams, Loek Hermans en Tom-Jan Meeus. Kijk de vorige Slow Politics avond hier terug Te koop aangeboden: journalistieke betrouwbaarheid en onafhankelijkheid (t.e.a.b.) Zo hard als de oplagen van kranten dalen, zo explosief groeit de laatste maanden het aanbod van gesponsorde artikelen. Een zorgelijke ontwikkeling, omdat ze de geloofwaardigheid van de onafhankelijke journalistiek op het spel zet. Terwijl er wel degelijk alternatieven zijn. Lees het verhaal van Rob hier terug