Wordt het niet eens tijd voor de volgende seksuele revolutie?

De laatste jaren is seksuele intimidatie en seksueel geweld een regelmatig nieuwsonderwerp. Van de filmmaakster Sofie Peeters die in haar film Femme de la Rue met verborgen camera filmde hoe ze lastiggevallen werd op de straten van Brussel tot aan de hashtag #zeghet, waarmee vrouwen (en een enkele man) zich door middel van persoonlijke verhalen op Twitter uitspraken tegen seksuele intimidatie en geweld. Straatintimidatie wordt in Amsterdam, in navolging van Brussel, zelfs strafbaar gesteld.^*

In de Verenigde Staten gaat de strijd tegen een cultuur waarin voornamelijk vrouwen weerloos zijn met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag nog verder. In Californië is op universiteitscampussen zelfs afgesproken dat beide sekspartners expliciet toestemming moeten geven voor seksuele handelingen - ‘Yes Means Yes.’ Hiermee wordt getracht seksueel misbruik dat bijvoorbeeld onder invloed van drugs of alcohol plaatsvindt een halt toe te roepen.

Het herkennen en respecteren van seksuele grenzen is zelfs tot lesstof gepromoveerd

Het herkennen en respecteren van seksuele grenzen is er op universiteiten en high schools zelfs tot lesstof gepromoveerd. Senator Hannah-Beth Jackson, die de wet mede opstelde, vindt dat kinderen zo vroeg mogelijk lessen rondom seksualiteit en seksueel gedrag moeten krijgen, zei zij in The Guardian.^* Want: ‘Wat we vandaag in onze samenleving zien, is dat seksueel geweld alomtegenwoordig is en als een epidemie rondwaart.’

Ook in Nederland worden de nodige maatregelen genomen om seksueel overschrijdend gedrag aan te kaarten en te voorkomen. Zo heeft Rutgers de nodige programma’s ontwikkeld om seksualiteit in een vroeg stadium te verbinden aan het respecteren van grenzen. Het project ‘Maak seks lekker duidelijk’ vertelt ons dat jongeren hun wensen en grenzen beter moeten leren aangeven. De campagne behandelt door middel van verhalen, vlogs en korte films voornamelijk de negatieve kanten van seks: fenomenen als sexting en ongewenste intimiteiten worden aangehaald en jongeren worden gewaarschuwd voor de gevolgen van losbandig of onverantwoord gedrag.

Weerbaarheid, grenzen, bescherming: zowel in educatie als in wetgeving wordt seksualiteit binnen de openbare ruimte steeds meer gevangen in termen die voornamelijk tot doel hebben individuen te wapenen tegen een wereld die respectloos met de integriteit van het lichaam omgaat.

De beeldvorming over beeldvorming

Het dominante idee is dat de rommelige werkelijkheid en de (online) beeldcultuur waar perfecte lichamen vrijuit beschikbaar zijn en vrouwen vaak gewillig zijn of zelfs willoos zijn, frictie veroorzaken. De notie dat mannen geneigd zijn vrouwen als objecten te zien of te behandelen is natuurlijk niet nieuw, maar wordt door de toegang tot overvloedig en expliciet beeldmateriaal misschien wel van een boost voorzien.

Maar uit een onderzoek uit 2013 onder 4.600 Nederlandse jongeren en jongvolwassenen blijkt het verband tussen beeld en gedrag niet zo evident.^* Het bekijken van seksueel expliciet materiaal is slechts een kleine factor binnen de ontwikkeling van seksueel gedrag. Iemands persoonlijkheid blijkt bijvoorbeeld veel belangrijker.

Hoewel vaak gesuggereerd wordt dat de pornoficatie van de samenleving de positie van vrouwen heeft verslechterd en er daarom veel aandacht voor seksueel overschrijdend gedrag is, moeten we de aandacht voor dit thema eerder zoeken in het feit dat de aanklager mondiger geworden is. Seksuele intimidatie is van alle tijden, alleen pikken de vrouwen van nu het minder.

Wat niet meer wordt besproken

De vraag is alleen of de pogingen van overheid en klokkenluiders die erop gericht zijn om de fysiek minst weerbare partij (en dat is toch meestal de vrouw) te beschermen, niet ook wat schadelijke bijeffecten hebben. Deze neiging heeft soms zelfs tot gevolg dat de vreugde die vrouwen aan seks kunnen beleven niet meer besproken wordt.

Seks wordt in het emancipatoire debat de laatste jaren vrijwel alleen negatief benaderd. Niet alleen door overheidsinstanties die proberen kwetsbaren te beschermen tegen seksuele agressie, ook binnen het feminisme ligt de nadruk op de negatieve ervaring en een groot wantrouwen jegens mannen. Feministen proberen zichzelf te bevrijden door seksuele misstanden aan te kaarten, maar zien over het hoofd dat zij zichzelf daarmee continu presenteren als degenen die iets overkomt, zonder daar een eigen verlangen tegenover te stellen.

Het idee van consent heeft een bijsmaak

Aan het idee van consent, zoals in de ‘Yes Means Yes’-notie, waarmee in de praktijk voornamelijk de vrouw de man expliciet toestemming geeft om seks met haar te hebben, zit dezelfde bijsmaak. Dat idee veronderstelt namelijk dat een vrouw in de basis altijd op de ‘nee-stand’ staat, tenzij ze verbaal kenbaar maakt dat dat niet zo is.

Hoe begrijpelijk het ook is dat dit soort wetten worden bedacht om misbruik te voorkomen, er wordt vrouwen hiermee wel iets ontnomen. Hoe zit het namelijk met hun eigen seksuele drang en initiatief als zij worden bestempeld tot poortwachter van de seksualiteit?

Nog problematischer wordt het dat ogenschijnlijk liberale ontwikkelingen, zoals de hookup culture, waarbij seks wordt ontdaan van ieder romantisch idee en het initiatief voor een ontmoeting niet per se bij de man hoeft te liggen, vrouwen uiteindelijk niet de seksuele bevrijding schenken die zo gewenst is. De Amerikaanse psycholoog Peggy Drexler zegt daarover in Teen Vogue:^* ‘Wat niet verandert, ondanks al dat gepraat over bevrijding en het loskomen van genderstereotypen, is het feit dat de klassieke dubbele standaard nog steeds gewoon bestaat binnen de hookup culture. Studies wijzen uit dat mannen en vrouwen promiscue vrouwen nog steeds veroordelen - en dat zelfs promiscue vrouwen andere promiscue vrouwen veroordelen.’

Wat feministen te doen staat

Zo zitten vrouwen nog steeds gevangen in het Maria-of-hoer-principe. Ze zijn óf onschuldig en worden seksueel overrompeld, óf ze worden keihard veroordeeld omwille van hun lust.

De oplossing zit dan ook in een derde weg: vrouwen moeten zich ontworstelen aan die rollen. Dat is iets waar instellingen als Rutgers, maar ook ouders, rekening mee zouden moeten houden: vertel jonge meisjes niet alleen waar ze zich voor moeten wapenen, maar stamp erin dat zij net zo seksbelust zijn als jongens en dat ze zich daar niet voor hoeven te schamen.

Juist in het warrige landschap dat seks heet is het goed als vrouwen zelfbewust hun seksualiteit leren vieren. Of, zoals mannen makkelijker kunnen zeggen zonder dit soort empowering woorden: lekker willen neuken. Het idee dat vrouwen beschermd moeten worden tegen beestachtige mannen is nobel, maar daarmee zijn zij nog niet aangewezen op de rol van de onschuld.

Het mag dus niet zo zijn dat door het protest tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag vrouwen zichzelf slechts als lijdend voorwerp presenteren. Denk er maar eens over na: dan wint het patriarchaat twee keer.

En feministen, neem hierin het voortouw. Het is essentieel te delen wat je allemaal met je eigen lijf wil, en niet alleen wat de anderen van jou willen. Win het van de beeldcultuur, van de eisen die aan vrouwenlichamen gesteld worden: zet het om in taal en daden. En vier dat seks soms groezelig is, soms niet te begrijpen is en dat je er met vallen en met opstaan komt.

En nu we het er toch zo over hebben: wordt het niet eens tijd voor een nieuwe seksuele revolutie?

Meer lezen?